Wartość życia a wychowanie w XX rocznicę encykliki Jana Pawła II Evangelium Vitae
Spis treści
Wstęp 9
CZĘŚĆ PIERWSZA • WYCHOWANIE OSOBY LUDZKIEJ 13
ALINA rynio • Istotowo-pedagogiczny aspekt kształtowania szacunku dla życia ludzkiego w świetle Evangelium vitae Jana Pawła II 15
KATARZYNA OLBRYCHT • Kształtowanie postaw warunkujących rozwój osoby ludzkiej. Refleksje w świetle Encykliki Jana Pawła II Evangelium Vitae 31
STANISŁAW CHROBAK • Pedagogia nadziei i miłosierdzia w perspektywie „Ewangelii Życia” 43
BARBARA KIEREŚ • Ludzkie życie jako cel wychowania i kryterium jego oceny. Refleksja na kanwie encykliki Evangelium vitae 5 7
marek Paprocki ■ Problematyka wychowania do wartości i godności ludzkiej 69
CZĘŚĆ DRUGA • RODZINA JAKO SANKTUARIUM ŻYCIA 83
TERESA OLEARCZYK • Życie jako uniwersalna i niepodważalna wartość w koncepcjach rodziny i wychowania w cywilizacji chaosu i konsumpcjonizmu 85
DANUTA OPOZDA * System wartości rodziców drogą wychowania w rodzinie - zarys refleksji nad badaniami 101
KORMAN Aleksandr • Droga integracyjnych innowacji w rodzinie
ILONA GUMIŃSKA • Współczesna kraina zapomnianych wartości 119
KATARZYNA ROGOZIŃSKA • Aksjologiczny wymiar kołysanek dla dzieci 127
AGNIESZKA MIERNIK • Męstwo - baśń - dziecko.
Archetypiczne wzorce męstwa w baśniach 143
EWA KUSZEWSKA • „ Z p okolenia na pokolenie ” rola dziadków w procesie wychowania 157
ANNA BOJARSKA - Wieloaspektowy obraz życia katolickich rodzin bardzo wielodzietnych - studium przypadków 167
część TRZECIA ■ WARTOŚĆ ŻYCIA LUDZKIEGO W OKRESIE PRENATALNYM 185
EMILIA LICHTENBERG-KOKOSZKA * Jestem - czuję - pamiętam 187
AGNIESZKA LINCA-ĆWIKŁA * Odpowiedzialnaprokreacja
szansą dla prawidłowego rozwoju dziecka w okresie prenatalnym 199
JUSTYNA MARCINKOWSKA • Stosowanie Naturalnych Metod Planowania Rodziny jako przejaw postawy rodziców wobec wartości życia 217
KATARZYNA WALICZEK • Wychowanie czy inżynieria genetyczna? Michaela Sandela krytyka eugeniki wolnorynkowej 227
CZĘŚĆ CZWARTA * WARTOŚĆ ŻYCIA LUDZKIEGO W STAROŚCI I CIERPIENIU 239
KATARZYNA UZAR-SZCZEŚNIAK • Jana Pawła II pedagogia starości 241
LIDIA PIETRUSZKA • Między porankiem a zmierzchem... Młodość o jesieni życia 261
PATRYCJA Leśniak, Magdalena LEŚNIAK • Znaczenie aktywności społecznej i rodzinnej w ocenie jakości życia osób starszych 275
MAGDALENA Połom • Wartość życia w obliczu choroby psychicznej 289
WIOLETA ZGŁOBICKA-GIERUT • W pogoni za uciekającym życiem - Bronisława Betlej. Analiza wierszy o starości i cierpieniu napisanych przez poetkę w 2012 roku podczas jej hospitalizacji 299
CZĘŚĆ PIĄTA ♦ ZAGROŻENIA WARTOŚCI ŻYCIA 3
MARIUSZ sztaba * Świętość, czy jakość życia? wartości i sensie życia w świetle nauczania Jana Pawła II 313
MAGDALENA Parzyszek * Zaprogramowane zagrożenia życia ludzkiego w świetle encykliki Evangelium Vitae Jana Pawła II 33i
DOROTA KORNAS-BIELA ♦ Niektóre zagrożenia osiągnięć biologii medycyny dla początku życia człowieka w świetle encykliki Jana Pawła II Evangelium vitae (kryteria początku życia człowieka, koncepcja preembrionu, in vitro i eksperymenty medyczne) 343
ANGELIKA ROCZNIAK, MAGDALENA WOŹNIAK • Współczesne zagrożenia biblijnego obrazu osoby starszej 361
PROF. JAN ŚLEDZIANOWSKI - Ewangelia życia a wzrastająca liczba samobójstw i przyzwolenie na eutanazję 371
TOMASZ LITWIN - Kara śmierci w doktrynie społecznej Kościoła Rzymskokatolickiego i w polskim prawie konstytucyjnym 395
AGNIESZKA M. KOWALCZYK • Godność osoby ludzkiej
jako centrum i punkt odniesienia wszelkich działań w obszarze mediów.
