Czcigodny Księże Rektorze,

Czcigodny Księże Profesorze,

Szanowni Państwo,

 

Ksiądz Dziekan Stanisław Janeczek, który kilka tygodni temu odszedł na emeryturę, sprawiedliwie został uhonorowany Medalem za Zasługi dla Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, najwyższym odznaczeniem nadawanym przez Alma Mater własnym absolwentom lub pracownikom. Kiedy myślę o Księdzu Dziekanie, o jego zasługach i o roli, którą odegrał w życiu społeczności akademickiej, od razu przychodzi mi na myśl siwy wilk Akela, jeden z bohaterów niezapomnianej powieści Księga Dżungli Josepha Rudyarda Kiplinga. Akela był przywódcą stada, strażnikiem świętych praw wolnego ludu wilków, a także gwarantem bezpieczeństwa i obrońcą Mowgliego, zabłąkanego w dżungli i wychowanego przez wilki ludzkiego dziecka. Jak z pewnością każdy pamięta, książkę Kiplinga otwiera scena, w której Akela zostaje zdetronizowany i wskutek intryg różnych zwierząt musi opuścić stado. Po jego odejściu świat wilków pogrąża się w chaosie, żyjący dotąd w harmonii członkowie stada, straciwszy z oczu dobro wspólne, zaczynają walczyć między sobą, a wskutek tych intryg i walk również główny bohater, Mowgli, zostaje wypędzony z dżungli. Ksiądz Dziekan Janeczek przypomina mi siwego wilka Akelę nie tylko dlatego, że zdobywając nagradzane dzisiaj medalem zasługi dla Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, sam osiwiał. Bardziej chodzi mi o to, że Dostojny Laureat należy do tych nielicznych i coraz mniej licznych ludzi, których obecność we wspólnocie akademickiej jest źródłem ładu i bezpieczeństwa. W obecności takich ludzi nawet dżungla robi wrażenie ogrodu. Wraz z odejściem Księdza Dziekana Janeczka na emeryturę z codziennego krajobrazu Alma Mater znika zatem nie tylko znajoma twarz, ale nadto wyraźnie zauważalna część porządku i ważne źródło mądrości. Taka świadomość zubożenia Uniwersytetu stanowi najlepszą miarę zasług jednostki dla społeczności.

 

Ksiądz Stanisław Janeczek związał się z Katolickim Uniwersytetem Lubelskim pięćdziesiąt lat temu, wstępując w roku 1969 na Wydział Teologii, by od 1977 roku kontynuować edukację na Wydziale Filozofii. Stopień naukowy doktora filozofii uzyskał w roku 1988 na podstawie rozprawy pod tytułem Filozofia w szkolnictwie pijarskim. Z dziejów kultury filozoficznej w Polsce w XVIII wieku, przygotowanej pod kierunkiem Profesora Jana Czerkawskiego, a stopień doktora habilitowanego filozofii w roku 2004 na podstawie rozprawy zatytułowanej Logika czy epistemologia? Historycznofilozoficzne uwarunkowania nowożytnej koncepcji logiki. W roku 2011 uzyskał tytuł naukowy profesora nauk humanistycznych.

 

W latach 1988-1995 był zatrudniony w Zakładzie Leksykograficznym Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, między innymi jako wydawca i współredaktor Encyklopedii katolickiej. Od 1994 roku do przejścia na emeryturę w roku 2019 pracował w Katedrze Historii Filozofii w Polsce na Wydziale Filozofii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, przechodząc przez wszystkie szczeble i akademickie stanowiska, by w roku 2005 zostać kierownikiem katedry, a w roku 2011 także profesorem zwyczajnym. W latach 2008-2011 pełnił ponadto obowiązki kierownika Katedry Historii Kultury Intelektualnej w Instytucie Kulturoznawstwa. W latach 1997-1999 był koordynatorem studium filozofii na Słowacji dla studentów eksternistów Wydziału Filozofii KUL, a w latach 2009-2019 przewodniczącym Sekcji Filozoficznej Wykładowców Filozofii Uczelni Katolickich w Polsce.

