Ks. Piotr Poręba
(1975-1976)

---

 

 

Życie i działalność naukowa

Urodził się 22 kwietnia 1908 r. w Mystkowie koło Nowego Sącza w rodzinie rolników Marcina i Katarzyny zd. Sekuła. Edukację rozpoczął w 1915 w miejscowej szkole ludowej, a następnie kontynuował ją po przerwie wojennej w czteroklasowej szkole podstawowej, którą ukończył w 1921 r. W tym roku rozpoczął naukę w gimnazjum klasycznym w Nowym Sączu i kontynuował ją w Tarnowie jako wychowanek Małego Seminarium. Tam też zdał egzamin maturalny w I Gimnazjum im. Kazimierza Brodzińskiego (1929). Studia filozoficzne i teologiczne odbył w latach 1929-1934 w Instytucie Teologicznym przy Seminarium Duchownym w Tarnowie i tu 29 VI 1934 r. przyjął święcenia kapłańskie z rąk biskupa Franciszka Lisowskiego.

Jako wikariusz i katecheta pracował w Zbylitowskiej Górze i Mościcach koło Tarnowa (1934-1936), Czchowie nad Dunajcem (1936-1938), w Gwoźdzcu i Śnietnicy (1938) oraz w Grybowie k. Nowego Sącza (1938-1940), gdzie pełnił również funkcje dyrektora i wychowawcy bursy gimnazjalnej, i katechety zawodowego w szkołach średnich (Liceum Mechaniczne i Ogólnokształcące). W latach 1940-1942 był wikariuszem i katechetą w Podegrodziu k. Nowego Sącza. Tu został przejściowo aresztowany przez gestapo za udział w podziemnym ruchu oporu i w tajnym nauczaniu, i uwięziony w Nowym Sączu. Po wyjściu z więzienia ukrywał się do 1945 r. poza krótką pracą w Łososinie Górnej (1942). W latach 1945-1946 pracował jako katecheta gimnazjalny w Nowym Sączu, a w latach 1946-1951 w Grybowie jako katecheta i kierownik internatu młodzieży męskiej i jej wychowawca.

Mając świadomość braków w przygotowaniu dydaktycznym i wychowawczym zdecydował się na studia pedagogiczne i psychologiczne na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym i Humanistycznym Uniwersytetu Jagiellońskiego (1947-1950), które zakończył dysertacją Pedagogika Jana Ochorowicza uzyskując magisterium w zakresie pedagogiki (1950).

W 1950 r. został oskarżony przez Urząd Bezpieczeństwa o przynależność do Armii Krajowej, na skutek czego porzucił pracę w zawodzie katechety i ukrywał się do 1955 r. Dnia 7 lipca 1956 został uwolniony od zarzutu przez Prokuraturę Wojewódzką w Krakowie „z braku podstaw do wniesienia aktu oskarżenia” (nr akt IV.Ko.114/55). W latach 1956-1963 podjął pracę katechetyczną w Sędziszowie Małopolskim jako katecheta szkół średnich (Państwowe Liceum Ogólnokształcące i Państwowe Liceum Technik Plastycznych). Równocześnie pogłębiał studia pedagogiczne na Wydziale Pedagogicznym Uniwersytetu Warszawskiego (1956-1960). Po przedłożeniu rozprawy pt.: Pedagogika Jana Władysława Dawida na tle epoki i po złożeniu egzaminów doktorskich z pedagogiki uzyskał stopień naukowy doktora nauk humanistycznych w zakresie pedagogiki (1960).

W 1963 r. inkardynował się do diecezji warmińskiej i w Olsztynie, w Warmińskim Seminarium Duchownym "Hosianum", podjął wykłady z pedagogiki i katechetyki, które kontynuował w następnych latach.

Od 1966 r. przejął wykłady z psychologii rozwojowej i pedagogiki leczniczej w Instytucie Teologii Pastoralnej przy Wydziale Teologicznym KUL i tu się habilitował 27 lutego 1967 r. na podstawie rozprawy pt.: Działalność wychowawcza i poglądy pedagogiczne ks. Walentego Gadowskiego. Stopień naukowy doktora habilitowanego nadany mu 27 lutego 1967 przez Radę Wydziału Teologicznego KUL zatwierdził Minister Oświaty i Szkolnictwa Wyższego pismem z 13 czerwca 1969 r. (DU-4-1993-103/69). Powołanie na docenta uchwałą Senatu Akademickiego KUL z dnia 10 listopada 1969 zatwierdził Minister Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki pismem z dnia 20 października 1973 (SU-4-1971-71/73) a stopień docenta w zakresie dydaktyki religii uzyskał w 1973 r.

