Urodził się 9. sierpnia 1929 r w Źrebcach k. Szczebrzeszyna. Szkołę średnią ogólnokształcącą rozpoczął w 1944 r. w tajnym nauczaniu w Radecznicy, kontynuował w Szcze­brzeszynie 1944-1947, a ukończył w Liceum Biskupim w Lublinie egzaminem dojrzałości w Państwowym Liceum dla Dorosłych im. T. Kościuszki w r. 1948. Wstąpił do Wyższego Seminarium Duchownego w Lublinie, uczęszczając przez dwa lata na Wydział Filozoficzny KUL, a przez trzy dalsze lata na Wydział Teologiczny. Święcenia kapłańskie przyjął w Lublinie w 1953 r., uzyskując wprzód magisterium z teologii w zakresie historii Kościoła na podstawie pracy: „Rzym a stosunki czesko-polskie za Władysława Jagiełły", napisanej pod kierunkiem ks. doc. M. Żywczyńskiego. Po święce­niach został skierowany na studia doktoranckie na religiologię na KUL, gdzie pod kierunkiem ks. prof. B. Radomskiego napisał pracę licencjacką: „Romano Guardini. Metoda witalistyczno-fenomenologiczna" (Lublin 1954), a następnie doktorską: „Forma­cja światopoglądowa Niemieckiego Ruchu Młodzieżowego w publika­cjach Romano Guardiniego" (Lublin 1956). W 1956-1958 pracował w redakcji Encyklopedii Katolickiej jako adiustator naukowy, jednocześnie był prefektem w Gimnazjum Sióstr Kanoniczek na Podwalu.

Działalność dydaktyczną zainicjowały w 1957/58 r. wykłady z teologii fundamentalnej (traktat eklezjologiczny) na Kursie zwyczajnym „A" Wydziału Teologicznego oraz w Wyższym Seminarium OO. Kapucynów w Lublinie (z całości). Jednocześnie otrzymał wykład ze starożytnej i średniowiecznej historii Kościoła na Kursie zwyczajnym „B" dla świeckich oraz seminarium z filozofii historii na IWKR. W rok potem podjął wykłady z historii filozo­fii na Kursie zwyczajnym „A". W r. 1963 zostaje adiunktem przy Katedrze Chrystologii Apologetycznej. Pełni funkcje administra­cyjne i wychowawcze w Wyższym Seminarium Duchownym w Lublinie: 1959-1966 jako prefekt, 1966-1973 jako wicerektor.

W 1967-1968 dzięki stypendium kard. K. Wojtyły odbył studia uzupełniające z teologii historycznej w Instytucie Katolickim w Paryżu u J. Daniélou oraz na Uniwersytecie Katolickim w Louvain u R. Auberta, G. Thilsa i G. Philipsa. Habilitował się w zakresie teologii fundamentalnej i teologii historii w 1966 na podstawie rozprawy: „Teologia historii według Leona Wielkiego". W 1969 otrzymuje Katedrę Teologii Historii, przemianowaną przez przeciwników tej dyscypliny na Katedrę Historii Dogmatów (na Sekcji Teologii Dogmatycznej). W 1974 uzyskuje tytuł naukowy profesora nadzwyczajnego, a w 1979 - profesora zwyczajnego.

Od 1969 do 1997 roku był kierownikiem katedry Historii Dogmatów, w 1973-1975 prodzie­kanem, od 1976 przewodniczącym Sekcji Teologii Dogmatycznej, od 1968 współpracownikiem Encyklopedii Katolickiej, od 1976 do 2000 głównym redaktorem RTK z. 2 (po 1992 RT), członkiem Rady Naukowej Instytutu Naukowego Jana Pawła II, w 1984-1989 członkiem Komitetu Nauk Filozo­ficznych PAN, od 1991 członkiem Centralnej Komisji d/s Tytułu Naukowego i Stopni Naukowych, członkiem czynnym TN KUL. W roku 2004 przeszedł na pełną emeryturę. Zmarł 21 marca 2020 roku.

Inspirował wiele prac habilitacyjnych i doktorskich oraz badawczych z wielu dziedzin teologicznych i pozateologicznych ( z filozofii, psychologii, historii, socjologii, prawa, kulturo­logii, językoznawstwa, literaturoznawstwa, religioznawstwa, historii dyplomacji). W teologii stoi na stanowisku, że jest to w gruncie rzeczy nauka jedna i niepodzielna, gdzie opracowania fragmentaryczne są narażone na bezużyteczność lub nawet fikcyj­ność jeśli pozostają bez związku z całością teologii, a następnie bez relacji do określonego kierunku i systemu. Sam rozwija personalizm. Poza tym uważa, że nauki teologiczne winny mieć otwarcie na cały świat naukowy, pełne odniesienie do ich wyników oraz prowadzić wolny dialog z nimi, wyzwalając się z własnych kompleksów, narastających od czasu renesansu i oświecenia.

