"Nowoczesność" po socrealizmie

Katedra Historii Sztuki Współczesnej zaprasza na organizowane wraz z Lubelskim Towarzystwem Zachęty Sztuk Pięknych i Wydziałem Artystycznym UMCS konwersatorium „Nowoczesność” po socrealizmie. Spotkanie jest pokłosiem i zarazem kontynuacją ubiegłorocznej dyskusji panelowej, przygotowanej z okazji 50. rocznicy powstania Grupy Zamek.
Początki „odwilży” w dziejach polskiej sztuki powojennej sytuuje się zwykle w okolicach roku 1955. W tymże roku w Krakowie otwarto wystawę Dziewięciu, a w Warszawie Ogólnopolską Wystawę Młodej Plastyki pt. Przeciw wojnie, przeciw faszyzmowi. Chociaż ta ostatnia zorganizowana została za przyzwoleniem władz politycznych, dość powszechnie uznano ją za pierwszą odsłonę nowej rzeczywistości artystycznej, którą faktycznie ugruntować miał dopiero Październik’56. Kwestionowanie słuszności tego spojrzenia krytyków i badawczego nawyku historyków sztuki nie zmienia faktu, że właśnie w okolicy roku 1955 zaistniały wydarzenia znamienne, bo w znacznie większym stopniu niż Arsenał’55 (ta nazwa dla określenia wspomnianej wystawy przyjęła się w literaturze) antycypujące charakter „odwilżowej” transformacji polskiego życia artystycznego. Było to m.in. powstanie w roku 1953 Grupy St-53, skupiającej uczniów Władysława Strzemińskiego,  utworzenie w roku 1955 warszawskiej Grupy 55 (z Marianem Boguszem, Zbigniewem Dłubakiem i Kajetanem Sosnowskim) i działającej od roku 1956 z jej inicjatywy Galerii Krzywe Koło, wreszcie ukonstytuowanie się w roku 1956 lubelskiej Grupy Zamek (m.in. z Włodzimierzem Borowskim i Jerzym Ludwińskim) oraz reaktywowanie rok później Grupy Krakowskiej (z Tadeuszem Kantorem na czele). Do tych faktów należy dodać zmianę redakcji (a także, co za tym szło, istotną zmianę profilu) najważniejszego pisma artystycznego, jakie wówczas w Polsce istniało, tj. „Przeglądu Artystycznego”, oraz, nieco późniejsze, powstanie dodatków plastycznych do dwóch pism literackich: „Życia Literackiego” („Plastyka”) i „Kameny” („Struktury”).
Natomiast schyłek tego okresu wyznacza m.in. likwidacja „Plastyki” (1959) i „Struktur” (1961), głównie zaś usunięcie Aleksandra Wojciechowskiego ze stanowiska redaktora naczelnego „Przeglądu Artystycznego” (1960) i wystawa Konfrontacje’60. To oczywiście tylko niektóre przykłady wzmożonej aktywności środowisk artystycznych w drugiej połowie lat 50. XX naszego wieku.
Fakty te stanowią cezury „odwilży” (bądź, jak chciał Gustaw Herling-Grudziński, „roztopów”): z jednej strony oddzielają okres socrealizmu, z drugiej zaś – okres ponownego narastania ideologicznej presji i „ręcznego” sterowania polityką kulturalną przez scentralizowane ośrodki upolitycznionej władzy państwowej.
Od wielu lat nasilają się badania nad sztuką w Polsce po 1945 roku, przybywa publikacji. Niemniej, wciąż, jak się wydaje, o sztuce w PRL-u wiemy zbyt mało. Więcej nawet:  coraz liczniejsze opracowania ujawniają niedostrzegane dotąd zjawiska i zagadnienia.      
W ramach konwersatorium chcielibyśmy więc zapytać: co działo się w polskiej sztuce między rokiem 1955 i 1960? A zarazem: czy, i do jakiego stopnia, nasz punkt widzenia tamtych czasów i wydarzeń uległ zmianie po przełomie 1989 roku? W ramach tak szeroko zaproponowanego obszaru zagadnień pragnęlibyśmy zwrócić uwagę i poprowadzić dyskusję wokół kwestii, jak mniemamy, określających specyfikę „nowoczesności” po socrealizmie:
Mamy nadzieję, że w wyniku naszego spotkania powstanie pełniejszy obraz sztuki czasów „odwilży”, tego, nie wahamy się powiedzieć, przełomowego okresu w sztuce polskiej.

PROGRAM:

17 kwietnia 2008 r.

godz. 10.00

Hanna Ptaszkowska (Paryż), Jak mówimy, co mówimy

Wojciech Włodarczyk (Warszawa), Przestrzeń i własność

Dyskusja

godz. 13.00 – obiad

godz. 15.00

Anna Baranowa (Kraków), Artysta zza „żelaznej kurtyny” – pomiędzy zamknięciem a otwarciem

Jan Michalski (Kraków), Czy można mówić o teologii „malarstwa materii”?

Andrzej Jarosz (Wrocław), Wrocław około 1955

Dyskusja

godz. 19.00 – kolacja

18 kwietnia 2008 r.

godz. 10.00

Magdalena Moskalewicz (Poznań), Sztuka epoki lotów kosmicznych

Karolina Lewandowska (Warszawa), Urszula Czartoryska i krytyka fotografii w latach 1956-59

godz. 13.00 – obiad

Ponadto udział wezmą: Marcin Pastwa (Lublin), Luiza Nader (Warszawa), Magdalena Ziółkowska (Eindhoven)


Koordynatorzy:
Małgorzata Kitowska-Łysiak (KUL)
Marcin Lachowski (KUL)
Piotr Majewski (UMCS)