"Metodologia nauk" należy do serii wydawniczej „Dydaktyka Filozofii”, której zamiarem jest przedstawienie poszczególnych dyscyplin filozoficznych dla wykładowców filozofii. Seria ta, choć przede wszystkim dedykowana wykładowcom seminariów, nie jest bynajmniej przejawem myślenia wyznaniowego, ale rzetelnie przedstawia zarówno bogactwo dokonań w długich dziejach filozofii, jak też aktualny dyskurs filozoficzny. Poszczególne artykuły noszą specyfikę poglądów i stylu poszczególnych Autorów, oddających kompetentnie i rzetelnie omawiane wątki.

 

Niniejszy tom podejmuje problematykę z zakresu metodologii nauk, a właściwie charakteryzuje funkcjonowanie rozwijającej się dynamicznie filozofii nauki. Całość zagadnień zgrupowana jest w dwóch częściach zatytułowanych „Czym jest nauka?” i „Typy nauk”.

 

Część pierwsza prezentuje genezę nowożytnej filozofii nauki, sięgając tradycji nowożytnej, a zarazem akcentuje współczesną dynamikę w zakresie rozumienia natury nauki. W części systematycznej, wychodząc od analizy metody naukowej,  zaprezentowano polemikę z uproszonym, acz często dalej nierzadko prezentowanym empirystyczno-indukcjonistycznym obrazem metody naukowej. Polemika ta jednak nie zniekształca obrazu nauki, gdy ukazuje się najpierw empiryczny, a następnie teoretyczny wymiar nauki oraz rolę wykorzystywanych w niej modeli. Z kolei zaprezentowano specyfikę wyjaśniania w nauce, zwracając uwagę na jego odmienność na gruncie filozofii, a także ograniczenie się w naukach humanistycznych tylko do rozumienia czy interpretacji. Specyfikę nauki przybliżają analizy tak fundamentalnych zagadnień jak racjonalność nauki, prawda w nauce i jej realizm. Rozwój nauki, zwłaszcza w aspekcie jej zastosowań rodzi wszakże zagrożenia, na które m.in. zwracają uwagę artykuły poświęcone aksjologicznemu czy społecznemu wymiarowi nauki. Nie zapomniano wskazać na granice nauki i dążenia do jej unifikacji. Podjęto także wątki dotyczące nie tylko podmiotowych, ale też epistemicznych uwarunkowań w uprawianiu nauki i jej kontekstu światopoglądowego, istotnego zwłaszcza w kontekście współczesnego naturalizmu. W końcu podjęto wątki dotyczące relacji nauki z technologią oraz zagrożenia pseudonauką.

 

W części drugiej pokazuje się metodologiczną i treściową odrębność poszczególnych typów nauk (formalne, przyrodnicze, społeczne, kognitywistyczne, humanistyczne, jako nauki o kulturze, oraz teologiczne). Dużą część tego działu poświęcono metodologii filozofii, pokazując bogactwo typów uprawiania filozofii od jej modelu klasycznego, związanego z logiką czy z naukami przyrodniczymi oraz pytano o prawomocność tzw. filozofii chrześcijańskiej, czyli uprawianej w kontekście religii. Jak w każdym tomie omawianej serii, także obecny zawiera dział „Refleksje dydaktyka”, który obszernie ukazuje w innej perspektywie dydaktykę tytułowej tematyki jako metodologii czy filozofii nauki, ale także modnych dziś studiów nad nauką i techniką oraz naukoznawstwa. Uzupełnieniem jest ukierunkowane poniekąd metodycznie ujęcie informacji naukowej.

 

Niniejszy tom tworzyło grono znakomitych Autorów, specjalistów reprezentujących różne ośrodki akademickie. Choć nie wyczerpuje całości problematyki właściwej współczesnej metodologii i filozofii nauki, to charakteryzuje się wyrazistą linią interpretacyjną i logiką wypowiedzi właściwą ujęciom monograficznym.

 

 

P R Z E D M O W A

 

Spis treści

Metodologia nauk. Cz. I: Czym jest nauka?, red. S. Janeczek, M. Walczak, A. Starościc [Seria: Dydaktyka Filozofii, red. S. Janeczek, t. 9], Lublin: Wydawnictwo KUL 2019, ISBN: 978-83-8061-711-7, ss. 710.