W prowadzeniu prac doktorskich konsekwentnie jest zwolenni­kiem szerokiego wachlarza badań, choć konkretne prace są uwarunkowane także zainteresowaniami ich autorów. Prace te zatem obejmują: eklezjologię (A. Śliwiński, J. Zaremba, B. Gacka, Marian Kowalczyk, J. Buczek, J. Moskałyk, M. Bendyk - Ukraina, A. Mańka, R. Skrzypczak, R. Wasiliw - Ukraina), chrysto­logię (J. Kulisz, W. Depo, S. Rabiej, W. Borowski, S. Misa, E. Kasjaniuk, F. K. Chodkowski. B. Szkudzińska, M. Gmyz), teologię narodu (J. Lewandowski, K. Macheta, Mirosław Kowalczyk), Eucharystię (A. Wojtczak, J. Tyrawa, D. Frączek), historię zbawienia (L. Madej, S. Kozakiewicz, J. Jabłoński, B.Z. Smolka), teologię polityczną (K. Klauza, P. Liszka, L. Oberda), teologię świata (R. Mierzejewski, J. Dunin-Borkowski, M. Korczyński), teologię społeczną (S. Ulaczyk), teologię religii (J. Ziemniak), teologię kultury (J. Z. Celej), teologię literatury (A. Dunajski, J. Siennicki), teologię liturgii (K. Waloszczyk), teologię historii (R. Gorbań - Ukraina, A. Skoczeń),  mistykę (F. Dylus), mariologię (W. Łaszewski), ateizm (R. Jankiewicz), eschatologię (M. Chovanec - Słowacja), teologię judeo-chrześcijańską (F. Szulc), antropologię (R. Szmydki, W. M. Fac, K. Bujnowski), pojęcie Boga (N. Karava - USA), naukę o słowie (J. Jezierski, J. Stancek, M. Surab - Słowacja), metodologię (D. Sobkowicz), personalizm (K. Wojtkiewicz, W. Kowałkowskyj - Ukraina), teologię świadectwa (K. S. Stola), ktizjologię (D. J. Jaworski, M. Konieczny), naukę o czasie (J. Szulc).

Jeszcze dużo szerszego wachlarzu badań dotyczą prace licencjackie i magisterskie. W rezultacie prace badawcze Katedry Historii Dogmatów dotyczyły poza klasycznymi tematami teologii dogmatycznej: dziejów myśli ludzkiej, historiologii, filozofii dziejów, teologii historii, teologii rzeczywistości ziemskich (dziejów, polityki, wyzwolenia, społeczeństwa, kultury, litera­tury, pracy, pokoju, Europy), metodologii, hermeneutyki, Formgeschichte, Traditionsgeschichte i Redaktionsgeschichte oraz ogólnych konstrukcji personalizmu filozoficznego i teologi­cznego.

Ta bogata perspektywa prac naukowych i prowadzo­nych badań pod kierun­kiem Profesora Bartnika wykazuje, że zajmuje się on w sposób szczególny historiologią, filozofią i teologią, głównie teologią dogmatyczną, którą traktuje jako jedną i nie podzieloną na traktaty. Stąd jego dorobek naukowy dotyczy najbardziej teologii rzeczywistości ziemskich. Rozwija on oryginalny system personalizmu, wyrastający z tradycji myśli klasycznej światowej i polskiej. Personalizm ten jest nie tylko antropologią filozoficzną i teologiczną, ale samodzielnym i uniwersalnym systemem umysłowym rzeczywistości.

Ks. prof. Cz. S. Bartnik jest autorem ponad 3200 publikacji, w tym 92 książek, np.: Personalizm (Lublin 1995; ²2000), dwutomowy podręcznik Dogmatyka katolicka (KUL, Lublin 1999-2003). Ponadto jest promotorem 62 doktoratów i 479 magisteriów i licencjatów. Wykonał 96 recenzji doktorskich oraz 212 habilitacyjnych i profesorskich.

Otrzymał różne odznaczenia i nagrody, wśród których można wymienić np. ostatnie nagrody: Lubelska Doroczna Nagroda Naukowa Praemium Scientiarum Lublinense za rok 2002/2003, tzw. Lubelski Nobel (6.01.2004) i Nagrodę Towarzystwa Naukowego KUL im. I. Radziszewskiego za rok 2005.

O dorobku intelektualnym ks. prof. Bartnika napisano już ponad 60 prac naukowych, w tym 9 rozpraw doktorskich, w kraju i za granicą oraz 1 habilitację (Ukraina). Pod redakcją uczniów Profesora Bartnika, K. Machety, K. Góździa i M. Kowalczyka, wyszła praca zbiorowa na 60. lecie urodzin Prof. Cz. S. Bartnika: „Historia i Logos" (Lublin 1991). Oprócz kompletnej bibliografii Jubilata zawiera ona m.in. eseje jego uczniów odzwierciedlające kierunki badawcze prowadzone w ramach katedry. Obecnie przygotowane jest drugie wydanie uzupełniające całkowity wykaz bibliografii Profesora (por. M. Kowalczyk, Działalność naukowa i pisarska Czesława Stanisława bartnika, Lublin 2004, ss. 222).