Pracę naukowo-dydaktyczną prowadził na KUL od 1966 jako wykładowca zajęć zleconych, od 1967 zatrudniony był jako adiunkt, od 1969 do 1973 r. jako doktor habilitowany, od 1973 jako docent. Od 1968 pełnił obowiązki kierownika Katedry Psychologii Duszpasterskiej (istniała od 1947), przemianowanej w 1974 r. na Katedrę Pedagogiki Rodziny, gdzie również został kierownikiem katedry. Była to pierwsza katedra o tym profilu w Polsce. Pozyskał wtedy do pracy w Katedrze cenionych wykładowców: ks. Józefa Wilka, ks. Antoniego Tomkiewicza.

Wniosek o nadanie ks. P. Porębie tytułu naukowego profesora nadzwyczajnego przedłożyła Komisja Wydziałowa w składzie ks. prof. dr Edward Kopeć, dziekan i przewodniczący tej Komisji, ks. prof. dr Stanisław Łach, ks. prof. dr Bolesław Kumor. Rada Wydziału Teologicznego KUL 20 V 1974 przyjęła wniosek. Trzej recenzenci prof. dr Stefan Wołoszyn AWF Warszawa, prof. dr Jan Konopnicki UJ Kraków i ks. prof. Władysław Poplatek KUL przeprowadzili postępowanie kwalifikacyjne. W 1976 r. otrzymał nominację Senatu Akademickiego na profesora nadzwyczajnego przy tejże katedrze.

W latach 1975-1976 pełnił funkcję dziekana Wydziału Teologicznego KUL. W 1978 r. przeszedł na emeryturę i z czasem zamieszkał u brata w Mystkowie, gdzie zmarł 23 VII 1991 r. i został pochowany na tamtejszym cmentarzu. Dnia 12 II 1994 r. szkoła podstawowa w Mystkowie staraniem młodzieży, Dyrekcji i Rady Rodziców otrzymała jego imię.

 

Ks. Piotr Poręba w swych badaniach koncentrował się na dwóch kierunkach: psychologiczno-pedagogicznym i duszpasterskim. W zakresie pierwszym zajmował się najistotniejszymi zagadnieniami wychowawczymi i psychologicznymi życia rodzinnego i małżeńskiego w rodzinie katolickiej. Tutaj interesowały go takie zagadnienia jak: rodzina jako środowisko wychowawcze, spoistość i trwałość struktury rodzinnej w procesie wychowawczym dziecka, konflikty rodzinne a rozwój osobowości dziecka, atmosfera wychowawcza w domu, wychowanie rodziców na wychowawców.

W zakresie duszpasterskim zajmował się problemem duszpasterstwa rodzin i roli duszpasterstwa w umacnianiu więzi małżeńskiej i rodzinnej oraz usprawnienia funkcji wychowawczej w rodzinie. Pasjonowało go także zagadnienia szczegółowe, jak religijne wychowanie dziecka w rodzinie, osobowość duszpasterza rodzin, opieka duszpasterska nad młodymi małżeństwami, opieka duszpasterska nad matką ciężarną. Zajmował się wychowaniem alumnów seminarium duchownego zgodnie z założeniami zdrowej pedagogiki i psychologii rozwojowej.

W swoich rozprawach przedstawiał normatywną pedagogikę chrześcijańską, co widać w ukazanym przez niego ideale wychowawczym, który staje się realnym przez zapotrzebowanie społeczne. Ks. P. Poręba podkreślał, że chrześcijańska myśl pedagogiczna ceniła sobie ideały wychowawcze w zależności od potrzeb Kościoła i społeczeństwa. Przechodzenie od modelu rodziny patriarchalnej do współczesnej rodziny egalitarnej połączone było z wieloma trudnościami natury wychowawczej dziecka w rodzinie. To wszystko wiązało się z potrzebą pedagogizacji rodziców, przygotowaniem religijno-moralnym i psychologiczno-pedagogicznym.

