o. dr hab. Marcin Tkaczyk, prof. KUL
Prorektor ds. Nauki i Rozwoju KUL
Kierownik Katedry Logiki KUL

 

 

Laudacja

 

 

Oto człowiek,, który za życia swego poprawił dom Pański,

a za dni swoich wzmocnił świątynię..

On zbudował mur podwójnie wysoki

i wysoką podporę muru świątyni.

Za dni jego został wykuty zbiornik na wodę,

sadzawka - której obwód jest jak morzę.

On myślał o swoim ludzie, aby go ustrzec przed upadkiem,

umocnił przeto miasto na czas oblężenia

(Syr 50:1-4)

 

 

Richard Swinburne, urodzony w 1934 r., jest emerytowanym profesorem Uniwersytetu Oksfordzkiego (emeritus fellow of Oriel College). Przywiązując wielką wagę do wiary chrześcijańskiej oraz do racjonalności posiadanych przekonań, od początku planował studia w taki sposób, żeby pomogły mu zrozumieć religię i służyć jej. Ukończył studia podstawowe na Uniwersytecie Oksfordzkim, na kierunku filozofia i na kierunku teologia, a następnie studia specjalistyczne na Uniwersytecie Leeds na kierunku nauki przyrodnicze, filozofia nauki i historia nauki. Od młodości wzorcem uczonego był dla niego Tomasz z Akwinu, myśliciel, który zmierza do położenia pod teologię chrześcijańską racjonalnych fundamentów w najlepszym dostępnym sensie. Uznając akt wiary za wolną decyzję osoby ludzkiej, Richard Swinburne widzi możliwość dostarczenia naukowych podstaw wyborowi wiary chrześcijańskiej. Temu zadaniu poświęcił zdecydowaną większość swojego życia, w tym całe życie naukowe, uzyskując wyniki budzące najwyższy respekt nie tylko wśród tych, którzy podzielają jego poglądy, ale również wśród zdecydowanych oponentów.

 

Od roku 1985 aż do przejścia na emeryturę w 2002 r., Richard Swinburne zajmował Katedrę Filozofii Religii Chrześcijańskiej fundacji Charlesa Frederica Nollotha (Nolloth Professor of the Philosophy of Christisan Religion) w Oriel College (King's College). Zgodnie ze statutem zadaniem tej katedry jest "udzielanie wykładów i kształcenie w zakresie filozofii religii chrześcijańskiej, w tym apologetyki, to znaczy przedstawianie rozumności i siły religii chrześcijańskiej, a także ogólna promocja studiowania takich zagadnień na uniwersytecie" (§ 1). Wcześniej, od roku 1963 do 1972, był profesorem Uniwersytetu Hull oraz, od roku 1972 do 1985, profesorem Uniwersytetu Keele w Staffordshire. Od roku 1992 Richard Swinburne jest członkiem Akademii Brytyjskiej. Przeprowadził wiele prestiżowych wykładów proszonych w różnych państwach, w tym Wykłady Giffordowskie na Uniwersytecie Aberdeen (1982-1984) i Wykłady im. Stanisława Kamińskiego na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim (2002/2003).

 

Richard Swinburne jest autorem około dwudziestu książek oraz szeregu mniejszych prac z zakresu filozofii religii i filozofii nauki. Do jego najważniejszych dzieł należy trylogia ujmująca racjonalne podstawy teizmu:

• The Coherence of Theism (1977),
• The Existence of God (1979),
• Faith and Reason (1981),

seria książek dotyczących szczegółowych teologicznych tez chrystianizmu:

• Miracles (1989),
• Revelation: From Metaphor to Analogy (1991),
• The Christian God (1994),
• Providence and the Problem of Evil (1998),
• The Ressurection of God Incarnate (2003),

seria książek antropologicznych, podejmujących zwłaszcza problematykę duszy ludzkiej i wolnej woli człowieka:

• The Evolution of the Soul (1986),
• Free Will and Modern Science (2011),
• Mind, Brain and Free Will (2013),

a także prace popularyzatorskie, przeznaczone dla szerokiego odbiorcy:

• Is There a God? (1996),
• Was Jesus God? (2008).

Popularyzatorskie książki Swinburne'a odnoszą wielkie sukcesy wydawnicze, w szczególności książka Is There a God? została przełożona na 22 języki. w wielu środowiskach prace te odgrywają trudną do przecenienia rolę apologetyczną, podobną do tej, którą dawniej grały prace C. S. Lewisa.

 

Sam Richard Swinburne za najważniejszą ze swoich prac uważa książkę The Existence of God, w której przedstawia oryginalne, kompleksowe, probabilistyczne uzasadnienie tezy o istnieniu Boga, znane obecnie jako dowód kumulatywny lub dowód kumulacyjny. Odchodząc od dychotomii dowiedzione - bezzasadne, Swinburne zaproponował indukcyjne podstawy tezy teizmu, wykorzystując Twierdzenie Bayesa. Za kolejne przesłanki służą, między innymi, konkluzje ulepszonych tradycyjnych dowodów na istnienie Boga. Konkluzja dowodu kumulacyjnego brzmi: teza o istnieniu Boga jest obiektywnie bardziej prawdopodobna niż negacja tej tezy.

