MARIAN SURDACKI, prof. dr hab.

kierownik Katedry Historii Wychowania i Opieki Społecznej

 

Urodził się 4 sierpnia 1955 r. w Urzędowie, w latach 1962-1970 uczęszczał do Szkoły Podstawowej w Urzędowie, w latach 1970-1975 pobierał naukę w Technikum Mechanicznym w Kraśniku, w latach 1975-1980 studiował historię na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim na Wydziale Nauk Humanistycznych. W 1980 r. uzyskał magisterium z historii, w 1987 r. doktorat z historii, w 1998 r. habilitację z historii nowożytnej społecznej, a 2006 r. otrzymał tytuł profesora. W latach 1981-1992 był asystentem (asystent stażysta, asystent, starszy asystent), w latach 1992-1999 adiunktem, w latach 1999-2008 był profesorem nadzwyczajnym, a w 2008 r. został profesorem zwyczajnym. Jego specjalnością naukową jest nowożytna historia społeczna (historia opieki społecznej, historia szkolnictwa i wychowania). Jego zainteresowania badawcze koncentrują się głównie na szeroko pojętej historii wychowania, opieki społecznej, szpitalnictwa, pauperyzmu i wszelkiego typu instytucji i inicjatyw dobroczynno-charytatywnych zarówno w Polsce, jak i w Europie oraz na historii edukacji i szkolnictwa. Prowadzi też badania nad historią miast, których rezultatem jest książka Edukacja i opieka społeczna w Urzędowie. XV-XVIII w., opublikowana w 2004 r., oraz obszerne syntetyczne opracowania: Urzędów w dobie królów elekcyjnych oraz Urzędów w czasach Galicji Zachodniej w zbiorowej monografii Dzieje Urzędowa (2011), której jest współredaktorem. Ukoronowaniem badań nad tym miastem w okresie staropolskim jest książka Urzędów w XVI-XVIII wieku. Miasto. Społeczeństwo. Życie codzienne, wydana w 2007 r.

Drukowany dorobek badawczy M. Surdackiego, od strony chronologiczno-tematycznej, można ująć w następujące nurty i etapy: I. Badania nad zaludnieniem oraz rozmieszczeniem i liczebnością wyznań w dawnej Małopolsce prowadzone w oparciu o kwerendę w Archiwum Krakowskiej Kurii Metropolitalnej, a przede wszystkim o wizytacje i tabele biskupa Andrzeja Stanisława Załuskiego z lat 1747-1749. II. Badania nad opieką społeczną i szpitalnictwem w Polsce przedrozbiorowej, zapoczątkowane w 1981 r., łączące inspiracje naukowe lubelskiego środowiska badań nad historią i geografią z doświadczeniami badawczymi włoskiej historiografii, zdobytymi podczas rocznego pobytu na „La Sapienza” w Rzymie i uczestniczenia w wykładach i seminarium prowadzonym przez prof. Gabriele de Rosa. Ukoronowaniem badań nad tą problematyką stała się praca: Opieka społeczna w Wielkopolsce Zachodniej w XVII i XVIII wieku opublikowana w 1992 r. III. Badania nad historią opieki społecznej w Europie, szczególnie we Włoszech dzięki stypendiom naukowym w Rzymie. Głównym tematem badawczym stały się dzieje Szpitala Świętego Ducha w Rzymie, najsławniejszej instytucji szpitalnej świata chrześcijańskiego. Książka Dzieci porzucone w Szpitalu Świętego Ducha w Rzymie w XVIII wieku, wydana w 1992 r., jest pierwszym i jedynym jak dotąd opracowaniem ujmującym w sposób całościowy organizację i funkcjonowanie przytułku dla podrzutków Świętego Ducha w Rzymie. Wyniki prowadzonych badań zostały także rozpropagowane w historiografii włoskiej poprzez książkę Il brefotrofio dell’Ospedale di Santo Spirito in Roma nel XVIII secolo oraz artykuły publikowane w czasopismach naukowych i wydawnictwach zbiorowych we Włoszech. IV. Badania od 2000 r. nad problematyką miejską, a także kościelno-parafialną i edukacyjną, na przykładzie Urzędowa. Ich owocem stała się książka Edukacja i opieka społeczna w Urzędowie. XV-XVIII w. wydana w 2004 r., ponad 20 artykułów oraz autorska monografia wymienionego miasta w okresie staropolskim Urzędów w XVI-XVIII wieku. Miasto. Społeczeństwo. Życie codzienne oraz publikacja (współautor), Zabytkowe kapliczki w gminie Urzędów (20124).