Ks. P. Poręba brał udział w spotkaniach międzynarodowych w Paryżu w 1970 r., zorganizowanych przez Paryski Instytut Katechetyczny, których przedmiotem były, m.in. zagadnienia rodziny. Jako znany specjalista z zakresie pedagogiki rodziny i duszpasterstwa rodzin był wielokrotnie zapraszany z wykładami do Akademii Teologii Katolickiej, Warmińskiego Seminarium w Olsztynie, Seminarium Duchownego w Gdańsku, Białymstoku, Siedlcach, Kielcach, Lubaczowie. Wielokrotnie głosił referaty na tematy rodzinne, małżeńskie, wychowawcze w czasie diecezjalnych i ogólnokrajowych zjazdów duchowieństwa, również prowadził wykłady uniwersyteckie dla duchowieństwa w KUL.

Wykłady ks. P. Poręby na KUL obejmowały takie przedmioty jak: pedagogika rodziny, psychologia życia małżeńskiego i rodzinnego, pedagogika specjalna, wychowanie dorosłych, psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży, psychologia życia religijnego, duszpasterstwo rodzin oraz zagadnienia wybrane z wychowania w rodzinie i z problematyki środowiska rodzinno-wychowawczego. W wykładach podkreślał osiągnięcia współczesnej nauki o rodzinie i wychowaniu, opierając się na rzeczywistości społeczno-kulturowej Polski. Prowadził seminaria naukowe, które cieszyły się uznaniem i dużą frekwencją ze strony studentów. Jako docent i profesor był promotorem 71 magisteriów, 35 licencjackich, 20 rozpraw doktorskich. Prace te z zakresu pedagogiki, psychologii, socjologii, katechetyki, teologii mają charakter teoretyczny i empiryczny. Brał też udział w dwóch przewodach habilitacyjnych w charakterze recenzenta. Był także recenzentem 10 rozpraw doktorskich w KUL i w Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie. Opublikował ponad 50 rozpraw i artykułów naukowych, sześć książek i kilka skryptów dla studentów. Pozycje książkowe to: Psychologiczne uwarunkowania życia rodzinnego, Warszawa 1981; Współżycie pokoleń na bazie rodzinnej, Olsztyn 1981; Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży, Lublin 1969; Psychologia życia małżeńskiego i rodzinnego, Lublin 1969; Pedagogika specjalna, Lublin 1970; Wychowanie dziecka w rodzinie, Lublin 1970 (cztery ostatnie zostały wydane na powielaczu).

Brał czynny udział w życiu społeczności uczelnianej. Będąc przewodniczącym Senackiej Komisji Stypendialnej powołał na jej członków także przedstawicieli młodzieży akademickiej zgodnie z postulatami demokratycznego wychowania. Był członkiem Komisji ds. Młodzieży oraz członkiem Komisji Dyscyplinarnej ds. Studentów, oddziałując przez nie na społeczną odpowiedzialność młodzieży.

Był członkiem Towarzystwa Uniwersytetu Lubelskiego i członkiem redakcji czasopisma „Roczniki Teologiczno-Kanoniczne”.

Ks. Antoni Tomkiewicz, bliski współpracownik ks. P. Poręby, szczególnie podkreśla żywą osobowość swego Mistrza. Była to „serdeczna, życzliwa i otwarta postawa wobec współpracowników i studentów, cechująca go do końca życia. Ze swoich studiów i spotkań z Księdzem Profesorem studenci wynosili nie tylko rzetelną wiedzę, lecz także wielkie zaangażowanie i dużą wrażliwość na problemy rodziny i wychowania, która pro­mieniowała z jego osobowości”[1].

Ks. P. Poręba ma ważny wkład w rozwój Instytutu Teologii Pastoralnej KUL poprzez utworzenie specjalizacji duszpasterstwa rodzin i założenie pierwszej w Polsce Katedry Pedagogiki Rodziny.

