Pełne członkostwo Bułgarii i Rumunii w strefie Schengen od 1 stycznia 2025 r.

Dnia 12 grudnia 2024 r. Rada Unii Europejskiej podjęła długo oczekiwaną decyzję o pełnym objęciu dorobkiem prawnym Schengen Bułgarii i Rumunii. Kontrola osób na lądowych granicach wewnętrznych zostanie zniesiona od 1 stycznia 2025 r., tym samym państwa te staną się pełnoprawnymi członkami strefy Schengen. „Jest to historyczny moment – wreszcie powitamy Bułgarię i Rumunię wśród pełnoprawnych członków strefy Schengen. Krok ten przyniesie korzyści nie tylko obywatelom Bułgarii i Rumunii, ale także całej UE” - podkreśliła aktualna prezydencja węgierska w UE. Decyzję państw członkowskich skomentowała też przewodnicząca Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen, stwierdzając, że Rumunia i Bułgaria będą „w pełni w Schengen, gdzie przynależą”.

Bułgaria i Rumunia miały najdłuższą drogę do strefy Schengen spośród wszystkich państw członkowskich UE. Na finalną decyzję czekały od 2011 r., kiedy formalnie spełniły wymogi włączenia do strefy Schengen, jednak sprzeciw części państw znacznie wydłużył ten proces. Od dnia 31 marca 2024 r. zostały zniesione kontrole osób na wewnętrznych granicach powietrznych i morskich z Bułgarią i Rumunią oraz między tymi państwami. Przez tak długi okres starań o członkostwo w Schengen, a potem przynależność jedynie do tzw. powietrznego i morskiego Schengen status tych państw określano jako „członkostwo drugiej kategorii”.

Na jego zmianę dało nadzieję dopiero porozumienie zawarte w Budapeszcie 22 listopada 2024 r. przez ministrów spraw wewnętrznych Austrii, Bułgarii i Rumunii, które uzgodniło nowy pakiet ochrony granic. Oznaczało ono zgodę Austrii, która wcześniej sprzeciwiała się włączeniu do strefy Schengen również rumuńskich i bułgarskich granic lądowych. Pierwotnie państwa te miały dołączyć do strefy Schengen w 2023 r. wraz z Chorwacją, ale zawetowała to Austria stwierdzając, że Bułgaria i Rumunia nie radzą sobie z gwałtownym wzrostem liczby migrantów przybywających szlakiem Bałkanów Zachodnich. Austriacki minister spraw wewnętrznych Gerhard Karner uznał, że żądania Austrii doprowadziły do spadku liczby przybywających migrantów. Jednakże w ramach Unii Europejskiej uważa się, że austriacki sprzeciw był zdecydowanie za długi i opóźnił pełne rozszerzenie strefy Schengen. Ponadto dzięki włączeniu Bułgarii i Rumunii do strefy cała granica wschodnia granica zewnętrzna UE stanie się zewnętrzną granicą strefy Schengen. Dzięki temu wzmocni się „Europa bez granic”, doświadczająca na tej granicy w ostatnim czasie licznych kryzysów.

Od początku 2025 r. zostaną zniesione kontrole osób na wewnętrznych granicach lądowych z Bułgarią i Rumunią oraz między tymi państwami, a tym samym strefa Schengen powiększy się do 29 państw z czego aż 25 to państwa członkowskie UE (bez Irlandii i Cypru) oraz 4 państwa stowarzyszone z UE (Norwegia, Islandia, Szwajcaria i Liechtenstein). W ten sposób obszar Unii Europejskiej niemal w całości pokryje się ze strefą Schengen. Oznacza to zwiększenie korzyści z istnienia „obszaru bez granic”, stanowiącego kluczowe osiągnięcie integracji europejskiej. Każdego dnia ok. 3,5 mln osób przemieszcza się w strefie Schengen, ponadto ok. 1,7 mln osób mieszka w jednym państwie strefy Schengen, a pracuje w innym. Według szacunków co roku obywatele w ramach swobody przepływu osób odbywają 1,25 mld podróży w obrębie strefy Schengen, co znacznie rozwija „obszar bez granic”.