Antoni Korcik (1892-1969)

1. Kalendarium życia

• 28 V 1892 urodzony w Krasnymstawie (woj. lubelskie).
• 1916 matura w Odessie. Wcześniej kształcił się w szkołach średnich w Puławach, Hrubieszowie, Zamościu.
• 1916 - 1917 studia matematyczne na Uniwersytecie Odeskim.
• 1917 - 1922 studia w Seminarium Duchownym w Żytomierzu, 1920 święcenia kapłańskie.
• 1920 - 1922 studia w zakresie filologii klasycznej i filozofii na Wydziale Humanistycznym KUL.
• 1922 - 1926 studia na sekcji filozoficznej Wydziału Teologicznego UW. Tu, studiując pod kierunkiem S. Kobyłeckiego, otrzymał w 1926 stopień magistra filozofii. W latach 1924­1926 był asystentem przy katedrze filozofii chrześcijańskiej Uniwersytetu Warszawskiego
• 1026 - 1932 skierowany przez władze duchowne do nauczania religii w Diecezji Łuckiej w gimnazjum w Zdołbunowie, a następnie w liceum w Krzemieńcu.
• 1930 w wyniku współpracy z J. Łukasiewiczem, któremu zawdzięczał zainteresowania historią logiki, uzyskał stopień doktora filozofii.
• 1932 - 1942 wykładowca na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Wileńskiego. W 1935 korzystając ze stypendium rządowego, odbył podroż naukową do Hanoweru, Berlina i Lipska, prowadząc badania w zakresie historii logiki, pracując głównie nad rękopisami Leibniza.
• 1942 - 1944 w czasie okupacji niemieckiej aresztowany i przetrzymywany najpierw w obozie w Szałtupi, a następnie w Poniewieżyku na Litwie.
• 1944 - 1945 profesor Seminarium Duchownego Wileńskiego do zamknięcia seminarium przez władze sowieckie.
• 1945 - 1969 związany z KUL najpierw jako wykładowca prowadzący wykłady zlecone, a następnie (po habilitacji, która uzyskał w 1948 na UJ) jako zastępca profesora, a potem docent i kierownik Katedry Logiki na Wydziale Filozofii, aż do przejścia w 1963 na emeryturę. Po przejściu na emeryturę kontynuował prace badawcze oraz zajęcia ze studentami.
• 1952 - 1954 prodziekan Wydziału Filozofii Chrześcijańskiej.
• od 1953 członek zarządu lubelskiego Caritas.
• 24 X 1969 zmarł w Lublinie.

2. Działalność naukowa i dydaktyczna

• 1932-1942 wykłady z historii filozofii na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Wileńskiego.
• 1945 - 1963 praca naukowo dydaktyczna na KUL. Wykłady monograficzne oraz seminaria dotyczyły wybranych zagadnień historii logiki starożytnej i średniowiecznej (powstanie i rozwój logiki w starożytnej Grecji, logika Arystotelesa, logika stoikow; prekursorzy logiki średniowiecznej: Apulejusz, Boecjusz, Marcjan Kapella, Kasjodor) oraz wybranych zagadnień logiki nowożytnej (sylogistyka Hospiniana, logika G. W. Leibniza, logika G. Saccheriego). Na seminariach rozważano zagadnienia z zakresu tych samych dziedzin: sylogistyka u Apulejusza, dialektyka Galena, nauka o supozycji terminów u Piotra Hiszpana i jego komentatorów, o konsekwencjach u Jana Dunsa Szkota i Pseudo-Szkota, logika Jana Wyclifa, logika Th. Hobbesa, W. Magniego, M. Wallisa, J. H. Lamberta, G. Ploucqueta, F. Brentana, B. Bolzana, G. Fregego, A. Gratry'ego, H. Lotzego, J. Gergonne'a, sylogistyka H. Grassmanna i W. J. Gravesande'a, logika B. Trentowskiego, S. Leśniewskiego, S. Kobyłeckiego. Uczestnikami seminarium byli m.in.: S. Kamiński, L. Koj, T. Kwiatkowski, W. Michałowski, L. Regner
• Był aktywnym członkiem Tow. Naukowego KUL,
• Pełnił funkcję redaktora naukowego „Roczników Filozoficznych” KUL (w latach 1952­1956),
• Uczestniczył aktywnie w pracach Grupy Tematycznej Historii Logiki PAN; na konferencjach naukowych organizowanych w ramach działalności tej grupy (w latach 1957­1963) wygłosił 13 odczytów z zakresu historii logiki.
• Wraz z A. Faeklem i A. Scholzem został zaproszony przez A. Churcha do udziału w opracowywaniu bibliografii logiki matematycznej.