 

Dziekan Wydziału Teologicznego

Ks. Piotr Poręba został wybrany dziekanem Wydziału Teologicznego w czerwcu 1975 r. Wicedziekanem Rady pozostał dalej o. prof. H. Langkammer (1974-1977)[2]. Pierwsze posiedzenie Rady Wydziału pod jego przewodnictwem odbyło się 6 X 1975 r.; sekretarzem Rady został ks. dr M. Filipiak. Na tym posiedzeniu zatwierdzono zmianę nazwy Katedry Pedagogiki Katechetycznej na Katedrę Katechetyki. Kierownictwo Katedry Teologii Porównawczej powierzono ks. doc. dr hab. W. Hryniewiczowi. Przyjęto do wiadomości, że Senat zatwierdził wnioski Rady Wydziału o nadanie tytułu profesora nadzwyczajnego o. doc. dr hab. H. Langkammerowi, ks. doc. dr hab. S. Nagy’emu, ks. doc. dr hab. S. Wilkowi, ks. doc. dr hab. A. Szafrańskiemu; o powołanie ks. dra hab. M. Majewskiego na stanowisko docenta przy Katedrze Katechetyki; o nadanie ks. dr W. Jemielicie stopnia naukowego dra hab. w zakresie historii Kościoła ze szczególnym uwzględnieniem XIX i XX w.; o. dr H. Wojtysce stopnia naukowego dra hab. w zakresie historii Kościoła; ks. dr S. Napiórkowskiemu stopnia naukowego dra hab. w zakresie teologii dogmatycznej; ks. dr R. Łukaszykowi stopnia naukowego dra hab. w zakresie teologii fundamentalnej.

Na następnym posiedzeniu 10 XI 1975 r. Rada Wydziału zatwierdziła wnioski Komisji powołanej przez Radę Wydziału w sprawie wszczęcia przewodu habilitacyjnego ks. dra M. Zahajkiewicza (recenzenci ks. prof. bp Rechowicz, ks. prof. B. Kumor, prof. W. Seńko z Warszawy) i ks. dr K. Dąbrowskiego (recenzenci: ks. prof. S. Librowski, ks. prof. B. Kumor, prof. G. Labuda z Poznania). Ks. Dziekan podał do wiadomości pismo ministra Nauki Szkolnictwa Wyższego i Techniki w sprawie zatwierdzenia uchwały Senatu KUL o nadanie ks. dr W. Jemielicie tytułu naukowego doktora habilitowanego. Zatwierdzono ks. dra hab. M. Majewskiego na stanowisku docenta. Zatwierdzono Komisję przygotowującą projekt Katedry Teorii i Metodologii Teologii na Wydziale Teologii. Przypomniano, że zapraszanie prelegentów spoza Uczelni, zwłaszcza z zagranicy, wymaga zgody Rektoratu. Zdecydowano, że na teologiczne studia eksternistyczne można przyjąć kandydata na trzeci rok, jeśli spełnia stawiane warunki.

Dnia 29 XI 1975 r. odbyło się kolokwium habilitacyjne ks. dra J. Wolnego – Rada przyjęła kolokwium i zatwierdziła stopień doktora habilitowanego w zakresie historii Kościoła ze szczególnym uwzględnieniem średniowiecza.

Na posiedzeniu Rady 16 XII 1975 r. podjęto wniosek o wszczęcie przewodu habilitacyjnego ks. dr S. Rosika (recenzenci ks. prof. W. Poplatek, ks. prof. Cz. Bartnik, ks. doc. dr Pryszmont z ATK). Wybrano Komitet redakcyjny Księgi pamiątkowej ku czci ks. bpa prof. dr M. Rechowicza. W jej skład weszli ks. prof. dr B. Kumor jako przewodniczący, ks. prof. dr W. Poplatek, ks. prof. dr E. Kopeć. Przyjęto też wniosek Komisji w sprawie Instytutu Muzykologii Kościelnej.

Na zebraniu 20 I 1976 r. przyjęto wniosek o powołanie ks. dra hab. H. Wojtyski na stanowisko docenta. Kuratorem Katedry Teorii i Metodologii Nauk Teologicznych został ks. prof. dr Cz. Bartnik.