V. Przygotowanie pracy zbiorowej z okazji czterystuletniej rocznicy sprowadzenia bonifratrów do Polski: Bracia czyńcie dobro. 400 lat Zakonu Bonifratrów w Polsce 1609-2009, Kraków 2009. VI. Prace nad syntezą Opieka społeczna w Polsce do końca XVIII wieku (2015). To ostatnie przedsięwzięcie, przygotowywane w oparciu o własne ponad trzydziestoletnie badania nad dziejami opieki społecznej w Polsce i Europie oraz zebraną w czasie wyjazdów zagranicznych literaturę. VII. Badania z zakresu regionalizmu dotyczące zwłaszcza Urzędowa i Ziemi Urzędowskiej, uwieńczone ponad 40 tekstami popularno- naukowymi.

 

Wynikiem działalności badawczo-naukowej M. Surdackiego jest ponad 200 publikacji, w tym siedem autorskich książek i trzy zbiorowe pod jego redakcją (oprócz wymienionych: Religie. Edukacja. Kultura oraz Vir honestus ac bonus Stanisław Litak 1932-2010 - 2011). Jego dorobek drukowany obejmuje też artykuły popularne i popularno-naukowe. szesnaście publikacji (w tym jedna książka) ukazało się w językach obcych, na ogół w wydawnictwach zagranicznych (11 po włosku, 2 po francusku, 2 po angielsku, 1 po hiszpańsku). Jest to dowodem i wynikiem ścisłej, długotrwałej współpracy kierownika Katedry z włoskim środowiskiem badaczy dziejów społecznych (prof. Gabriele de Rosa, prof. Isa Lori Sanfilippo, prof. Girolamo Arnaldi, prof. Rita Angeletti, prof. Francesco Malgeri, prof. Folco Cimagalli, Vincenzo Paglia, prof. Marco Bartoli, Folco Cimagalli, Raniero Regni - Rzym, Giuseppe Mari, Andrea Ciampani, Simonetta Polenghi, Marisa Musaio – Mediolan, Vittoria Bosnia, Andrea Carbone, Chiara Gemma – Bari.

Prof. Marian Surdacki wypromował ośmiu doktorów: Kazimierz Pelczarski, Działalność wychowawcza Ojca Mariana Pirożyńskiego (1899-1964); Helena Komaryńska, Działalność opiekuńczo – społeczna bonifratrów w Krakowie w XVI – XVIII wieku; Wiesław Partyka, Opieka społeczna w Ordynacji Zamojskiej w XVII – XVIII wieku; Alicja Antas, Działalność opiekuńcza towarzystwa pomocy im. św. Brata Alberta na rzecz bezdomnych na Lubelszczyźnie w latach 1983-2003; Barbara Dagmara Niziołek, Edukacja zdrowotna w szkołach powszechnych powiatu tarnowskiego w latach 1918-1975; Weronika Polak, Opieka społeczna w Lublinie w latach 1939-1945; Krystyny Zając, Wychowanie w instytucjach przedszkolnych powiatu tarnowskiego w latach 1918 – 1957; Anna Mazur, Opieka społeczna w powiecie janowskim w latach 1919-1945.