3. Prace opublikowane

Opublikowany drukiem dorobek naukowy Korcika zawiera prace z zakresu historii logiki. Autor wykazuje się w nich doskonałą znajomością tekstów źródłowych pochodzących od dawnych logików od Arystotelesa poprzez logików starożytnych i średniowiecznych, Leibniza, Fregego, Bolzanę po logików mu współczesnych. Jednocześnie w analizie rozwiązań dawnych logików wykorzystuje pewne pojęcia oraz techniki współczesnej mu logiki matematycznej. Szczególnie zainteresowany był sylogistyką Arystotelesa i jej późniejszymi rozwinięciami w ramach logiki tradycyjnej dokonywanymi przez autorów takich jak: R. Kilwardby, L. Valla, P. Ramus, J. Hospinian, J.C. Sturm, W.G.. Leibniz, E. Platner, I.Kant, W.T. Krug, J.D. Gergonne, B. Bolzano, J.R. von Lichtenfels, R. Grassmann, L. Coulturat, oraz początkami logiki zdań - logicy ze szkoły stoickiej, Galenos, Boecjusz, Capella, Kasjodor, oraz z nowszych autorów G. Frege, H.M. Scheffer, A.N. Whitehead i B. Russel. Zajmował się też historią logiki w Rosji.

 

Prace Korcika to krótkie rozprawy i artykuły, gdyż uważał on, że naukę wzbogacają tylko odkrywcze przyczynki. O uznaniu, jakie znalazł u specjalistów, świadczą liczne recenzje oraz przytoczenia w literaturze przedmiotu polskiej i zagranicznej.

 

Praca magisterska

Rola terminu średniego w sylogistyce Arystotelesa.

 

Praca klauzurowa

Krytyka dowodu ontologicznego istnienia Boga.

 

Rozprawa doktorska

Teoria konwersji zdań asertorycznych u Arystotelesa w świetle teorii dedukcji.

 

Rozprawa habilitacyjna

Teoria sylogizmu zdań asertorycznych u Arystotelesa na tle logiki tradycyjnej

 

Wydawnictwa książkowe

1. Teoria konwersji zda ń asertorycznych u Arystotelesa w ś wietle teorii dedukcji, Wydawnictwo Studiów Teologicznych, Wilno 1937.
2. Teoria sylogizmu zdań asertorycznych u Arystotelesa na tle logiki tradycyjnej Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin 1948.