Analiza wybranych dokumentów Kościoła katolickiego 407
Noty o autorach 421
Wstęp
W Evangelium vitae czytamy: „Człowiek jest powołany do pełni życia, która przekracza znacznie wymiary jego ziemskiego bytowania, ponieważ polega na uczestnictwie w życiu samego Boga”. Powyższe słowa Jana Pawła II ukazujące „wielkość i ogromną wartość ludzkiego żyda” zobowiązują do namysłu nad przesłaniem zawartym w encyklice[1]. Namysł ten jest tym bardziej uzasadniony, że upłynęło 20 łat od ogłoszenia tego dokumentu skierowanego nie tylko do biskupów, kapłanów i diakonów, zakonników i zakonnic, ale także do katolików świeckich oraz wszystkich ludzi dobrej woli. Wynika z tego, że wszyscy jesteśmy zobowiązani do nieustannej refleksji nad wartością i nienaruszalnością ludzkiego życia. Jubileusz ogłoszenia encykliki zachęca do przywołania nauczania papieskiego i jego ponownego przeanalizowania w kontekście przemian kulturowych i cywilizacyjnych, jakie dziś mają miejsce.
Refleksja nad życiem ludzkim jest ważna, ponieważ jest ono jedynym dobrem - dobrem właściwym (łac. bonum honestum), jakie człowiek posiada i o jakie zabiega, a w kontekście życia wspólnotowego staje się ono tzw. dobrem wspólnym, czyli takim dobrem, które jednoczy społeczność wokół wspólnego celu. Jest ono człowiekowi dane, rodzi się on jako byt żywy, ale jednocześnie jest mu zadane. Zadanie to polega na rozwoju i aktualizacji tego, co jest potencjalnie zawarte w naturze ludzkiej, która jest życiem rozumnym i wolnym. Zycie jest najwyższą wartością, czyli kryterium oceny wszystkich działań indywidualnych i społecznych człowieka, a szczególnie działań politycznych. Tak widziane życie nie podlega relatywizacji i w tym sensie jest dobrem bezwzględnym (absolutnym) w odróżnieniu od dóbr (wartości) użytecznych i przyjemnościowych.
Zatrzymanie się nad słowami zawartymi w encyklice jest tym bardziej ważne, że wartość ludzkiego żyda, chociaż niezmienna w obliczu współczesnych transformacji, bywa dziś szczególnie zagrożona i to zagrożona na wszystkich jego etapach oraz we wszystkich jego wymiarach. W tej perspektywie teoretycznej rozpoznaje się nie tylko zagrożenia, szczególnie te, które są „dziełem” samego człowieka, ale również rozpoznaje się drogi naprawy. Chodzi zatem o ukazanie tych perspektyw
iloełiHdhów działań, które kierowane są troską o integralne życie człowieka, czyli żyrie widziane całościowo.
Wartość i sens egzystencji człowieka jest obszarem analiz interdyscyplinarnych. W przedstawianej Czytelnikowi publikacji dominuje perspektywa pedagogiczna. Nadrzędnym celem refleksji jest próba poszukiwania stycznych i ważnych obszarów dotyczących udziału wychowania w odniesieniu do poszanowania wartości życia człowieka. Autorzy niniejszego tomu koncentrują swoją refleksję w zarysowanym kontekście problemowym, która inspirowana jest bogactwem myśli zawartych w encyklice Evangelium vitae. Podjęte rozważania są rozległe i wielowątkowe. Ujmują problem życia w jego kluczowych aspektach: jego istotę, sens, ostateczny cel oraz konieczne kryteria jego poszanowania i rozwoju. Ważna jest również problematyka dotycząca zagrożeń ludzkiej egzystencji, ich źródeł, rodzajów, skutków i możliwości przeciwdziałania im. Treść publikacji jest próbą odczytania Evangelium vitae w świetle celów, zadań i działań wychowawczych, istotnych zarówno dla teorii jak i praktyki wychowania.
Struktura i podział treści zawartych w publikacji nawiązuje do układu zagadnień w Encyklice Jana Pawła II Evangelium vitae dotyczących kolejno wychowania osoby ludzkiej - jej wartości i godności, rodziny jako „sanktuarium życia”, wartość życia ludzkiego w okresie prenatalnym, wartość życia ludzkiego w starości i cierpieniu oraz zagrożenia wartości żyda w różnych etapach żyda.