Siedem z tych doktoratów doczekało się opublikowania w formie książkowej w serii Prace z dziejów szkolnictwa i opieki społecznej w Polsce, redagowanej przez wymienionego promotora prac doktorskich. W serii tej prof. Surdacki wydał następujące prace:

Stanisław Litak, Edukacja początkowa w polskich szkołach w XIII-XVIII wieku, Lublin 2010

Helena Komaryńska, Szpital Bonifratrów w Krakowie w XVII-XVIII wieku, Lublin 2010

Anna Szylar, Kronika bernardynek lubelskich 1618-1885, Lublin 2009

Wojciech Pawlik, Katechizmy w Rzeczypospolitej od XVI do XVIII wieku. Katechizm i jego produkcja, Lublin 2010

Tomasz Nowicki, Ministri ecclesiae. Służba kościelna i witrycy w diecezji włocławskiej w XVIII wieku, Lublin 2011

Beata Trębicka-Postrzygacz, Szkoły dla dzieci niesłyszących na ziemiach polskich w latach 1817-1914, Lublin 2011

Edukacja w szkołach urszulańskich, red. U. Borkowska, Lublin 2012

Wioletta Woś, Prywatne szkoły gospodarcze na ziemiach polskich w latach 1882- 1939, Lublin 2012

Barbara Dagmara Niziołek, Edukacja zdrowotna w szkołach powszechnych powiatu tarnowskiego w latach 1918-1975, Lublin 2013

Andrzej Grudziński, Działalność dydaktyczno – wychowawcza szkół katolickich w archidiecezji krakowskiej w latach 1945-1956, Lublin 2013

Alicja Zagrodzka, Vittorina da Feltre – pedagog XV wieku, Warszawa 3014

Joanna Domańska, Domy Dziecka na Warmii i Mazurach 1945-1989, Lublin 2015

Alicja Antas, Działalność opiekuńcza Towarzystwa pomocy im. Św. Brata Alberta na rzecz bezdomnych na Lubelszczyźnie w latach 1983-2003, Lublin 2015

Marian Surdacki, Opieka społeczna w Polsce do XVIII wieku, Lublin 2015

Chyła Dariusz, Opieka społeczna na Kujawach w latach 1577-1772, Lublin 2015

Weronika Polak, Opieka społeczna w Lublinie w latach 1939-1945 (w druku)

Anna Mazur, Opieka społeczna w powiecie janowskim w latach 1919-1945 (w druku).

Trzynaście z tych tomów wydano dzięki grantom wydawniczym przyznanym przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Marian Surdacki uzyskał też trzy indywidualne granty badawcze KBN i Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego (1994-1996), (2004-2006), (2010-2013). Ponadto ministerstwo przyznało mu 18 grantów wydawniczych na publikacje jego książek lub prac zamieszczanych we wspomnianej serii.

