SEMINARIUM MAGISTERSKIE 2008/9

Nauka a religia: dwa światy i sposoby widzenia świata

motto

„Dziedzina teologii leży w innych zupełnie wymiarach aniżeli dziedzina nauk szczegółowych, nie ma między nim żadnych elementów wspólnych, są tylko »punkty styczne«. Dla teologii teoretycznej (dogmatycznej) nauki szczegółowe mogą co najwyżej stwarzać mocniejszą lub słabszą podstawę, na której teologia teoretyczna mocniej lub słabiej się wesprze. Dla teologii moralnej nauki szczegółowe stanowią tylko użyteczne uzupełnienie, bo dokładniej opisują i podmiot, który dyrektywy moralne ma zachowywać, i teren, w którym dyrektywy moralne mają być realizowane. [...] Wszystkie historycznie znane konflikty między teologami a przyrodnikami wynikały z bezprawnego naruszania linii granicznych; bądź to teologowie niezręcznie wkraczali w dziedzinę nauk szczegółowych, bądź też odwrotnie - przedstawiciele nauk szczegółowych robili niezgrabne wypady w dziedzinę teologii. [...] Wszelkie kolizje między teologią a naukami szczegółowymi są tylko kolizjami pozornymi, bo brak wspólnych terenów, na których mogłoby dojść do upragnionych konfliktów" (Jan Salamucha, Teologia i filozofia, w: tenże, Wiedza i wiara. Wybrane pisma filozoficzne, pod redakcją J. J. Jadackiego, K. Świętorzeckiej, Lublin: TN KUL 1997 s. 47-50; s. 48).

 

Dyskusje na temat konfliktu między religią i nauką obrosły nieprzebraną literaturą. Można odnieść wrażenie, że wszystko, co ważne w tej materii powiedziano a jednak stale ukazują się nowe pozycje, jak chociażby monumentalny oksfordzki Handbook (2008). Należy się więc ograniczyć do kwestii z metodologicznego punktu widzenia najważniejszych, warunkujących rozumienie konfliktu: głównych pytań (problemów), najważniejszych tez, sposobu ich uprawomocniania i głównych kategorii dyskusji.

Mówiąc o religii, odnosimy się do chrześcijaństwa (niekiedy wąsko do Kościoła rzymskokatolickiego), natomiast w przypadku nauki chodzi szeroko zarówno o nauki przyrodnicze, jak i społeczne (humanistyczne). Konflikt postrzegamy głównie w aspekcie napięcia między dwoma typami poznania i wiedzy: religijnej i naukowej i nie mniej zasadniczego konfliktu między dwoma postawami wobec świata i życia: postrzegania świata z pozycji wiary, tj. wiedzy objawionej z jednej strony, oraz nauki, tj. wiedzy przyrodzonej z drugiej.

 

wybrana bibliografia

Bronk A., Religia i nauka: dwie prawdy? „Filozofia Nauki" 14:2006 nr 1 s. 33-43.

Bronk Andrzej, Religia i nauka, w: tenże, Zrozumieć świat współczesny, Lublin 1998 s. 203-256. nowa wersja w: A. Bronk, Podstawy nauki o religii, Lublin: TN KUL 2003 s. 389-445.

Chwedeńczuk B., Przekonania religijne, Warszawa: Fundacja Aletheia 2000 s. 262.

Clayton Philip and Zachary Simpson (eds.), Religion and Science, The Oxford Handbook of Religion and Science OUP (2006) 2008.

Dawkins R., The Blind Watchmaker. Why the Evidence of Evolution Reveals a Universe Without Design, tł. pol. A. Hoffman, Ślepy zegarmistrz. Jak ewolucja dowodzi, że świat nie został zaplanowany, Warszawa 1994.

Dawkins Richard, The God Delusion, 2006. Houghton Mifflin Company 406 pp. . $27. mam recenzje i dyskusje; tł. pol. Bóg urojony, tł. Piotr J. Szwajcer, Warszawa Wydawnictwo CiS 2007.

Dixon Thomas, Science and Religion: A Very Short Introduction, OUP July 2008.

Draper John W. (1811-1882), History of the Conflict between Religion and Science, New York 1895 (pozycja klasyczna), Les conflits de la science et de la religion, Paris 18796. - http://etext.virginia.edu/toc/modeng/public/DraHist.html - gdzie jest dostępny cały angielski tekst

Eilstein Helena, Biblia w rękach ateisty, Warszawa IFiS PAN 2006.

Eilstein Helena, Szkice ateistyczne, Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Bałtyckiej Wyższej Szkoły Humanistycznej 2000.

Jodkowski Kazimierz, Metodologiczne aspekty kontrowersji ewolucjonizm-kreacjonizm, Lublin: UMCS 1998.

Kondrat Kazimierz, Racjonalność i konflikt wierzeń religijnych, Wrocław: FNP 2002.

Kozielecki J., Z Bogiem albo bez Boga, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 1991.

McLeod Hugh, The Religious Crisis of the 1960s, Oxford University Press 2007.

Murphy Nancy, Religion and Science, t. 8, London: Routledge 1998 s. 235-236.

Ravindra Ravi, Physics and Religion, w: M. Eliade (editor in chief), The Encyclopedia of Religion, t. 11, New York, London 1987 s. 319-323.

Russell Bertrand, Religion and Science. With a New Introduction by Michael Ruse, Oxford: OUP 1998. tł. pol. Barbara Stanosz i "Słowo wstępne", "Religia i nauka", Instytut Wydawniczy "Książka i Prasa", Warszawa 2006. oryg. 1935.

Sierotowicz Tadeusz, Nauka a wiara - przestrzeń dialogu. Obrazy świata jako przestrzeń dialogu pomiędzy nauką i teologią, Tarnów 1997.

Wabbel Tobias D.  (ed.), Czy przed wielkim wybuchem był Bóg. Argumenty naukowców i teologów, tł. pol. Bogdan Baran, Warszawa: PIW 2007.

Woleński Jan, Granice niewiary, Kraków: Wydawnictwo Literackie 2004.

Życiński J., Bóg i ewolucja. Podstawowe pytania ewolucjonizmu chrześcijańskiego, Lublin: TN KUL 2002.