 

Zanim dostarczył omówionego dowodu, Swinburne zaproponował w pracy The Coherence of Theism całościowe ujęcie semiotycznych podstaw teizmu, proponując unowocześnioną wersję teorii analogii jako podstawę semantyki zdań mówiących o Bogu. Od czasu Davida Hume'a zdania metafizyki i teologii są krytykowane nie tylko jako fałszywe, ale również jako nonsensowne. Ten rodzaj krytyki wzmógł się wraz z rozwojem neopozytywizmu i dwudziestowiecznej filozofii nauki. w rezultacie najwybitniejsi logicy dwudziestego wieku nie krytykowali metafizyki ani teologii z tego powodu, że - w ich mniemaniu - nie zasługują one na to, by zabierać na ich temat głos. Ten trend został przełamany w znacznej mierze przez prace Richarda Swinburne'a, który istotnie wpłynął na to, że obecnie teologia naturalna i filozofia religii należą do najintensywniej rozwijanych dziedzin filozofii.

 

W licznych pracach Richard Swinburne w podziwu godny sposób broni najważniejszych tez klasycznej teologii naturalnej oraz objawionej teologii chrześcijańskiej, bez odwoływania się do aktu wiary, na zasadzie revelabilia, twórczo je rozwijając i ulepszając, zwłaszcza pod względem metodologicznym. w niektórych pracach, między innymi w najnowszej książce Mind, Brain and Free Will, Richard Swinburne podaje argumenty na rzecz klasycznej antropologii, w szczególności realności wolnej woli oraz substancjalności duszy ludzkiej, pojmowanej w sposób bliski św. Augustynowi, jej nieśmiertelności i zmartwychwstania ciała.

 

Aby uzyskać dla swojej syntezy filozoficzno-teologicznej prawo obywatelstwa we współczesnej nauce, Richard Swinburne musiał przezwyciężyć jeden z najsilniejszych trendów kulturowych. Mianowicie, od początku oświecenia, a nawet od początku renesansu, metodologia nauk była świadomie rozwijana w taki sposób, aby z naukowego dyskursu wykluczyć metafizykę i teologię. Epoka rozumu paradoksalnie ogranicza dziedzinę racjonalności do coraz węziej pojmowanych nauk przyrodniczych, pozostawiając najważniejsze dziedziny duchowej aktywności człowieka na pastwę ślepego instynktu. Bankructwo takiej wersji racjonalizmu prowadzi do typowego dla postmodernizmu zakwestionowania wartości rozumu w ogóle. Szukając podstaw dla syntezy filozoficzno-teologicznej, Richard Swinburne zaproponował i w podziwu godny sposób obronił oryginalne, zakorzenione w klasycznej tradycji, ale uzbrojone w nowoczesną teorię indukcji, podejście do filozofii nauki. w takich pracach, jak Epistemic Justification oraz Choosing between Confirmation Theories pokazał, że metoda indukcyjna może obejmować dziedzinę metafizyki i teologii w nie mniejszym stopniu niż dziedzinę nauk przyrodniczych. Jest to, być może, najważniejsze osiągnięcie Richarda Swinburne'a. w znacznej bowiem mierze dzięki niemu takie dziedziny, jak filozofia religii i filozofia Boga, odzyskały prawo wstępu na salony nauki. Przez Richarda Swinburne'a zostały przekształcone z ze wstydem pomijanych zabytków ciemnego wieku w teren ożywionej dyskusji, pasjonującej czołowych badaczy i rzesze młodych studentów Richard Swinburne jest błyskotliwym dydaktykiem. Podobnie, jak w dawniejszych czasach, również po przejściu na emeryturę jest oblegany przez młodych ludzi, którzy chcą studiować pod jego kierunkiem.

 

Richard Swinburne jest znany jako wielki przyjaciel młodzieży z Europy Środkowej i Wschodniej. Dzięki jego osobistym staraniom wielu młodych ludzi z tej części świata miało możliwość studiowania na Uniwersytecie Oksfordzkim, a studiujący doznawali jego wielorakiego wsparcia. Jest też przyjacielem Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, na którym dwukrotnie gościł z serią wykładów. Jak również jest członkiem Rady Naukowej Roczników Filozoficznych KUL.

 

Można powiedzieć, że Richard Swinburne, idąc niewątpliwie śladem wielkich scholastyków, zbudował nową, współczesną teologię naturalną. Popularyzując zaś swoje wyniki w mniejszych dziełkach, nader pozytywnie oddziałał na ogół wykształconych ludzi. Zarówno jako badacz, jako popularyzator, jako niestrudzony nauczyciel akademicki, jak też jako wzór do naśladowania, Richard Swinburne przez całe życie realizuje sformułowany w młodości program dostarczenia czysto rozumowych, jak najnowocześniejszych, ale zakorzenionych w wielkiej tradycji, podstaw teizmu, a w szczególności chrystianizmu. Na podkreślenie zasługuje przywiązanie Richarda Swinburne'a do tradycyjnej teologii, której broni, nie odwołując się do aktu wiary, w opozycji do różnych form teologii liberalnej i tak zwanej demitologizacji chrystianizmu.

 

Richard Swinburne, bez wątpienia, należy do największych umysłów naszych czasów, a zarazem do umysłów w najwyższym stopniu zasłużonych dla Kościoła. Ze wszech miar zasługuje na godność Doktora Honoris Causa Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II.