Jego ważniejsze publikacje w czasopismach i pracach zbiorowych: Ludność Małopolski w połowie XVIII wieku, „Roczniki Humanistyczne”, 32 (1984) z. 2, s. 165-204; Małżeństwa wychowanek szpitala Świętego Ducha w Rzymie w XVII-XVIII wieku, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, 44 (1996) nr 2, s 137-155; Bambini esposti w Rzymie i w Państwie Kościelnym w XVII i XVIII wieku, w: Christianitas et Cultura Europae. Księga jubileuszowa prof. J. Kłoczowskiego, cz. 1, red. H. Gapski, Lublin 1998, s. 148-157; La vita religiosa nel „Conservatorio” dell’ospedale di Santo Spirito in Roma, nei secoli XVII-XVIII, „Ricerche di storia sociale e religiosa”, 27 (1998) nr 54, s. 149-165; Organizacja i rozwój szpitalnictwa w Wielkopolsce Zachodniej w XVII i XVIII wieku, w: Szpitalnictwo w dawnej Polsce, red. M. Dąbrowska, J. Kruppe, Warszawa 1998, s. 166-172; Marriages of Wards of Rome’s Holy Spirit Hospital in the 17^th and 18^th centuries, „Acta Poloniae Historica”, 79 (1999) s. 99-122; Nouvelles initiatives de charité et l’activité des hôpitaux en Europe et en Pologne à l’époque des Lumières, w: Churches. States. Nations. In the Englightenment and in the Nineteenth century, Lublin 2000, s. 42-47; L’abbandono dei bambini a Roma e dintorni nel secolo XVIII, „Archivio della Società romana di storia patria”, 123 (2000) s. 169-199; I trovatelli nelle famiglie affidatarie a Roma e nei dintorni nel Settecento, „Ricerche di storia sociale e religiosa”, 30 (2001) nr 59, s. 91-120; The Hospital of the Holy Spirit of Rome as an Example of the Apostolate of Compassion, „Dolentium Hominum. Church and Health in the World”, 47 (2001) nr, 2, s. 64-72; El hospital del Espíritu Santo de Roma como ejemplo del apostolado de la misericordia, „Dolentium Hominum. Iglesia y Salud en el Mundo”, 47 (2001) nr 2, s. 64-72; L’hôpital du Saint-Esprit de Rome exemple de l’apostolat de la Miséricorde, „Dolentium Hominum. Église et Santé dans le Monde”, 47 (2001) nr 2, s. 72-64; Mamki w Rzymie i w Państwie Kościelnym w XVII i XVIII wieku, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, 49 (2001) nr 4, s. 327-344; Il „Conservatorio” e la „Scuola dei putti” nell’Ospedale di Santo Spirito di Roma nei secoli XVII-XVIII, Atti del convegno internazionale sull’antico ospedale di Santo Spirito di Roma, „Il Veletro. Rivista della Civiltà Italiana”, 45 (2001) nr 5-6, s. 253-267; Losy dzieci porzuconych w społeczeństwie europejskim do XX wieku, w: Dziecko w rodzinie i społeczeństwie. Dzieje nowożytne, red. K. Jakubiak, W. Jamrożek, t. 2, Bydgoszcz 2002, s. 141-165; Dzieci porzucone w społeczeństwach dawnej Europy i Polski, w: Od narodzin do wieku dojrzałego. Dzieci i młodzież w Polsce, cz. 1: Od średniowiecza do wieku XVIII, red. M. Dąbrowska, A. Klonder, Warszawa 2002, s. 169-185; Wizytacja apostolska z lat 1737-1749 jako źródło do badań nad podrzutkami w Rzymie, „Kwartalnik Historyczny”, 109 (2002) nr 4, s. 25-57; Wychowanie dziewcząt w Szpitalu Świętego Ducha w Rzymie w XVII-XVIII wieku, „Rozprawy z Dziejów Oświaty”, 41 (2002) s. 31-63; Le condizioni fisiche degli ospiti del brefotrofio di Santo Spirito in Roma nel XVIII secolo, „Medicina nei secoli”, 14 (2002) nr 1, s. 111-134; Le nutrici a Roma e nello Stato pontificio nei secoli XVII-XVIII, „Archivio della Società romana di storia patria”, 125 (2002) s. 105-126; Opiekuńcza funkcja Szpitala Świętego Ducha w Rzymie w XVII-XVIII wieku, „Przegląd Historyczny”, 94 (2003) z. 1, s. 3-22; Bractwa religijne w Urzędowie w XVI-XVIII wieku, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, 51 (2003) nr 3-4, s. 355-385; La scuola per i maschi nell’Ospedale di Santo Spirito di Roma nei secoli XVII-XVIII, „Studium”, 99 (2003) nr 2, s. 56-284; Dobroczynność w świecie starożytnym, w: Kościół. Społeczeństwo. Kultura, red. J. Drob, Lublin 2004, s. 275-284; Szpital św. Ducha i Leonarda w Urzędowie w XV-XVIII wieku, „Kwartalnik Historyczny”, 112 (2004) nr 2, s. 5-35; Edukacyjno-opiekuńcza funkcja cechów urzędowskich w XV-XVIII wieku, „Rozprawy z Dziejów Oświaty”, 44 (2005) s. 4-48; La sorte degli esposti dell’Ospedale di Santo Spirito di Roma nel’700, „Ricerche di storia sociale e religiosa”, 36 (2007) s. 7-43; Życie polityczne Urzędowa w XVII-XVIII wieku, w: Archiva temporum testes. Księga pamiątkowa ofiarowana prof. Stanisławowi Olczakowi, Lublin 2008, s. 503-515; Szpitale w Europie i w Polsce do końca XVIII wieku, w: Bracia czyńcie dobro. 400 lat Zakonu Bonifratrów w Polsce 1609-2009, red. M. Surdacki, Kraków 2009, s. 26-49; Konflikty społeczne i przestępczość w Urzędowie w XVII-XVIII wieku, w: Społeczeństwo staropolskie, Seria nowa, t. 2: Społeczeństwo a przestępczość, Warszawa 2009, s. 65-92; Il Conservatorio di Santo Spirito di Roma nei secoli XVII-XVIII, „Ricerche di storia sociale e religiosa”, 40 (2009) s. 48-79; Ustrój Urzędowa w okresie staropolskim, w: Gospodarka, społeczeństwo, kultura w dziejach nowożytnych. Studia ofiarowane Pani profesor Marii Boguckiej, red. A. Karpiński, E. Opaliński, T. Wiślicz, Warszawa 2010, s. 251-267; Profesor Gabriele De Rosa (1917-209), „Rocznik Instytutu Europy Środkowo – Wschodniej”, 8 2010, z. 1, s. 65-74; Il Professore Gabriele De Rosa, come lo rocordo, „Ricerche di storia sociale e religiosa”, 39, 2010, nr. 78-, s. 268-272; Rodzina i jej problemy w Urzędowie w czasach staropolskich, w: Społeczeństwo staropolskie, Seria nowa, T. III, Społeczeństwo a przestępczość, red. A. Karpiński, Warszawa 2011, s. 227-244; Sacrum czy profanum w życiu mieszkańców Urzędowa XII-XVIII wieku, w: Społeczeństwo i kultura epoki staropolskiej – poszukiwanie sacrum odnajdywanie profanum, red. B. Rok F. Wolański, Toruń 2013, s. 114-132; Opieka społeczna w kościele wschodnim, „Roczniki Humanistyczne”, 61, 2013, z. 2, s. 249-271; Bractwa charytatywne w Polsce w XIII-XVIII wieku, w: Bractwa religijne w średniowieczu i w okresie nowożytnym (do końca XVIII wiek), red. D. Burdzy, B. Wojciechowska, Kielce 2014, s. 139-165; Opieka społeczna u kalwinów w Rzeczypospolitej w XVI-XVIII wieku, w: Scientia nihil est quam veritatis imago. Studia ofiarowane profesorowi Ryszardowi Szczygłowi w siedemdziesięciolecie urodzin, Lublin 2014, s. 1098-1120; Sieć szpitali łacińskich w Rzeczypospolitej w XVI-XVIII wieku, „Nasza Przeszłość”, 123, 2015, s. 133-184;