Przedmowa – 7

 

Historia refleksji metodologicznej nad nauką

• Wojciech Sady (UP im . Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie), Geneza współczesnej koncepcji nauki – 27
• Artur Koterski (UMCS), Trzy główne orientacje w dwudziestowiecznej filozofii nauki – 53

Natura nauki

• Andrzej Bronk SVD (KUL), Monika Walczak (KUL), Metoda naukowa – 89
• Paweł Zeidler (UAM), Empiryczny wymiar nauki – 155
• Elżbieta Kałuszyńska (UWM), Teorie w nauce – 185
• Krzysztof Brzechczyn (UAM), Modele w nauce – 205
• Anna Lemańska (UKSW), Wyjaśnianie w nauce – 231
• Zbigniew Wróblewski (KUL), Wyjaśnianie naukowe a filozoficzne – 251
• Piotr Dehnel (Dolnośląska Szkoła Wyższa, ASP we Wrocławiu), Rozumienie i interpretacja – 273
• Monika Walczak (KUL), Racjonalność nauki – 301
• Jan Woleński (WSIZ, Rzeszów), Prawda w nauce – 345
• Andrzej Łukasik (UMCS), Realizm naukowy – 367
• Agnieszka Lekka-Kowalik (KUL), Nauka a wartości – 397
• Adam Chmielewski (UWr), Społeczne wymiary nauki – 419
• Jacek Poznański SJ (Akademia Ignatianum), Granice nauki – 447
• Robert Poczobut (UwB), Idea interdyscyplinarności nauk – 471
• Danuta Chmielewska-Banaszak (UZ), Podmiotowe uwarunkowania uprawiania nauki – 491
• Krzysztof J. Kilian (UZ), Epistemiczne układy odniesienia w nauce – 517
• Ks. Grzegorz Bugajak (UKSW), Nauka a religia – 555
• Jacek Wojtysiak (KUL), Teistyczna filozofia nauki – 577
• Alvin Plantinga (University of Notre Dame), Naturalizm metodologiczny? (tłum. Radosław Plato) – 603
• Jacek Rodzeń (UJK), Nauka a technika (technonauka) – 655
• Zenon E. Roskal (KUL), Popularyzacja nauki a pseudonauka – 683
• Indeks osobowy (oprac. Anna Starościc)  – 701

 

Metodologia nauk. Cz. II: Typy nauk, red. S. Janeczek, M. Walczak, A. Starościc [Seria: Dydaktyka Filozofii, red. S. Janeczek, t. 9], Lublin: Wydawnictwo KUL 2019, ISBN: 978-83-8661-712-4, ss. 459.

 

Metodologiczna odrębność nauk

• Zygmunt Hajduk SDS (KUL), Metodologia nauk formalnych – 9
• Ks. Dariusz Dąbek (KUL), Metodologia nauk przyrodniczych – 27
• Rafał Paweł Wierzchosławski (SWPS, Poznań), Metodologia nauk społecznych – 53
• Arkadiusz Gut (KUL), Zbigniew Wróblewski (KUL), Metodologia kognitywistyki – 81
• Barbara Kotowa (UAM), Kultura jako przedmiot badań – 111
• Andrzej Bronk SVD (KUL), Stanisław Majdański (KUL), Metodologia teologii – 127

Metodologia filozofii (metafilozofia)

• Ks. Stanisław Kamiński (KUL), Status metodologiczny filozofii – 163
• Stanisław Judycki (UG), Dlaczego filozofia jest trudna? – 185
• Andrzej Bronk SVD (KUL), Stanisław Majdański (KUL), Klasyczność filozofii klasycznej – 199
• Marek Lechniak (KUL), Filozofia przez małe „f” – 225
• Ks. Józef Turek (KUL), Autonomiczne filozofowanie w kontekście nauki – 245
• Ks. Tadeusz Pabjan (UPJPII), Filozofia w nauce – 265
• Wojciech Chudy (KUL), Filozofia chrześcijańska – 281

Refleksje dydaktyka

• Agnieszka Lekka-Kowalik (KUL), Metodologia nauk – 309
• Tadeusz Szubka (US), Współczesna filozofia nauki – 333
• Anna Starościc (KUL), Filozofia nauki w ujęciu Philipa Kitchera – 351
• Aleksandra Derra (UMK), Studia nad nauką i technologią – 383
• Piotr Lipski (KUL), Naukoznawstwo – 401
• Piotr Kulicki (KUL), Rafał Trójczak (KUL), Informacja naukowa – 429
• Indeks osobowy (oprac. Anna Starościc) – 453

 

 

 

 

---

Metodologia nauk. Cz. I: Czym jest nauka?, red. S. Janeczek, M. Walczak, A. Starościc [Seria: Dydaktyka Filozofii, red. S. Janeczek, t. 9], Lublin: Wydawnictwo KUL 2019, ISBN: 978-83-8061-711-7, ss. 710.

 

Metodologia nauk. Cz. II: Typy nauk, red. S. Janeczek, M. Walczak, A. Starościc [Seria: Dydaktyka Filozofii, red. S. Janeczek, t. 9], Lublin: Wydawnictwo KUL 2019, ISBN: 978-83-8661-712-4, ss. 459.