 

W latach 2005-2008 był prodziekanem, a w latach 2008-2013 dziekanem Wydziału Filozofii KUL. Ksiądz Stanisław Janeczek obejmował te urzędy, odpowiednio jako współpracownik i jako następca Pana Dziekana Stanisława Kiczuka, w czasie, w którym przeciwne wiatry coraz mocniej biły w burtę Wydziału, grożąc nawet wywróceniem nieszczęsnej łodzi. Nieprzyjaznym Mojrom nie wystarczyło zasnucie nieba ciemnymi chmurami coraz dziwniejszych reform nauki i szkolnictwa wyższego ani omamienie młodzieży syrenim śpiewem, przyzywającym do popularnych nowatorskich kierunków studiów, które studiami wolno nazwać tylko ze względów towarzyskich. Mojry uderzyły w Dziekana Janeczka nawet tym, że w jednym roku przecięły nić życia całemu zastępowi profesorów filozofii, a działo się to w czasie, w którym profesorowie byli jeszcze uniwersytetowi potrzebni i w którym za ich niedostatek Wydział mógł zapłacić nader słono. Wiem z własnego doświadczenia, że kiedy Mojry sprzysięgną się przeciw państewku, to wielkim osiągnięciem władcy jest już to, że państewko nadal istnieje. W takim czasie o podbojach się nie myśli. Ksiądz Dziekan Janeczek, przeciwnie, ruszył pod wiatr z taką siłą i z taką pomysłowością, że mimo niesprzyjających wróżb pod jego rządami Wydział Filozofii odniósł największe sukcesy w swojej przecież długiej i bogatej historii. Udało się utrzymać lub stworzyć kierunki studiów: filozofia, przyrodoznawstwo i filozofia przyrody, etyka, kulturoznawstwo i retoryka stosowana. Braki kadrowe wyrównano z nawiązką, niemal wszyscy pracownicy uzyskali odznaczenia państwowe, a nadspodziewanie wielu z nich zostało powołanych do gremiów rządowych. Wydział nie tylko utrzymał, ale poprawił i tak wysokie oceny w zakresie badań naukowych i poziomu kształcenia. Kierunek studiów filozofia uzyskał najwyższe wyróżnienie komisji akredytacyjnej, wreszcie w roku 2012 Ksiądz Dziekan Stanisław Janeczek odebrał z rąk Prezesa Rady Ministrów dyplom dla najlepszego kierunku studiów w Polsce.

 

Podobnie, jak wilk Akela, Ksiądz Dziekan Janeczek nie tylko potrafi kierować działaniami innych wilków, ale sam jest dobrym myśliwym. Ulubionym terenem łowieckim Laureata jest historia kultury intelektualnej. Lista prac naukowych Księdza Dziekana Janeczka jest długa na prawie czterysta pozycji, z których tytułem przykładu wymienię książki: Oświecenie chrześcijańskie z roku 1994, Logika czy epistemologia? Historycznofilozoficzne uwarunkowania nowożytnej koncepcji logiki z roku 2003, Edukacja oświeceniowa a szkoła tradycyjna z roku 2008, a także dwie książki z roku 2018: Komisja Edukacji Narodowej. Studia i szkice z dziejów polskiej kultury intelektualnej oraz Filozofia - nauka - religia. Studia i szkice z dziejów kultury intelektualnej. W dniu wręczenia Medalu za Zasługi dla KUL nie wolno zapomnieć o takich pracach Laureata, jak Filozofia na KUL-u. Nurty - osoby – idee z roku 2008, Pisma założyciela KUL ks. Idziego B. Radziszewskiego z roku 2009 oraz Rektorowi KUL. W 90. rocznicę śmierci ks. Idziego Radziszewskiego z roku 2013.