Jest recenzentem wydawniczym 20 książek, recenzentem 15 doktoratów doktoratów i czterech habilitacji. Korzystał z licznych stażów i stypendiów naukowych we Włoszech: 1980-1981 – Roczny staż naukowy na Uniwersytecie „La Sapienza” w Rzymie pod kierunkiem prof. Gabriele de Rosa; 1980, 1986 – Stypendium na Uniwersytecie dla Cudzoziemców w Perugii; 1986 – Stypendium w Rzymie fundowane przez Associazione Pier Giorgio Frassati; 1988-1990 – Dwuletnie stypendium Szkoły Historycznej Włosko-Polskiej w Rzymie (Scuola Storica Italo-Polacca dell’ Istituto Luigi Sturzo), zakończone przedłużeniem o następne cztery miesiące; 1994, 2000, 2006 – Stypendia Fundacji Lanckorońskiej w Rzymie. Dzięki pobytom na stypendiach nawiązał liczne kontakty naukowe z wieloma instytucjami i ośrodkami naukowo-badawczymi w Rzymie oraz profesorami (Gabriele de Rosa, Mario Rosa, Girolamo Arnaldi, Isa Lori Sanfilippo, Claudio Schiavone, Alberto Monticone, Francesco Malgeri, Luciana Rita Angeletti, Vincenzo Paglia, Luisa Cardilli), z którymi współpracuje do chwili obecnej. Dzięki nim publikował i nadal publikuje wyniki swoich badań we Włoszech.

