ks. prof. Aleksander Wóycicki 

“ qui veut, peut”
„kto chce, ten może”- życiowa dewiza ks. prof. A. Wóycickiego

 

Historią życia ks. prof. Aleksandra Wóycickiego z pewnością można by obdzielić niejednego człowieka oraz stworzyć scenariusz dla emocjonującego i pouczającego filmu. Kapłan, profesor akademicki, jeden z prekursorów socjologii polskiej, polityk-parlamentarzysta, działacz społeczno-oświatowy, absolwent Sorbony, London School of Economics oraz Katolickiego Uniwersytetu Louvain w Belgii. Pierwszy polski ksiądz z tytułem doktora nauk politycznych i społecznych, jeden ze współorganizatorów i pierwszych profesorów Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, ostatni przedwojenny rektor Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie, kawaler Krzyża Komandorskiego Orderu Odrodzenia Polski, Prałat Domowy Jego Świątobliwości Piusa XII.

Ks. Prof. Wóycicki pochodził z rodziny zamożnych gospodarzy mieszkającej w Mistkowie k. Mińska Mazowieckiego (ówczesnego Nowomińska), gdzie przyszedł na świat 5 marca 1878 r. jako jedno sześciorga dzieci Stanisława i Karoliny Wóycickich. Pierwsze kroki w edukacji zawdzięczał matce oraz zatrudnionemu domowemu nauczycielowi. Następne nauki pobierał w dwuklasowej szkole w Mińsku, III Gimnazjum Państwowym w Warszawie po ukończeniu, którego wstąpił do Wyższego Seminarium Metropolitalnego św. Jana Chrzciciela w Warszawie.

W swojej działalności duszpasterskiej ks. Aleksander Wóycicki dał się poznać jako aktywny działacz społeczny, wrażliwy na kwestie robotnicze i problemy najuboższych. Organizuje chóry, prowadzi działalność oświatową, namawia robotników do czytania, zakłada spółdzielnie robotnicze.

Zainteresowanie sprawami najuboższych sprawia, że decyduje się na podjęcie studiów zagranicznych. W 1906 roku rozpoczyna studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu w Paryżu i w Szkole Nauk Politycznych, aby po dwóch latach uzyskać dyplom ukończenia studiów ekonomiczno-społecznych. Następnie studiuje w London School of Economics, a rozprawę doktorską pt. „Klasa robotnicza w wielkim przemyśle Królestwa Polskiego” broni w 1909 roku na Katolickim Uniwersytecie w Louvian w Belgii. Wkrótce po powrocie do kraju zostaje powołany w 1910 r. na stanowisko profesora Cesarskiej Rzymskokatolickiej Akademii Duchownej w Petersburgu (z powodu braku zgody biskupa przenosi się uprzednio do Diecezji Mohylowskiej). W tym okresie wykłada nauki społeczne na Wyższych Kursach Macierzy Polskiej oraz prowadzi dalszą działalność społeczną organizując pomoc dla ofiar I Wojny Światowej.

 

                 

 

Na prośbę ks. Idziego Radziszewskiego przybywa wraz z grupą profesorów do Lublina i pomaga w stworzeniu i organizacji wykładów na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. Na KUL-u wykłada historię gospodarczą, etykę społeczny i socjologię – co w pewien sposób czyni go Ojcem Socjologii na naszej uczelni. (Już w 1921 roku ukazuje się nakładem Księgarni Św. Wojciecha monografia społeczna zatytułowana dumnie: ks. dr Aleksander Wóycicki Profesor Socjologii na Uniwersytecie Lubelskim „Chrześcijański Ruch Robotniczy w Polsce”). Inne dzieła z okresu pracy na naszej uczelni: „Demokracyja Chrześcijańska w Polsce : szkic historyczno-społeczny” (1918), „Potęga przykładu” (1921) czy „Robotnik polski w życiu rodzinnem : monografja społeczna” (1922).

 

Na lata pracy naukowej na KUL-u przypada również okres działalności politycznej ks. prof. Wóycickiego. Z okręgu lubelskiego startuje z powodzeniem w wyborach z list Chrześcijańskiej Demokracji a „Głos Lubelski” pisze o nim: ”Jest to kandydat ze wszechmiar pierwszorzędny do sejmu. Jeżeli zważymy, że X. Al. Wóycicki jest doskonałym mówcą, wykłada myśli swe jasno i jest niezmordowany w swej pracy uświadamiającej wśród robotników, - zrozumiemy, że, jako poseł, dla ludności zwłaszcza robotniczej będzie orędownikiem i opiekunem niezawodnym”. W Sejmie zasiada w Komisji Ochrony Pracy zajmuje się sprawami bezrobotnych walcząc dla nich o zasiłki jak również troszczy się o ofiary wypadków pracowniczych. Jest delegowany przez Rząd Rzeczypospolitej na Międzynarodowe Konferencje Pracy w Genewie. Bez względu na pełnione urzędy i funkcje cały czas najważniejszy jest dla niego człowiek.

 

^{Delegacja polska na VII Posiedzenie Międzynarodowej Konferencji Pracy w Genewie. W środku, szósty od lewej poseł ks. Aleksander Wóycicki (zdj. ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego)}

Po zakończeniu pracy naukowej na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim ks. prof. Aleksander Wóycicki obejmował stanowiska profesora Chrześcijańskich Nauk Społecznych na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie i Uniwersytecie Jagiellońskim w latach 1937-1939 pełnił funkcję Rektora wileńskiego uniwersytetu.

Na początku okupacji był więziony na Pawiaku, następnie mieszkał w Warszawie w wybudowanej przez Spółdzielnię Mieszkaniową (którą sam organizował) kamienicy. Nie zaprzestał pracy naukowej, angażował się w pracę duszpasterską.

W 1945 roku zostaje profesorem Katolickiej Nauki Społecznej na Wydziale Teologicznym UW, które pełnił do zwolnienia przez Ministerstwo Oświaty w 1948 r., następnie wykładał socjologię katolicką w Seminarium św. Jana Chrzciciela.

Zmarł po długiej chorobie nowotworowej 2 sierpnia 1954 r. Został pochowany na Powązkach w Warszawie.

Ks. prof. Aleksander Wóycicki to postać nietuzinkowa, nie tylko ze względu na swój wkład naukowy w rozwój socjologii w Polsce – w tym szczególnie za wkład w budowanie w socjologii na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim – za prace badawcze z zakresu socjologii pracy i katolickiej nauki społecznej. Jest przepięknym przykładem wytrwałości w dążeniu do celu, samorealizacji i nieustannego doskonalenia się, sumienności, społecznego oddania prostym ludziom, z których sam pochodził, aż wreszcie jest przykładem pokory, która nie pozwoliła zapomnieć nigdy o drugim potrzebującym człowieku, bez względu na licznie pełnione funkcje i godności.

 

oprac. Radosław Wdowski

na podstawie: 

"Marek Piotr Wójcicki. Drzewo genealogiczne rodziny Wójcickich z Mistowa oraz rodzin spokrewnionych, wojciccy.net"