Adam Strzembosz

 

prof. dr hab. Ur. 11 września 1930 r. w Warszawie. Po zdaniu matury w 1949 r. rozpoczął dwustopniowe wówczas studia prawnicze najpierw w Uniwersytecie Jagiellońskim (I stopień), a następnie w Uniwersytecie Warszawskim. Po uzyskaniu w 1953 r. magisterium z zakresu prawa międzynarodowego, na podstawie nakazu pracy, został skierowany do pracy w ZUS–ie, najpierw w oddziale, a następnie w centrali.

Pracę naukową rozpoczął w 1963 r. pod kierunkiem prof. Stanisława Batawii w Zakładzie Kryminologii PAN. W 1969 r. obronił pracę doktorską pt. Nieletni sprawcy kradzieży w środowisku wielkomiejskim. W 1974 r. podjął pracę w Instytucie Badania Prawa Sądowego, gdzie był zatrudniony do 1981 r. Równocześnie w tym okresie prowadził zajęcia na Wyższej Szkole Pedagogiki Specjalnej w Warszawie oraz na Uniwersytecie Warszawskim.

Zainteresowania naukowe Profesora A. Strzembosza koncentrowały się wokół kryminologii i problematyki przestępczości nieletnich. Wyniki prac zostały zawarte w rozprawie habilitacyjnej pt. Zapobieganie niedostosowaniu społecznemu dzieci i młodzieży, wydanej w 1979 r. Po nadaniu przez Radę Naukową Instytutu Państwa i Prawa PAN stopnia naukowego doktora habilitowanego Minister Sprawiedliwości powołał go w styczniu 1980 r. na stanowisko docenta w Instytucie Badania Prawa Sadowego.

Jednocześnie z karierą naukową A. Strzembosz odbył aplikację sądową (1956–1958), którą ukończył z wynikiem bardzo dobrym. W latach 1958–1960 był asesorem sądowym, a następnie sędzią Sądu Powiatowego dla Warszawy – Pragi. W latach 1966–1974 pełnił funkcję sędziego wizytatora ds. nieletnich. Od 1968 do 1981 r. był sędzią Sądu Wojewódzkiego dla m.st. Warszawy.

Po 1980 r. A. Strzembosz zaangażował się w organizację niezależnych struktur związkowych w Ministerstwie Sprawiedliwości. Został wybrany do prezydium Komisji Koordynacyjnej NSZZ „Solidarność”, przewodniczył komisji zakładowej w Ministerstwie Sprawiedliwości, a ponadto wszedł w skład Zarządu Regionu „Mazowsze”. Był też wybrany delegatem na zjazd NSZZ „Solidarność”, gdzie został desygnowany do Krajowej Komisji Rewizyjnej, której był jednym z przewodniczących.

Po wprowadzeniu stanu wojennego A. Strzembosz był represjonowany przez władze komunistyczne za swoją działalność. Dn. 19 grudnia 1981 r. został odwołany przez Radę Państwa ze stanowiska sędziego Sądu Wojewódzkiego, kilka dni później ze stanowiska docenta w IBPS.

Pozbawiony środków utrzymania przyjął propozycję pracy w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim, gdzie objął kierownictwo Katedry Prawa Karnego. W 1983 r. został powołany na kierownika Sekcji Prawa Świeckiego na Wydziale Prawa Kanonicznego i Świeckiego. Jednocześnie A. Strzembosz prowadził badania naukowe, których efektem były liczne publikacje dotyczące przede wszystkim problematyki przestępczości nieletnich. Na podstawie dorobku naukowego Senat KUL w 1986 r. nadał A. Strzemboszowi tytuł profesora nadzwyczajnego z zakresu prawa karnego i kryminologii.