Artykuły

1. Nieznane podobizny Dunsa Szkota i Williama Ockhama, Przegląd Filozoficzny 39 (1936) 166-167.
2. O źródłach drukowanych i niedrukowanych logiki Leibniza, Przegląd Filozoficzny 39 (1936) 378-382.
3. O tak zwanym „sorycie Arystotelesa” i „sorycie Gocleniusa”, Przegląd Filozoficzny 41 (1938) 282-297.
4. Gotlob Frege jako twórca pierwszego systemu aksjomatycznego współczesnej logiki zdań, Roczniki Filozoficzne 1 (1948) 138-164.
5. Publikacje autorów polskich z zakresu logiki w Polsce i zagranicą w ostatnich trzech latach, Roczniki Filozoficzne 2-3 (1949-1950) 414-422.
6. Geneza pomysłu Sheffera dotyczącego redukcji pięciu stałych logicznych do pewnej stałej różnej od nich, Roczniki Filozoficzne 2-3 (1949-1950) 423-428.
7. Przyczynek do historii rachunku zdań, Studia Logica 1 (1953) 247-253.
8. Zdania egzystencjalne u Arystotelesa, Polonia Sacra 6 (1953-1954) z. 4, 46-50
9. Przyczynek do historii klasycznej teorii opozycji zdań asertorycznych, Roczniki Filozoficzne 4 (1954) 33-49.
10. Teoria sylogizmu Hospiana i Leibniza, Roczniki Filozoficzne 4 (1954) 51-70.
11. Metoda Leibniza interpretacji logiki Arystotelesa, Roczniki Filozoficzne 4 (1954) 71-78.
12. Metoda Couturata rozwiązania problemu Leibniza dotyczącego ilości podmiotów i orzeczników w zdaniach, Roczniki Filozoficzne 4 (1954) 79-86.
13. Weryfikacja sylogistyki Arystotelesa metodą Gergonne'a, Roczniki Filozoficzne 5 (1955­1957) z. 2, 1-15.
14. Pojęcie wywodu inferencyjnego u Bernarda Bolzana, Roczniki Filozoficzne 5 (1955-1957) z. 2, 17-26.
15. Olympiador o stosunku logiki do filozofii w szkole stoików, perypatetyków i platoników, Roczniki Filozoficzne 5 (1955-1957) z. 2, 27-29, przekład niemiecki: Olympiador uber das Verhaltniss der Logik zur Philosophie in der Shule der Stoiker, der Peripatetiker und der Platoniker, Bibliotheca Classica Orientalis, 10 (1965) 254-255.
16. O tak zwanych naczelnych prawach rozumowania i zależnościach między nimi, Roczniki Filozoficzne 5 (1955-1957) z. 2, 183-191.
17. O sylogizmach hipotetycznych u Cycerona, prekursorów średniowiecza i logika bizantyjskiego Trapezuntiusa, Sprawozdania z prac naukowych, Wydziału Nauk Społecznych Polskiej Akademii Nauk 4 (1961) z. 4 (21) 28-50; Ruch Filozoficzny 21 (1962) 296-297.
18. Klasyfikacja wnioskowań Rutkowskiego, Sprawozdania z prac naukowych Wydziału Nauk Społecznych Polskiej Akademii Nauk 4 (1961) z. 4 (21) 50-52
19. Nowe prawo myśli i jego uwikłania logiczne, Sprawozdania z prac naukowych Wydziału Nauk Społecznych Polskiej Akademii Nauk 5 (1962) z. 3 (25) 75-76; Ruch Filozoficzny 21 (1962) 297-298.
20. Fregego symbol asercji i jego rola, Ruch Filozoficzny 19 (1960) 183-184; Sprawozdania z prac naukowych Wydziału Nauk Społecznych Polskiej Akademii Nauk 5 (1962) z. 3 (25) 76-82.
21. O ekwipolacji zdań w związku z elementarną teorią ekwipolacji u Apulejusza i Galenosa, Sprawozdania z prac naukowych Wydziału Nauk Społecznych Polskiej Akademii Nauk 5 (1962) z. 3 (25) 82-84.
22. Śleszyńskiego formalna teoria relacji „przed”, „po” i „między”, Sprawozdania z prac naukowych Wydziału Nauk Społecznych Polskiej Akademii Nauk 5 (1962) z. 4 (26) 45-47.
23. Robert Kilwardby jako prekursor Ramusa i Leibniza, Sprawozdania z prac naukowych Wydziału Nauk Społecznych Polskiej Akademii Nauk 5 (1962) z. 4 (26) 47-50.
24. O nowych formach sylogistycznych u J.C. Sturma, Sprawozdania z prac naukowych Wydziału Nauk Społecznych Polskiej Akademii Nauk 5 (1962) z. 4 (26) 50-55.
25. O formach sylogistycznych konkludujących pośrednio u Roberta Grassmanna, Sprawozdania z prac naukowych Wydziału Nauk Społecznych Polskiej Akademii Nauk 5 (1962) z. 4 (26) 55-59.
26. O sześciu figurach sylogistycznych u R.J. Lichtenfelsa, Ruch Filozoficzny 21 (1962) 289­293, streszczenie niemiecki w Bibliotheca Classica Orientalis, 14 (1969) z. 2, 121 n.
27. Karinskiego klasyfikacja wnioskowań, Ruch Filozoficzny 21 (1962) 293-296
28. Próby Leibniza dowodu subalteracji, Ruch Filozoficzny 22 (1964) 220-223
29. Logika w starozytnych Indiach, Pastori et Magistro, Lublin 1966, 351-359; skrócona wersja w: Ruch Filozoficzny 23 (1965) 241-243.
30. Najwcześniejsze ośrodki logiki matematycznej w Rosji, Ruch Filozoficzny 24 (1966) 208­212.