W ramach propagowania nauki polskiej za granicą wyjeżdżał w latach 2011-2016 sześć razy na wykłady Ersmusa do włoskich ośrodków uniwersyteckich: Rzymu, Bari, Mediolanu, które skutkowały rewizytami profesorów tamtejszych uczelni w Instytucie Pedagogiki KUL.

W 1999 r. otrzymał nagrodę Rektora KUL za pracę habilitacyjną; w 2000 r. nominację do nagrody Ministra Edukacji Narodowej za monografię Dzieci porzucone w Szpitalu Świętego Ducha w Rzymie w XVIII wieku, (Lublin 1998) oraz w 2003 r. za monografię Il brefotrofio dell’Ospedale di Santo Spirito in Roma nel XVIII secolo, (Roma-Varsavia 2002); w 2005 r. nagrodę Rektora KUL III stopnia za książkę Edukacja i opieka społeczna w Urzędowie XV-XVIII wiek; w 2006 r. nagrodę Rektora KUL I stopnia za tytuł naukowy profesora; w 2008 r. nagrodę Rektora KUL III stopnia za osiągnięcia naukowe, organizacyjne i społeczne; w 2006 r. Srebrny Krzyż Zasługi od Prezydenta Rzeczypospolitej; w 2008 r. nagroda Rektora KUL I stopnia za działalność naukowa, organizacyjną i społeczną; w 2008 r. Odznaczenie Wojewody Lubelskiego za badanie historii miast i pielęgnowanie o nich pamięci.

Marian Surdacki jest członkiem czynnym Towarzystwa Naukowego KUL a od 19750 r. sekretarzem Towarzystwa Naukowego KUL Wydziału Nauk Społecznych; członkiem Komitetu Redakcyjnego „Roczników Nauk Społecznych” (z. 2 – „Pedagogika”) – obecnie „Kwartalnika Pedagogicznego”; redaktorem serii Towarzystwa Naukowego KUL „Prace z Historii Szkolnictwa i Opieki Społecznej w Polsce”.

Od 2014 r. z ramienia Rady Wydziału Nauk Społecznych wchodzi w skład komitetu organizacyjnego obchodów 100 letniej rocznicy powstania Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, załozonego w 1918 r.

Marian Surdacki od wielu lat zaangażowany jest też w ruch regionalny i badania regionalistyczne. Od 2003 r. pełni funkcję wiceprezesa Towarzystwa Ziemi Urzędowskiej, jednego z pierwszych i najbardziej prężnych na Lubelszczyźnie. Od 2006 r. jest redaktorem naczelnym „Głosu Ziemi Urzędowskiej”, wzorcowego periodyku regionalnego, w dużym stopniu o profilu naukowo - badawczym; a także członkiem zespołu redakcyjnego i rady naukowej czasopisma Region Lubelski, członkiem Zarządu Wojewódzkiej Rady Towarzystw Regionalnych Lubelszczyzny (od 2009 r.). Jest uczestnikiem i współinicjatorem intensywnej współpracy regionalnej między Urzędowem a miastem Nadudvar (Węgry) i Starą Wyżwą (Ukraina). W czasie licznych obustronnych wizyt i konferencji propaguje historie i kulturę rodzinnej miejscowości Urzędowa, regionu lubelskiego, jak i całej Polski.

W 2005 r. został wybrany na Przewodniczącego Komitetu Obchodów 600 – lecia Urzędowa. Dzięki jego inicjatywie i wieloletniej pracy propagatorskiej i publicystycznej Urzędów odzyskał w 2015 r. prawo miejskie.