W trakcie pracy na KUL–u działalność dydaktyczna Prof. A. Strzembosz nie ograniczała się jedynie do prowadzenia zajęć z prawa karnego. Prowadził także zajęcia z nowopowstającej dyscypliny prawa – postępowania w sprawach nieletnich, a także z prawa rodzinnego i patologii społecznej. W okresie tym opublikował wiele ważnych publikacji, do których należy zaliczyć m.in. opracowany krótko po uchwaleniu nowych przepisów komentarz do ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich, stanowiący pierwszą w Polsce próbę analizy nowych rozwiązań prawnych. Warto też podkreślić znaczenie innego opracowania poświęconego zagadnieniu środków stosowanych wobec dzieci, mających przeciwdziałać ich demoralizacji i przestępczości, które do dzisiaj stanowi syntetyczne i w dużej części aktualne ujęcie tego zagadnienia.

Początek lat 80-tych był okresem szerokiej dyskusji nad zmianami prawa karnego i założeń polityki kryminalnej. Powstające wówczas projekty reformy Kodeksu karnego z 1969 r. wyznaczały krąg zainteresowań nauki prawa karnego, w tym także wskazywały kierunek badań pracowników katedry. Najważniejszym owocem działalności naukowej tamtego okresu było zorganizowanie przez Prof. A. Strzembosza w dniach 28-30 kwietnia 1988 r. w Kazimierzu Dolnym n. Wisłą ogólnopolskiej sesji poświęconej zagadnieniom reformy prawa karnego. Spotkanie to stało się okazją do wymiany myśli i dyskusji na temat nowego oblicza, jakie prawo karne powinno uzyskać w wolnej Polsce. Wśród referentów i uczestników pojawili się przedstawiciele nauki prawa karnego (m.in. K. Daszkiewicz, L. Falandysz, A. Grześkowiak, Z. Hołda, J. Kochanowski, W. Kulesza, W. Mącior, Z. Radzikowska, A. Strzembosz, J. Szumski, M. Tarnawski, L. Tyszkiewicz, J. Waszczyński, J. Wojciechowski, W. Wróbel, A. Zębik i A. Zoll), dyscyplin pokrewnych prawa karnego – J. Jasiński (kryminologia), K. Poklewski-Koziełł (kryminologia), T. Szymanowski (kryminologia i prawo penitencjarne), J. Widacki (kryminologia i kryminalistyka), etyki – ks. J. Ślipko, prawa kanonicznego – ks. J. Grzywacz, ks. J. Krukowski i ks. M. Stasiak a także adwokaci – M. Czekaj, J. Czyżewski, F. Rymarz, J. Sulimierski. Uczestnicy konferencji podkreślali specyficzny i wyjątkowy zarazem klimat tego naukowego spotkania. Była to z pewnością w pierwsza w powojennej Polsce konferencja, na której mówiło się o człowieku - przestępcy i o karze - inaczej - bo według koncepcji prawa karnego człowieka i wartości.

Warto podkreślić, że w okresie stanu wojennego i późniejszym Prof. A. Strzembosz zaangażował się w działalność podziemia, z pełną świadomością konsekwencji, które mogły go spotkać. Był m.in. odpowiedzialny za podziemną „Solidarność” w sądach w Regionie Mazowsze. Był częstym uczestnikiem spotkań religijnych środowiska sędziowskiego w Laskach, na których m.in. omawiano problemy orzecznictwa sądowego w procesach politycznych działaczy podziemia. W latach 1982-1989 aktywnie włączył się w ruch Duszpasterstwa Prawników. Od 18 grudnia 1988 r. był członkiem Komitetu Obywatelskiego przy Przewodniczącym „S” Lechu Wałęsie.

