Założenia konstrukcyjne i opis

Za staraniem Magnificencji Ks. Rektora Prof. Stanisława Wilka, Metropolita Krakowski, kardynał Stanisław Dziwisz przekazał dla wspólnoty akademickiej relikwię ówczesnego błogosławionego, a dziś świętego Jana Pawła II w postaci kropli krwi wsączonej w kawałek białej tkaniny. Dla oprawienia kapsuły z tą relikwią Prof. Gustaw Zemła (Prof. em. ASP w Warszawie) wykonał relikwiarz, który odlał z brązu Pan Marek Żebrowski (warsztat odlewniczy w Bielsku Białej). Tablicę z cytatami z Testamentu Jana Pawła wykonała w brązie lubelska firma prowadzona przez Państwa Marię Marek-Prus i Piotra Prus, a stiuki wewnątrz niszy położył Pan Andrzej Obszański.

Czcigodna relikwia uzyskała godną oprawę artystyczną w dziele sztuki religijnej wybitnego artysty. Stanowi ją ozdobiony złoconym kanelowaniem krzyż przenikający się z również złoconym kwadratem symbolizującym Ziemię. Na awersie krzyża nałożony jest reliefowy  medalion z portretową podobizną św. Jana Pawła II i jego własnoręcznym autografem. Rewers zawiera Oblicze Matki Bożej z Jasnogórskiego Obrazu, w którym artysta wprowadził symboliczną łzę, wypływającą z lewego oka. Stanowi to mimowolne nawiązanie do kopii obrazu Matki Bożej Częstochowskiej otaczanego czcią w katedrze lubelskiej jako Madonny Płaczącej. Relikwiarz stoi na marmurowej płytce z wygrawerowanym zawołaniem papieskim: TOTUS TUUS.

Dla umieszczenia relikwiarza w kościele akademickim wybrano drugi filar po lewej stronie, wewnątrz arkady na przejściu z nawy głównej do nawy bocznej. Taka lokalizacja nawiązuje do pradawnej tradycji wmurowywania relikwii w fundamenty, filary lub kolumny, albo w ściany kościołów. W alegorycznym rozumieniu oznacza to, że podobnie jak Apostołowie, również święci są elementami konstytutywnymi Kościoła, na których wspiera się cała budowla. Widomym tego znakiem są ich relikwie, umieszczone w strukturze budowli. W znaczeniu konstrukcyjnym filary dźwigają całą budowlę kościoła jako budynku. Natomiast w znaczeniu symbolicznym ulokowane w nich święte szczątki (relikwie) wyrażają myśl, że Kościół Chrystusowy jest apostolski i święty. O tej świętości decyduje przede wszystkim sam Chrystus. Jest On stale obecny w Najświętszym Sakramencie, a liturgicznie uobecnia się podczas sprawowania innych sakramentów oraz w przepowiadaniu Jego Ewangelii.

Przez otwór, wykonany w tablicy, relikwiarz wstawiony jest w głąb wydrążonej w masywie filara niszy. Zabieg ten nawiązuje do oprawy tabernakulum w kościele akademickim. Stanowią ją słowa Zbawiciela, wypowiedziane podczas Ostatniej Wieczerzy oraz epikleza z Uczty Eucharystycznej. Patrząc na tabernakulum przypominamy sobie skierowany do uczniów Testament Jezusa.

Podobnie została pomyślana oprawa relikwiarza. Poprzez przytoczenie fragmentów testamentu Jana Pawła II, który pisał on w różnych momentach swojego życia, nawiązuje się do Testamentu Pana Jezusa. Utrwalone w brązie cytaty są przesłaniem skierowanym do nas wszystkich. Warto skupić się nad nimi, aby zrozumiawszy słowa św. Jana Pawła II spełnić jego testament. Oto utrwalony w spiżu fragment:
"Czuwajcie, bo nie wiecie, kiedy Pan wasz przybędzie" (por. Mt 24, 42) z możliwością śmierci każdy zawsze musi się liczyć. I zawsze musi być przygotowany do tego, że stanie przed Panem i Sędzią - a zarazem Odkupicielem i Ojcem. Więc i ja liczę się z tym nieustannie, powierzając ów decydujący moment Matce Chrystusa i Kościoła - Matce mojej nadziei… Stojąc na progu trzeciego tysiąclecia "in medio Ecclesiae", pragnę raz jeszcze wyrazić wdzięczność Duchowi Świętemu za wielki dar Soboru Watykańskiego II, którego wraz z całym Kościołem - a w szczególności z całym Episkopatem - czuję się dłużnikiem. Jestem przekonany, że długo jeszcze dane będzie nowym pokoleniom czerpać z tych bogactw, jakimi ten Sobór XX wieku nas obdarował. Jako Biskup, który uczestniczył w soborowym wydarzeniu od pierwszego do ostatniego dnia, pragnę powierzyć to wielkie dziedzictwo wszystkim, którzy do jego realizacji są i będą w przyszłości powołani. Sam zaś dziękuję Wiecznemu Pasterzowi za to, że pozwolił mi tej wielkiej sprawie służyć w ciągu wszystkich lat mego pontyfikatu”.

Symbolika sakrarium

Brązowa tablica ujęta jest w ramę, wykonaną z rustykalnie obrobionego wapienia z okolic Kazimierza nad Wisłą. Rama zamyka pewną całość, odcinając ją od otoczenia. Przez to pozwala nam skupić się na tym, co jest w jej wnętrzu. Akcentuje i eksponuje postać Wielkiego Papieża uobecnioną tu przede wszystkim przez relikwię, poprzez jego testament i wreszcie przez portretową podobiznę. Są to materialne komponenty, które pozwalają na przeżycie duchowej obecności Jana Pawła w tym środowisku.

Ta duchowa obecność staje się dostępna poprzez otwór w tablicy, który jak okno wprowadza widza w głąb przestrzeni sakralnej. Kryształowa szyba jest na jej granicy i pozwala na wejrzenie w transcendentny obszar świętości. Dlatego relikwiarz ustawiony jest w białej niszy, która będąc fragmentem nieograniczonej żadnymi wymiarami sfery przywołuje duchowo świat nadprzyrodzony.  Okno – szyba, na granicy dwóch światów - otwiera się na tajemnicę świętości i wciąga patrzącego w jej głębię. Jest to kierunek do wnętrza (ad intra). Ale można rozważać jeszcze inny kierunek – od wnętrza, z głębi tajemnicy, na zewnątrz (ad extra). I tak w tej kompozycji spotyka się to co ziemskie z tym, co niebiańskie; śmiertelne i przemijające z nieśmiertelnym i wiecznym. Reszta jest tylko modlitwą i rozmyślaniem. Składamy Bogu dziękczynienie za to, że dał nam Jana Pawła jako Pasterza na trudne czasy Kościoła. Alleluja! Amen!

Ks. Prof. Dr hab. Ryszard Knapiński
Katedra Historii Sztuki Kościelnej KUL