Dnia 22 I 1976 r. odbyło się kolokwium habilitacyjne ks. dra A. Nossola – stopień doktora habilitowanego w zakresie teologii dogmatycznej; 23 II 1976 kolokwium habilitacyjne ks. dra K. Dąbrowskiego – stopień doktora habilitowanego w zakresie historii Kościoła.

W dniu 24 II 1976 r. Rada Wydziału zatwierdziła wnioski Komisji powołanej przez Radę Wydziału w sprawie wszczęcia przewodu habilitacyjnego ks. dra J. Szlagi (recenzenci prof. Swoboda z UP, ks. prof. F. Gryglewicz, o. doc. H. Langkammer). Ks. Dziekan podał do wiadomości pismo Ministra o zatwierdzenie uchwały senatu KUL o powołaniu na stanowisko docenta ks. dra M. Filipiaka. W miejsce prof. Seńki, który zrezygnował z napisania recenzji rozprawy habilitacyjnej ks. dra M. Zahajkiewicza zdecydowano zaprosić J. Zatheya z UJ. W sprawie przejścia ze studiów eksternistycznych na stacjonarne – zdecydowano, aby osoby te uzupełniły brakujące przedmioty. W indywidualnych wypadkach ma decydować Dziekan.

Na posiedzeniu 30 III 1976 r. Dziekan poinformował Radę o powołaniu ks. dra hab. H. Wojtyski na stanowisko docenta w Katedrze Historii Kościoła w Średniowieczu. Na wniosek kierownika Sekcji Teologii Dogmatycznej Rada Wydziału postanowiła wszcząć przewód w sprawie nadania tytułu naukowego profesora nadzwyczajnego ks. bpowi doc. B. Pylakowi Wielkiemu Kanclerzowi KUL. Powołano Komisję w składzie ks. dziekan doc. dr hab. P. Poręba jako przewodniczący oraz prof. A. Krupa i ks. prof. Cz. Bartnik. Na recenzentów postanowiła Rada Wydziału zaprosić ks. prof. A. Krupę, ks. prof. H. Bogackiego z ATK i ks. prof. Myśkowa z ATK.

Dnia 8 IV 1976 r. odbyło się kolokwium habilitacyjne ks. dra S. Rosika (stopień doktora habilitowanego w zakresie teologii moralnej) a 6 V 1976 ks. dra J. Szlagi (stopień doktora habilitowanego w zakresie nauk biblijnych).

Na zebraniu Rady Wydziału 14 V 1976 r. wybrano ks. doc. J. Homerskiego delegatem Wydziału do Rady Naukowej TPKUL. Dokonano wyboru kierowników Sekcji i Instytutów: Sekcji Teologii Dogmatycznej – ks. prof. Cz. Bartnik; Sekcji Teologii Porównawczej i ekumenicznej – ks. doc. W. Hryniewicz; Sekcji Teologii Fundamentalnej – ks. doc. S. Nagy; Sekcji Teologii Moralnej – ks. doc. S. Witek; Instytutu Historii Kościoła – ks. dr hab. H. Wojtyska; Instytutu Muzykologii – ks. doc. K. Mrowiec; Szkoły Biblijnej – ks. doc. H. Langkammer.

Kolejne posiedzenie Rada Wydziału odbyło się 9 VI 1976 r. – wystąpiono z wnioskiem do Senatu Akademickiego KUL o nadanie ks. biskupowi B. Pylakowi tytułu naukowego profesora nadzwyczajnego. Powołano delegatów wydziału do Komisji Senackich zatwierdzając poprzednich członków: do spraw nauki – ks. prof. Cz. Bartnik, ks. doc. W. Hryniewicz; do spraw biblioteki – ks. doc. H. Langkammer i ks. doc. W. Słomka; do spraw młodzieżowych – ks. doc. A. Szafrański i ks. doc. S. Nagy.

Na posiedzeniu 18 VI 1976 dokonano wyboru dziekana – został nim ks. prof. E. Kopeć – i prodziekana – ks. doc. dr hab. H. Langkammera. Ks. P. Poręba odczytał komunikat o powołaniu ks. H. Wojtyski na stanowisko docenta oraz o zatwierdzenie habilitacji ks. dra R. Łukaszyka i ks. dra J. Wolnego.