Recenzje:

1. M. Bocheński, La Logique de Theophraste, Roczniki Filozoficzne 1 (1948) 297-298.
2. M. Bocheński (ed.) Petri Hispani Summululae logicales, Roczniki Filozoficzne 1 (1948) 298.
3. M. Bocheński (ed.) Textus logicales selecti, Roczniki Filozoficzne 1 (1948) 298-299.
4. P. Primakowskij, Bibliografia po łogikie. Chronołogiczeskij ukazatiel proizwiedienij po woprosam łogiki izdannych na russkom jazykie w SSSR w XVIII-XX w., Roczniki Filozoficzne 5 (1955-1957) z. 2, 219-220.
5. Berg, Bolzanos Logic, Ruch Filozoficzny 22 (1964) 170-171
6. H Scholz, zarys historii logiki, Studia Filozoficzne, 1966, nr 4, 171-173.
7. Uczniowie

Pod jego kierunkiem powstały nastepujące prace doktorskie:

• Kamiński, Fregego dwuwartościowy system aksjomatyczny zmiennych zdaniowych w świetle metodologii nauk dedukcyjnych, 1949,
• Regner, B. Bolzano nauka o relacjach między zdaniami zawierającymi wyrażenia zmienne, 1950,
• Włodarczyk, Logika zdań u Jana Dunsa Szkota i Pseudo Szkota, 1951,
• Michałowski, Dialektyka Galenosa z punktu widzenia logiki współczesnej, 1957

oraz magisterskie:

• Kamiński, Pojęcie i podział supozycji terminów u Piotra Hiszpana i jego komentatorów nominalistów XVI w. i eklektyków późnego średniowiecza, 1948,
• Regner, Sylogistyka u Apulejusza platończyka z Madury, 1949,
• Michałowski, Zagadnienie nazw pustych w świetle „ontologii” S. Leśniewskiego, 1958,
• śarnowiecki, Terminologia logiczna i niektóre inne zagadnienia u Trentowskiego, 1958,
• Wójcik, Pojęcie zdania egzystencjalnego u typowych autorów XIX i XX wieku, 1960,
• Nowak, Filozoficzno-logiczne poglądy Stanisława Kobyłeckiego, 1963.

 

Większość uczniów zajęła się dalszą praca naukową, na KUL, w Instytucioe Filozofii i Socjologii PAN oraz w seminariach duchownych.

 

5. Antoni Korcik w opiniach i we wspomnieniach

Treść wymienionych prac dowodzi moim zdaniem ponad wszelką wątpliwość wysokiego znawstwa autora w dziedzinie historii logiki formalnej, uprawianej na gruncie znajomości nowoczesnej matematycznej logiki formalnej, uprawianej przy tym źródłowo i ze ścisłością filozoficzną.

Tadeusz Kotarbiński w opinii w sprawie nadania A. Korcikowi tytułu profesora nadzwyczajnego

 

W odpowiedzi na pismo [...] śpieszę wyrazić me przekonanie, że ks. docent dr Antoni Korcik jest doskonałym kandydatem na katedrę historii logiki w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim.

