Czym jest ewaluacja?

 

Ewaluacja zajęć dydaktycznych to proces oceny nauczyciela akademickiego w zakresie wypełniania przez niego obowiązków związanych z kształceniem. Obowiązek przeprowadzenia ewaluacji zajęć wynika z zapisów ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce z dnia 20 lipca 2018 r. (art. 128 ust. 4).

 

Jak przebiega proces ewaluacji?

 

Na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim Jana Pawła II studenci i doktoranci wyrażają opinię o prowadzonych zajęciach dydaktycznych w każdym semestrze przy pomocy ankiety ewaluacyjnej w formie elektronicznej. Sposób przeprowadzenia ewaluacji zapewnia zachowanie pełnej anonimowości oceniającego. Za zapewnienie anonimowości respondentów odpowiada Dział Teleinformatyczny. Wyniki ankiet ewaluacyjnych są udostępniane osobom prowadzącym oceniane zajęcia i innym osobom uprawnionym, po zakończeniu poprawkowej sesji egzaminacyjnej

 

Informacja o rozpoczęciu ewaluacji jest podawana do wiadomości studentów i doktorantów za pośrednictwem ogłoszenia na platformie e-KUL. Dla każdych zajęć, w których uczestniczy student w danym semestrze, utworzona jest odrębna ankieta. Ankiety ewaluacyjne są udostępniane studentom i doktorantom za pośrednictwem indywidualnych kont na platformie e-KUL na 2 tygodnie przed rozpoczęciem sesji egzaminacyjnej i są dostępne do ostatniego dnia zajęć dydaktycznych w danym semestrze. Taki termin  udostępnienia pozwala sądzić, że ocena zajęć jest obiektywna i niezależna od wyniku sesji egzaminacyjnej. Z kolei prowadzący zajęcia oraz osoby upoważnione, odpowiedzialne za jakość kształcenia, otrzymują dostęp do wyników ankiet dopiero po zakończeniu poprawkowej sesji egzaminacyjnej.

 

Co podlega ewaluacji?

 

Ocenie ewaluacyjnej podlegają zajęcia na wszystkich poziomach, profilach oraz formach kształcenia prowadzone przez nauczycieli akademickich, osoby świadczące usługi dydaktyczne na podstawie umów cywilnoprawnych oraz doktorantów.

Oceniane są:

1. Sposób prowadzenia zajęć, w tym:

• przygotowanie prowadzącego do zajęć,
• zastosowane metody i narzędzia i ich wpływ na zrozumienie tematu, poziom zainteresowania studentów oraz ich aktywność i chęć do dalszego pogłębiania wiedzy,
• postawa prowadzącego wobec studentów (szacunek, życzliwość, otwartość),
• punktualność, rzetelność i dostępność prowadzącego w czasie przewidzianym dla zajęć i konsultacji;

2. Realizacja karty przedmiotu, w tym:

• wypełnienie obowiązku zapoznania uczestników zajęć z treścią karty przedmiotu, a także kryteriami i zasadami zaliczania zajęć i/lub wystawiania ocen,
• zgodność prezentowanych podczas zajęć treści z zapisami w karcie przedmiotu;

3. Warunki prowadzenia zajęć, w tym:

• dostosowanie pomieszczenia do liczebności grupy i charakteru zajęć,
• wyposażenie i stan techniczny pomieszczenia.

 

Ankieta ewaluacyjna zawiera stwierdzenia dotyczące poszczególnych zakresów, które oceniane są wg skali od 1 do 5, gdzie:

1 – oznacza „zdecydowanie nie”,

2 – oznacza „raczej nie”,

3 – oznacza „częściowo tak, częściowo nie”,

4 – oznacza „raczej tak”,

5 – oznacza „zdecydowanie tak”.

 

            Oceniający ma dodatkowo możliwość wypowiedzi otwartej, dotyczącej ewentualnych uwag czy sugestii w zakresie poprawy jakości prowadzonych zajęć. Wypowiedzi te są bardzo cenne zarówno dla ocenianego, jak też dla osób odpowiedzialnych za jakość kształcenia na uczelni, gdyż pozwalają na uzyskanie konkretnych informacji uzasadniających lub uzupełniających ocenę punktową. 

 

Co jest celem ewaluacji?

 

 Celem ewaluacji jest podnoszenie jakości zajęć dydaktycznych oraz realizowanie polityki kadrowej uniwersytetu. Informacja zwrotna uzyskana od uczestników zajęć stanowi główne źródło informacji na temat tego, w jaki sposób prowadzone są zajęcia. W uczelni prowadzone są również hospitacje zajęć, jednak w odróżnieniu od ewaluacji, w ich przypadku oceniane są tylko pojedyncze zajęcia, będące małym fragmentem całości modułu.