Ostatnie posiedzenie Rady Wydziału kadencji ks. P. Poręby odbyło się 23 VI 1976. Rada Wydziału zatwierdziła wnioski Komisji powołanej przez Radę Wydziału w sprawie wszczęcia przewodu habilitacyjnego ks. dr K. Śmigiela (recenzenci: prof. W. Łuczak, ks. prof. B. Kumor, ks. doc. Z. Zieliński). Przypomniano zasady redagowania „Studiów Teologicznych”. Odczytano komunikat rektoratu o zatwierdzeniu przez Senat stopnia doktora habilitacyjnego księżom K. Dąbrowskiemu, S. Rosikowi i J. Szladze. Postanowiono wystąpić do Senatu Akademickiego o powołanie ks. dra hab. R. Łukaszyka na stanowisko docenta.

 

Oprac. Ks. Stanisław Tylus SAC

 

---

Bibliografia podmiotowa – zob.:

Kumor B., Poręba Piotr (1908-1991), w: Słownik polskich teologów katolickich 1981-1993, pod. red. J. Mandziuka, t. 8, Warszawa 1995, s. 475-476 (w liczbie 51 pozycji).

Tomkiewicz A., Prace naukowe prowadzone pod kierunkiem Ks. Prof. dra hab. Piotra Poręby, „Roczniki Teologiczno-Kanoniczne”, 28 (1981) z. 6, s. 11-19;

Tomkiewicz A., Wykaz publikacji Ks. Piotra Poręby, Tamże, s. 7-9.

 

Bibliografia przedmiotowa:

Archiwum Uniwersyteckie – Teczka osobowa ks. Piotra Poręby.

Archiwum Uniwersyteckie – Księga Posiedzeń Rady Wydziału Teologii (6 III 1972-22 II 1977).

Bednarczyk P., Ks. Piotr Poręba. Pedagog i Profesor, „Currenda”, 142 (1992) s. 564-568.

Czekalski R., Poręba Piotr, w: Słownik katechetyki w Polsce XX w., red. R. Czekalski, Warszawa 2003, s. 204-207.

Informator – specjalizacja Duszpasterstwa Rodzin, red. R. Bieleń, Lublin 1996, s. 8-9, mps.

Księga jubileuszowa 50-lecia Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, praca zbiorowa wydana w rocznicę 50-lecia istnienia Uczelni, Lublin 1969, s. 153-154, 157.

Księga pamiątkowa w 75-lecie Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Wkład w kulturę polską w latach 1968-1993, red. M. Rusecki, Lublin 1994, według indeksu.

Kumor B., Poręba Piotr (1908-1991), w: Słownik polskich teologów katolickich 1981-1993, pod. red. J. Mandziuka, t. 8, Warszawa 1995, s. 474-476.

Nowak A., Słownik biograficzny kapłanów diecezji tarnowskiej 1786-1985, t. 4, Tarnów 2004, s. 278.

Ślusarz A., Psychopedagogika rodziny księdza Piotra Poręby, Kraków 2003.

Tomkiewicz A., Ks. Piotr Poręba (1908-1991), w: 50 lat teologii pastoralnej na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim Jana Pawła II, red. Cz. Krakowiak, W. Przygoda, A. Kiciński, M. Wyrostkiewicz, Lublin 2009, s. 157-161.

Tomkiewicz A., Poręba Piotr, w: Leksykon teologii pastoralnej, red. R. Kamiński, W. Przygoda, M. Fiałkowski, Lublin 2006, s. 656-657.

Wilk J., 10 lat Katedry Pedagogiki Rodziny, „Roczniki Teologiczno-Kanoniczne”, 28 (1981) z. 6, s. 5-6.

Wilk J., Instytut Teologii Pastoralnej. Katedra Pedagogiki Rodziny, „Przegląd Uniwersytecki”, 6 (1994) nr 28, s. 4.

 

 

 

[1] Tomkiewicz A., Ks. Piotr Poręba (1908-1991), w: 50 lat teologii pastoralnej na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim Jana Pawła II, red. Cz. Krakowiak, W. Przygoda, A. Kiciński, M. Wyrostkiewicz, Lublin 2009, s. 161.

[2] Zobacz biogram Dziekana H. Langkammera w tym opracowaniu.

 

 

Początek strony