Na książkę składa się pięć części. Część pierwsza zatytułowana „Wychowanie osoby ludzkiej” podejmuje problem żyda w aspekcie kształtowana szacunku dla życia ludzkiego (A. Rynio), postaw warunkujących rozwój osoby ludzkiej (K. Olbrycht), wychowania człowieka do powołania i odpowiedzialności (M. Nowak), pedagogii nadziei i miłosierdzia (S. Chrobak), ludzkiego życia jako celu wychowania i kryterium jego oceny (B. Kiereś) oraz wychowania do wartości i godności ludzkiej (M. Paprocki).
Część drugą noszącą tytuł „Rodzina jako sanktuarium żyda” otwiera tekst wskazujący na życie jako uniwersalną i niepowtarzalną wartość w koncepcjach rodziny i wychowania (T. Olearczyk), następne treści dotyczą kolejno znaczenia systemu wartości rodziców w przebiegu procesu wychowania (D. Opozda), dróg integracyjnych innowacji w rodzinie (A. Korman), obecności współcześnie zapomnianych wartości w rodzinie (I. Gumińska), aksjologicznego wymiaru kołysanek dla dzieci (K. Rogozińska), archetypicznych wzorców męstwa obecnych w baśniach (A. Miernik), roli dziadków w procesie wychowania (E. Kuszewska) oraz wieloaspektowego obrazu życia katolickich rodzin wielodzietnych (A. Bojarska).
Problematyka wartości życia człowieka w perspektywie prokreacyjnej i prenatalnej została zaprezentowana w trzeciej części książki, niosącej tytuł „Wartość życia ludzkiego w okresie prenatalnym”. Znajdują się tu zagadnienia dotyczące
życia dziecka w łonie matki (E. Lichtenberg-Kokoszka), związku odpowiedzialnej prokreacji z prawidłowym rozwojem dziecka (A. Linca-Ćwikła), stosowania naturalnych metod planowania rodziny jako przejawu postawy rodziców wobec wartości życia (J. Marcinkowska) oraz krytyki eugeniki wolnorynkowej Michaela Sandela (K. Waliczek).
W część czwartej, zatytułowanej „Wartość życia w starości i cierpieniu”, zawarto rozważania Autorów dotyczące problemu pedagogii starości (K. Uzar-Szcześniak), starości widzianej z perspektywy młodości (L. Pietruszka), znaczenia aktywności rodzinnej i społecznej osób starszych (P. Leśniak, M. Leśniak), wartości życia w obliczu choroby psychicznej (M. Połom). Część tę zamyka tekst przedstawiający starość i cierpienie w poezji wybranej poetki (W. Zgłobicka-Gierut).
„Zagrożenia wartości życia” jest tytułem ostatniej piątej części prezentowanej publikacji. Otwierają ją rozważania nad wartością i sensem życia w kontekście rozróżnienia „świętości i jakości żyda” (M. Sztaba). Część ta obejmuje namysł nad zaprogramowanymi zagrożeniami żyda (M. Parzyszek), zagrożeniami osiągnięć biologii i medycyny dla początku życia człowieka (D, Kornas-Biela), współczesnymi zagrożeniami biblijnego obrazu osoby starszej (M. Woźniak, A. Roczniak), wzrastającą liczbą samobójstw i przyzwoleniem na eutanazję (J. Sledzianowski), karą śmierci w świetle doktryny społecznej Kościoła Rzymskokatolickiego (T. Litwin) oraz godności osoby ludzkiej w perspektywie działań podejmowanych w obszarze mediów (A, Kowalczyk).
Przygotowana publikacj a j est zbiorem refleksji badaczy z licznych ośrodków akademickich. Badaczy cieszących się dużym dorobkiem naukowym i doświadczeniem oraz tych młodszych wkraczających na drogę naukowych poszukiwań. To zróżnicowanie pokazuje jak wielu i jak wiele nieustannie można czerpać z papieskiego nauczania płynącego z Encykliki Evangelium vitae. Jest też dobrym przykładem integracji różnych środowisk naukowych promujących problematykę wartości życia w odniesieniu do rzeczywistości wychowania.
Wyrażamy wdzięczność wszystkim Autorom, którzy zechcieli podzielić się swoimi przemyśleniami i refleksją poczynioną na kanwie Encykliki Evangelium vitae Jana Pawła II z okazji dwudziestej rocznicę jej ogłoszenia. Dziękujemy za wspólną dyskusję i przygotowanie tekstu publikacji.
Słowa szczególnych podziękowań kierujemy w stronę Pana dr hab. Andrzeja Ładyżyńskiego, prof. Uniwersytetu Wrocławskiego i Pana dr hab. Mirosława Kowalskiego, prof. Uniwersytetu Zielonogórskiego za przyjęcie tekstu publikacji do recenzji.
[1] Jan Paweł II, Encyklika Emngelium vitae, Rzym 1995.
Ostatnia aktualizacja: 21.03.2018, godz. 15:52 - Justyna Marcinkowska