Władysław Tatarkiewicz w opinii w sprawie nadania A. Korcikowi tytułu profesora nadzwyczajnego

 

[...] doc. Ks. Dr Antoni Korcik jest dziś jedynym historykiem logiki w Polsce, który uprawia ten dział nauki od dawna i osiągnął w nim poważne rezultaty.

Tadeusz Czeżowski w opinii w sprawie nadania A. Korcikowi tytułu profesora nadzwyczajnego

 

[...] w mniemaniu moim Ks. Dr Antoni Korcik należy do najlepszych w Polsce znawców historii logiki. Prace jego - zwłaszcza nad klasykami logiki (Arystoteles, Frege...) - mają wysoką wartość naukową, wobec czego uważam za pożądane ze wszech miar wystąpienie z wnioskiem o mianowanie Go profesorem nadzwyczajnym historii logiki na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim.

Narcyz Łubnicki w opinii w sprawie nadania A. Korcikowi tytułu profesora nadzwyczajnego

 

Nieprzeciętnym oryginałem był związany ze środowiskiem wileńskim historyk logiki (i wielki erudyta w tym zakresie) ks. Antoni Korcik. Jego światem nie była katedra uniwersytecka, lecz biblioteka. Umarł tez w bibliotece, szukając - zgodnie ze swą pasją życiową - jakiegoś rzadkiego i cennego druku. Był dowcipny i uroczy; łączył wielką uczoność specjalistyczną z pewną dziecinną naiwnością. Do gimnazjum uczęszczał w Hrubieszowie - i do mnie zawsze mówił na ucho: „My się tym Hrubieszowem zanadto nie chwalmy!”.

Stefan Swieżawski, W nowej rzeczywistości 1945-1965, RW KUL, Lublin 1991, str. 116.

 

Ks. Korcik posiadał wrodzone poczucie humoru, ale nigdy nie dowcipkował w towarzystwie ludzi, z którymi był mało zżyty. Wiedział oczywiście i o tym, że sam jest przedmiotem rozlicznych, choć nigdy nie złośliwych żarcików. Bo któż na naszym Uniwersytecie nie opowiadał anegdot na jego temat. Jako nauczyciel i egzaminator ks. Korcik nie był groźny dla studentów. Nikt się go nie bał, bo nie stawiał dwój. Na swoje wykłady i seminaria przeważnie spóźniał się. Nie był oratorem, ale słuchało się go zawsze w skupieniu. Dla stałych rzesz studentów Wydziału Filozoficznego pozostanie zawsze postacią niezapomnianą. W trakcie wykładów lubił mówić o swoich odkryciach bibliograficznych. Z dumą twierdził, że tej książki nikt oprócz Niego nie zna i nie posiada. A posiadał rzeczywiście wspaniały księgozbiór, do którego był cała duszą przywiązany.

Paweł Trzebuchowski, Słowo Powszechne nr 285/169, 28.11.1969

 

Źródła

1. Kwiatkowski, Korcik Antoni w: Powszechna Encyklopedia Filozofii, Tom 5, PTTA, Lublin 2004, str. 853-854 (także: http://ptta.p1/pef/pdf/k/korcika.pdf).
2. Majdański, Cz. Wojtkiewicz, Logika na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim (Z okazji 50-lecia Uczelni), Roczniki Filozoficzne 17 (1969) z. 1, 124-170.
3. Michałowski, Krótka charakterystyka działalności naukowej ks. A. Korcika, Zeszyty Naukowe KUL 7 (1964) z. 3, 71-75.
4. Swieżawski, W nowej rzeczywistości 1945-1965, RW KUL, Lublin 1991, str. 116.
5. Trzebuchowski, wspomnienie o A. Korciku, Słowo Powszechne nr 285/169, 28.11.1969
6. Akta osobowe A. Korcika, Archiwum Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II.

 

 

Piotr Kulicki