Sekcja Teologii Pastoralnej i Katechetyki jest bezpośrednim kontynuatorem Instytutu Teologii Pastoralnej i Katechetyki a została powołana w efekcie przekształceń struktury Wydziału Teologii KUL wynikającej z ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce z 20.07.2018 roku (Dz. U. poz. 1668, 2024 i 2245) oraz funkcjonuje w obecnym kształcie od 1.10.2019 roku. W skład Sekcji wchodzą specjalizacje: teologia praktyczna, katechetyka, duszpasterstwo rodzin. W strukturach organizacyjnych Sekcji znajduje się ponadto Katedra Nauk o Rodzinie wywodząca się z funkcjonującego do 30.09.2019 roku Instytutu Nauk o Rodzinie i Pracy Socjalnej KUL. Celem Sekcji Teologii Pastoralnej i Katechetyki jest aranżowanie badań teoretycznych i empirycznych dotyczących udoskonalenia dotychczasowych modeli życia chrześcijańskiego, działalności duszpasterskiej i apostolskiej Kościoła, a także kształcenie kadry naukowo-dydaktycznej na potrzeby wydziałów teologicznych i wyższych seminariów duchownych oraz moderatorów wydziałów duszpasterskich oraz wydziałów duszpasterstwa rodzin kurii diecezjalnych w Polsce. Ponadto pracownicy Katedry Nauk o Rodzinie realizują w systemie bolońskim studia I i II stopnia na kierunku Studia nad Rodziną. Studia te przygotowują do pracy w zawodzie asystenta rodziny i kuratora społecznego oraz nauczyciela przedmiotu „Wychowanie do życia w rodzinie” we wszystkich typach szkół. Absolwenci uzyskują ponadto kompetencje do prowadzenia rodzinnego domu dziecka, pogotowia opiekuńczego oraz pracy w ramach zawodowej rodziny zastępczej. Od kilku lat pracownicy Katedry Nauk o Rodzinie prowadzą swoje zajęcia na zasadzie wolontariatu także w Areszcie Śledczym w Lublinie, umożliwiając aresztantom zdobycie stopnia licencjatu zawodowego na kierunku Studia nad Rodziną.

Działalność badawczo-dydaktyczna Sekcji Teologii Pastoralnej i Katechetyki wpisuje się w ponad sześćdziesięcioletnią historię istnienia teologii pastoralnej w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim Jana Pawła II. W roku 1958 w ramach Wydziału Teologii KUL powołana została Sekcja Teologii Pastoralnej. Instytut Teologii Pastoralnej, funkcjonujący również w ramach Wydziału Teologii KUL, zatwierdzony został przez Stolicę Apostolską w 1968 roku. Znalazł się on w gronie wcześniej istniejących instytutów pastoralnych w Europie: w Lowanium (1935), Brukseli (1946), Paryżu (1950) i Rzymie (1958). W Sekcji Teologii Pastoralnej i Katechetyki prowadzone są teologiczne studia licencjackie mające na celu zdobycie stopnia licencjatu kanonicznego w trzech specjalizacjach: teologii pastoralnej, katechetyki, duszpasterstwa rodzin oraz studia doktoranckie w starym trybie (do 30.09.2022 roku) także w wymienionych wyżej trzech specjalizacjach. Od 2019 roku istnieje ponadto możliwość ubiegania się przez kandydatów legitymujących się dyplomem magistra teologii w drodze konkursu o 3 miejsca przewidziane przez władze KUL w Szkole Doktorskiej. Poza Szkołą Doktorską istnieje możliwość uzyskania na Wydziale Teologii KUL stopnia doktora nauk teologicznych w trybie eksternistycznym. Pracownicy Sekcji Teologii Pastoralnej i Katechetyki mają prawo pełnić funkcję promotora rozpraw doktorskich w obydwu przewidzianych ustawą trybach we wspomnianych wyżej trzech specjalizacjach.

W ramach Sekcji Teologii Pastoralnej i Katechetyki funkcjonują trzy specjalizacje. Specjalizację teologii pastoralnej tworzą pracownicy Katedry Teologii Pastoralnej. W ramach tej specjalizacji prowadzone są badania nad metodologią teologii pastoralnej, teologicznymi i organizacyjnymi podstawami duszpasterstwa, aktualnymi wyzwaniami i formami duszpasterstwa, obecności Kościoła w życiu publicznym, działalnością charytatywną Kościoła, a także badania nad przemianami religijności i wartościami współczesnych Polaków. Pracownicy specjalizacji prowadzą ponadto szczegółowe badania z zakresu teologii laikatu, dynamiki zrzeszeń religijnych, obecności chrześcijan w życiu społeczno-politycznym i gospodarczym oraz problematyki formacji katolików świeckich, teologii kultury, teologii znaków czasu, relacji Kościoła i świata, podstaw i podmiotu duszpasterstwa zwyczajnego oraz duszpasterstwa nadzwyczajnego, a także stanu religijności, przynależności do Kościoła i duszpasterstwa młodzieży. Celem podejmowanych badań naukowych jest nie tylko rozwój teorii duszpasterstwa, czyli teologii pastoralnej, lecz także doskonalenie prakseologicznych modeli działalności duszpasterskiej i apostolskiej Kościoła w Polsce.

