Okres międzywojenny

Uniwersytet / Historia

Okres międzywojenny

Ważnym wydarzeniem było uzyskanie przez Uniwersytet własnego gmachu (1921), przy Alejach Racławickich. Uczelnia została przeniesiona do niego w styczniu 1922 r. (był to budynek dominikanów obserwantów z XVIII w., zamieniony w XIX w. na zakaźny szpital wojskowy, decyzją władz wojskowych zlokalizowany następnie w Chełmie).

Dużym ciosem dla nowo powstałej Uczelni była śmierć założyciela i pierwszego rektora ks. I. Radziszewskiego (22 II 1922 r.).

W czasie dwuletniego rektoratu o. Jacka Woronieckiego OP (1922-1924) i kilkumiesięcznej kadencji bpa Czesława Sokołowskiego (1924-1925) Uniwersytet przeżył okres kryzysu z powodu braku uprawnień państwowych dla wydziałów świeckich i trudności finansowych. Wielu pracowników i studentów opuściło wówczas KUL. Osiągnięciem tego okresu było utworzenie przez Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w czerwcu 1922 r. Komisji Egzaminacyjnej dla studentów Wydziału Prawa i Nauk Społeczno-Ekonomicznych. Po zdaniu egzaminów mogli oni uzyskać dyplomy ukończenia studiów Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie, gdzie funkcjonowała wspomniana Komisja.

W grudniu 1922 r. powołano Towarzystwo Uniwersytetu Lubelskiego (od 1928 r. zwane Towarzystwem Przyjaciół KUL), którego celem było szerzenie idei wyższych uczelni katolickich i finansowe wspieranie Wszechnicy Lubelskiej. Problem remontu gmachu Uczelni został w dużej mierze rozwiązany dzięki fundowaniu poszczególnych sal, głównie przez licznych przedstawicieli duchowieństwa świeckiego i zakonnego oraz ziemiaństwa.

Za rektoratu ks. Józefa Kruszyńskiego (1925-1933) sytuacja Uniwersytetu zaczęła się normować. Baza materialna została ustabilizowana dzięki regularnym dotacjom pieniężnym z diecezji oraz dochodowi z Fundacji Potulickiej (dar hr. Anieli Potulickiej z 1925 r.: zapis majątku ziemskiego obejmującego ponad 6 tys. ha w pow. bydgoskim). W 1928 r. Ministerstwo zatwierdziło Statut Uniwersytetu, uczelnia uzyskała osobowość prawną i nastąpiła zmiana nazwy na Katolicki Uniwersytet Lubelski. W 1933 r. KUL dzięki ustawie sejmowej, uzyskał prawo nadawania stopnia magistra na obu wydziałach świeckich.

W tym okresie został też prawie sfinalizowany remont gmachu uniwersyteckiego, co wymagało ogromnego wysiłku organizacyjnego i finansowego.

Rektorat ks. Antoniego Szymańskiego (1933-1939) był okresem systematycznego rozwoju KUL. Wzrosła liczba pracowników naukowych (w 1918/19 - 25, w 1928/29 - 50, w 1938/39 - 67) i studentów (w 1918/19 - 399, w 1928/29 - 448, w 1937/38 - 1440). Powstało wówczas Towarzystwo Naukowe KUL (1934), które prowadziło serię wydawnictw naukowych, organizowało (od 1935 r.) coroczne trzydniowe wykłady dla duchowieństwa z całej Polski. W czasie "Tygodni Społecznych" odbywały się zjazdy młodzieży akademickiej i inteligencji katolickiej celem przedyskutowania aktualnych zagadnień dotyczących życia narodowego oraz metod rozwiązywania problemów społecznych zgodnie z nauką Kościoła. Związek Inteligencji Katolickiej, którego prezesem dla całej Polski był ks. A. Szymański, pokrył cały kraj siecią swych placówek w różnych miastach. Utworzono Instytut Wyższej Kultury Religijnej (1938). Uniwersytet współpracował z ogólnopolskimi, a także zagranicznymi ośrodkami naukowymi. Na mocy ustawy sejmowej z 9 kwietnia 1938 r. uzyskał pełne prawa nadawania doktoratów i przeprowadzania habilitacji na wszystkich wydziałach.

W okresie międzywojennym na KUL było zaangażowanych wielu wybitnych uczonych, m.in. biblista ks. Józef Kruszyński oraz moralista i filozof o. Jacek Woroniecki OP. Do znanych kanonistów należeli o. Gommar Michiels OFM i o. Jan Roth SJ, a do prawników - Cezary Berezowski, Zygmunt Cybichowski, Tadeusz Hilarowicz, Antoni Peretiatkowicz. Spośród humanistów wymienić należy zwłaszcza językoznawców: Jana Baudouina de Courtenay i Witolda Doroszewskiego. Ponadto wykładali na KUL: archeolog Kazimierz Michałowski, papirolog Jerzy Manteuffel, historyk Stanisław Smolka, historyk literatury Wiktor Hahn, architekt Marian Lalewicz.

Znakomicie zapowiadający się rozwój Uniwersytetu (planowano zorganizowanie nowych wydziałów: filozofii, medycyny, nauk matematyczno-przyrodniczych, oraz szkoły dziennikarskiej) przerwał wybuch drugiej wojny światowej.

Opracowanie: prof. Grażyna Karolewicz