Podczas obrad „okrągłego stołu” Prof. A. Strzembosz został przewodniczącym podzespołu ds. prawa i sądów. We wrześniu 1989 r. został powołany przez Premiera T. Mazowieckiego na stanowisko podsekretarza stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości. W lipcu 1990 r. został powołany na stanowisko sędziego Sądu Najwyższego i decyzją Sejmu, podjętą ogromną większością głosów, został wybrany na I Prezesa tego Sądu. W okresie pracy w Sądzie Najwyższym zajął się problemami wymiaru sprawiedliwości, tak materialnymi jak i pracą nad nowymi regulacjami prawnymi dotyczącymi zawodu sędziego. Przyczynił się do rozwoju współpracy z najwyższymi organami sądowymi innych państw europejskich oraz odbudowy autorytetu Sądu Najwyższego. Był także inspiratorem wielu zmian w strukturze sądownictwa i zasadach jego funkcjonowania, które miały odpowiadać demokratycznym przemianom, a jednocześnie przyczynić się do kształtowania państwa prawa.

W trakcie pracy w Ministerstwie Sprawiedliwości, a następnie jako I Prezes Sądu Najwyższego dał się poznać jako zwolennik oczyszczenia środowiska sędziowskiego z tych osób, które w okresie PRL–u sprzeniewierzyły się zasadzie niezawisłości sędziowskiej. Proces ten nie miał jednak mieć charakteru gwałtownego, ani nie miał przebiegać w atmosferze rozliczeń i oskarżeń. Profesor Strzembosz wierzył w uczciwość i zdolność sędziów do samooczyszczenia.

Po przejściu w stan spoczynku w Sądzie Najwyższym w 1998 r. powrócił do pracy w KUL w pełnym wymiarze. W 2000 r. został powołany na stanowisko profesora zwyczajnego. W latach 2000–2003 Prof. Strzembosz był także wykładowcą Akademii Polonijnej w Częstochowie. Nie ograniczył jednocześnie swojej działalności społecznej. W 2002-2004 był członkiem Rady Konsultacyjnej Centrum Monitoringu Wolności Prasy SDP. W latach 1999-2002 był prezesem Katolickiego Stowarzyszenia Wychowawców.

Imponująca jest liczba publikacji naukowych, obejmująca ponad 100 opracowań, w tym 6 książek, m.in. Nieletni sprawcy kradzieży w środowisku wielkomiejskim (1971), Zapobieganie niedostosowaniu społecznemu dzieci i młodzieży (1979), System sadowych środków ochrony dzieci i młodzieży przed niedostosowaniem społecznym (1985), ostatnio: Sędziowie warszawscy w czasie próby 1981-1988 (z Marią Stanowską, Warszawa 2005).

Za swoją działalność społeczną oraz na polu nauki był uhonorowany najwyższymi odznaczeniami państwowymi. W 2008 r. przyjął z rąk Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski. W 2012 r. Prezydent RP Bronisław Komorowski uhonorował Pana Profesora Orderem Orła Białego "w uznaniu znamienitych zasług dla Rzeczypospolitej Polskiej, a w szczególności dla przemian demokratycznych w Polsce, za obronę zasad praworządności, godności i niezależności sędziowskiej w czasach PRL-u, za tworzenie państwa prawa w wolnej Rzeczypospolitej Polskiej". Pan Profesor był także odznaczony Krzyżem Wielkim Orderu Zasługi Niemiec (1996) oraz Medalem Za Zasługi KUL (2007).

Profesor Adam Strzembosz jest jedną z tych osób, które w największym stopniu przyczyniły się do rozwoju reaktywowanego Wydziału Prawa. Dziedzictwem, które Wydział Prawa, Prawa Kanonicznego i Administracji zawdzięcza Profesorowi Adamowi Strzemboszowi jest nie tylko jego droga życiowa, naznaczona wieloma wyrzeczeniami i osobistym poświęceniem. Stanowi je także jego niezłomna postawa i bezkompromisowość, które w trudnych czasach były motywacją jego wyborów, których nigdy się nie wstydził i z których był dumny. Spuścizną Profesora Strzembosza, która powinna inspirować w szczególny sposób nasz Wydział, są wysokie standardy, wynikające z tego, że w swojej działalności naukowej i społecznej zawsze kierował się zasadami humanizmu chrześcijańskiego.

 

Film dokumentalny o Prof. A. Strzemboszu zrealizowany przez AKF