Wyniki ewaluacji (z wyjątkiem modułu dotyczącego warunków prowadzenia zajęć, czyli oceny infrastruktury) stanowią jeden z elementów oceny okresowej nauczyciela akademickiego, dlatego tak istotna jest wiarygodna i uczciwa ocena jego pracy. Ewaluacja jest okazją do wyrażenia swojej opinii – docenienia pracy prowadzącego zajęcia albo wskazania obszarów wymagających poprawy. Wypełniając ankietę ewaluacyjną studenci mają realny wpływ na poprawę jakości prowadzonych zajęć w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości, jak również na zauważenie i propagowanie dobrych praktyk w zakresie kształcenia.

 

Kto wykorzystuje wyniki i w jakim celu?

 

W pierwszej kolejności z wynikami ankiet ewaluacyjnych zapoznaje się prowadzący zajęcia. Uzyskana ocena punktowa, jak również zgłoszone w pytaniach otwartych uwagi i sugestie stanowią dla niego informację zwrotną, na podstawie której może zweryfikować sposób prowadzenia zajęć, wykorzystywane metody czy narzędzia dydaktyczne.

Wyniki ankiet podlegają szczegółowej analizie przez osoby odpowiedzialne za prawidłową realizację procesu dydaktycznego w danej jednostce i omawiane z prowadzącymi zajęcia. Zbiorcze wyniki ewaluacji analizowane są na poziomie wydziału przez Wydziałowe Komisje ds. Jakości Kształcenia, a na poziomie ogólnouniwersyteckim przez Uniwersytecką Komisję ds. Kształcenia. Organy te rekomendują podejmowanie działań naprawczych zmierzających do poprawy jakości kształcenia oraz inicjują działania promujące kulturę najwyższej jakości kształcenia.

Po zakończeniu procesu ewaluacji, koordynatorzy kierunków informują studentów o jej wynikach i podjętych działaniach. Raporty z ewaluacji zajęć prowadzonych na poszczególnych wydziałach, przyjęte przez Wydziałowe Komisje ds. Jakości Kształcenia, zamieszczane są na stronach wydziałowych w zakładkach dotyczących jakości kształcenia.

 

Wyzwania dla uczelni w procesie ewaluacji

 

Głównym wyzwaniem, przed którym staje uczelnia w procesie ewaluacji jest podniesienie poziomu zwrotności ankiet. Wydawałoby się, że studenci chętnie korzystają z okazji do wyrażenia swojej opinii i podzielenia się spostrzeżeniami dotyczącymi zajęć dydaktycznych, postrzegając to jako możliwość realnego wpływu na  jakości dydaktyki, sposób prowadzenia zajęć, stosowane metody. Niestety od lat uczelnie borykają się z problemem niskiej zwrotności ankiet ewaluacyjnych, co powoduje, że wyniki ewaluacji nie są reprezentatywne, co z kolei uniemożliwia dokonywanie kompleksowej analizy i utrudnia wskazywanie obszarów wymagających poprawy i dalszego doskonalenia. Podobnie niskie zaangażowanie studentów dostrzegalne jest również w pracach organów kolegialnych odpowiedzialnych za jakość kształcenia, w których z mocy ustawy mają swoich reprezentantów.

Wydaje się, że zadaniem uczelni mającym na celu poprawę tej niekorzystnej tendencji, jest budowanie wśród wszystkich uczestników procesu dydaktycznego poczucia współodpowiedzialności za jakość kształcenia i świadomości posiadania realnego wpływu na jej doskonalenie. Działania w tym zakresie podejmować powini przede wszystkim prowadzący zajęcia. To oni, mając bezpośredni kontakt z odbiorcami swoich zajęć, mogą przekazać im, jak ważna jest dla nich informacja zwrotna oraz jak istotną rolę odgrywa ona w procesie doskonalenia jakości kształcenia. Studenci muszą też widzieć, że ich zaangażowanie w proces oceny ewaluacyjnej przynosi konkretne efekty, że ich głos nie jest ignorowany. Dlatego tak ważne jest informowanie studentów o wnioskach z analizy ankiet ewaluacyjnych i podjętych przez uczelnię konkrentych działaniach.

Nie mniej istotne jest rozwijanie umiejętności przekazywania konstruktywnej informacji zwrotnej przez studentów, jak też kształtowanie postawy otwartości na jej przyjmowanie przez prowadzących zajęcia. Anonimowość ankiet nie może oznaczać przyzwolenia na wypowiedzi, które nie dotyczą merytorycznej oceny pracy, a ich forma i treść narusza dobre imię prowadzącego. Z kolei dla ocenianego konstruktywna krytyka powinna być sygnałem do zweryfikowania sposobu pracy i motywacją do rozwijania kompetencji i doskonalenia warsztatu dydaktycznego.

Ewaluacja to niezbędny element każdego procesu, który pozwala na stałe monitorowanie jakości jego przebiegu i podejmowanie działań doskonalących. W przypadku ewaluacji zajęć dydaktycznych mamy do czynienia ze specyficzną sytuacją, w której uczestnicy procesu oceniają się wzajemnie. Dlatego tak ważne jest budowanie między nimi atmosfery wzajemnego zaufania i szacunku, sprzyjającej konstuktywnej i rzetelnej ocenie.