Badania specjalizacji katechetyki prowadzone są w ramach dwóch katedr:  Katedry Katechetyki Integralnej oraz Katedry Katechetyki Szczegółowej i Współczesnych Form Przekazu Wiary. Koncentrują się one wokół katechezy i kształtowania dojrzałej wiary osób katechizowanych, ich środowiska, możliwości kształtowania ich świadomości i postaw religijnych, jak również obejmują historię katechezy, dydaktyki katechetycznej, zagadnień związanych metodyką nauczania religii, ewaluacji nauczania religii w szkole oraz kreatywności w katechezie. Prowadzone są także badania nad recepcją Katechizmu Kościoła Katolickiego w katechezie polskiej, doświadczeniem nauczania religii w wielokulturowej Europie oraz wszechstronną formacją katechetów. Przedmiotem badań pracowników specjalizacji katechetyki są ponadto teologiczne podstawy, formy i metody posługi katechetycznej Kościoła, a także jej odnowa; katecheza dorosłych, dzieci, młodzieży i osób z różnymi niepełnosprawnościami; zasady metodologiczne przedstawiania orędzia ewangelicznego w katechezie oraz uwarunkowania okolicznościowe i sytuacja wiary katechizowanych.

Badania specjalizacji duszpasterstwa rodzin są realizowane przez pracowników Katedry Duszpasterstwa Rodzin. Obejmują one trzy główne kierunki badań: wewnętrzne i zewnętrzne uwarunkowania życia rodzinnego, wychowanie w rodzinie i jego uwarunkowania psychologiczno-społeczne oraz formy duszpasterstwa rodzin w Polsce. Szczegółowe badania pracowników katedry koncentrują się wokół zagadnień: duszpasterstwo rodzin jako dyscyplina naukowa, ludzka płciowość, motywy zawarcia małżeństwa, zadania duszpasterstwa rodzin, duszpasterskie towarzyszenie małżeństwu i rodzinie, rodzina podmiotem duszpasterstwa rodzin, rodzina jako Kościół domowy, wychowanie w rodzinie, poradnictwo rodzinne, formacja duchownych i świeckich pracowników duszpasterstwa rodzin, psychologiczne uwarunkowania życia małżeńskiego i rodzinnego, wpływ zmian transformacji ustrojowej na życie małżeństwa i rodziny, zagrożenia dotyczące małżonków i potomstwa.

Badania pracowników naukowo-badawczych kierunku Studia nad Rodziną są realizowane w ramach Katedry Nauk o Rodzinie i skoncentrowane są na osobie ludzkiej w relacji do innych osób (homo homini), a w szczególności w relacji małżeńskiej oraz relacjach rodzinnych. Pracownicy Katedry podejmują indywidualnie i zespołowo badania mające na celu ukazanie potrzeby troski o człowieka, szczególnie człowieka przewlekle chorego, i jego rodziny. Przedmiotem badań pracowników Katedry jest również proces wychowania w rodzinie, przez rodzinę i do rodziny oraz jego zewnętrzne i wewnętrzne uwarunkowania. W obrębie zainteresowań badawczych tej katedry są także kierunki wychowania w rodzinie, ze szczególnym uwzględnieniem wychowania: społecznego, moralnego, religijnego, patriotycznego, wychowania do  poszanowania przyrody, do odbioru mediów, do wolności oraz wychowania do miłości, a także problematyka i profilaktyka nowych uzależnień, rola szkoły w procesie wychowania i profilaktyce uzależnień. Ponadto Katedra Nauk o Rodzinie podejmuje badania z zakresu socjologii rodziny, polityki społecznej państwa na rzecz rodziny oraz praw rodziny w życiu społecznym, narodowym, państwowym, europejskim i globalnym.

Sekcja Teologii Pastoralnej i Katechetyki KUL jest instytucją naukową przystosowaną do badań interdyscyplinarnych, głównie teologicznych, historycznych i psychospołecznych, przygotowującą specjalistów duchownych, zakonnych i świeckich do pracy na różnych płaszczyznach działalności zbawczej Kościoła w Polsce. Organizuje sympozja i konferencje naukowe o zasięgu międzynarodowym, krajowym i regionalnym, a wyniki badań jej pracowników są upowszechniane w publikacjach książkowych i artykułach naukowych w krajowych i zagranicznych czasopismach. Pracownicy badawczy i badawczo-dydaktyczni Sekcji Teologii Pastoralnej i Katechetyki KUL należą do wielu towarzystw naukowych międzynarodowych i krajowych, często także są angażowani w roli ekspertów w różnych instytucjach Kościoła powszechnego i Kościoła w Polsce oraz w roli recenzentów w przewodach doktorskich, habilitacyjnych i profesorskich.