 

Ksiądz Profesor Stanisław Janeczek jest autorem

• interdyscyplinarnych studiów zespalających problematykę historii filozofii, historii kultury intelektualnej i historii oświaty, w tym studiów nad statusem metodologicznym tych nauk,
• studiów nad dziejami europejskiej kultury filozoficznej w dobie nowożytnego arystotelizmu chrześcijańskiego XVI, XVII i XVIII wieku,
• studiów nad dziejami europejskiej teorii nauki w wiekach XVII i XVIII,
• panoramy nowożytnej koncepcji logiki europejskiej w XVII-XVIII wieku, funkcjonującej jako szeroko pojęta epistemologia,
• obszernej wizji dziejów oświaty europejskiej do końca epoki oświecenia, wizji przełamującej upraszczające jednostronne przeciwstawienia szkolnictwa oświeceniowego szkolnictwu tradycyjnemu,
• studiów na temat polskiego oświecenia, zwłaszcza w odniesieniu do oświeceniowych reform w szkolnictwie zakonnym i w szkołach Komisji Edukacji Narodowej,
• oryginalnych studiów na temat dziejów nauczania logiki w szkołach Komisji Edukacji Narodowej, dowodzących ciągłości nauczania nauczania tej dyscypliny,
• studiów nad dziejami polskiej filozofii religii, na tle europejskiej kultury intelektualnej,
• wreszcie wymienionych już studiów nad dziejami środowiska filozoficznego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego i nad dziejami Uniwersytetu jako całości.

Nawiązując do metodyki Joachima Lelewela i Stefana Swieżawskiego, Ksiądz Dziekan Janeczek w swoich pracach z jednej strony akcentuje wagę obiektywizmu i krytycyzmu w doborze źródeł, poszerzając przy tym tradycyjną historię filozofii o całe bogactwo zjawisk kulturowo-społecznych, a z drugiej równie dba o zrozumienie przyczyn analizowanych zjawisk, ukazując w szczególności polskie realia na tle dynamicznie pojętego kontekstu ogólnoeuropejskiego i nie lękając się formułowania interpretacji nawet o charakterze historiozoficznym. Wymaga to od Laureata badań, określanych jako historia recepcji, skupiająca się nie tylko na analizie treści badanych dzieł, ale również na kontekście ich powstania i funkcjonowania, a więc tego, co się określa jako historia oddziaływania tekstu. W swoich pracach Ksiądz Dziekan Janeczek wielokrotnie pokazuje, że istotny wpływ na sformułowanie określonych tez filozoficznych czy w równej mierze interpretacji badających je historyków ma szeroki kontekst kulturowy, ideowy, a nawet polityczny. To własne, złożone podejście historyczne Laureat nazywa historią kultury intelektualnej. Jej istotnym elementem jest historia kultury filozoficznej, ale także historia nauki i historia światopoglądu.

 

Na osobną wzmiankę zasługuje redagowana przez Laureata monumentalna seria wydawnicza Dydaktyka Filozofii. W jej ramach Ksiądz Profesor opublikował – często nie tylko własnym wysiłkiem, ale również własnym sumptem – tomy Antropologia, Filozofia religii, Filozofia przyrody, Epistemologia, Etyka (cz. 1-2), Metafizyka (cz. 1-2), Filozofia Boga (cz. 1-2), Logika (cz. 1-2) oraz Metodologia nauk (cz. 1-2). Dzieło to (a) prezentuje najwyższy poziom naukowy, nie ustępując na jotę słynnym kompanionom z Oksfordu i Cambridge, a niekiedy je przewyższając, (b) stanowi wzorcową realizację misji KUL w stosunku do Kościoła, (c) cieszy się szerokim uznaniem w świecie naukowym i jest źródłem prestiżu KUL w oczach uczonych reprezentujących różne ośrodki i różne poglądy na świat, (d) wywiera uchwytny i trwały wpływ na społeczeństwo poza akademią, (e) jest wyjątkowe pod względem rozmachu i porównywalne pod tym względem tylko z Encyklopedią katolicką. Seria Dydaktyka Filozofii Księdza Dziekana Janeczka pod wieloma względami przypomina słynne dzieło Etymologiarum sive Originum libri viginta św. Izydora z Sewilli, uznawane za pierwszą pełnoprawną encyklopedię naukową.

 

Po trzecie, Laureat przypomina mi wilka Akelę w wymiarze osobistym. Będąc u jego boku prodziekanem Wydziału Filozofii, poznałem Księdza Dziekana Janeczka jako szefa wymagającego, sprawiedliwego, a nade wszystko lojalnego względem współpracowników i podwładnych. Prawie każdego dnia byłem świadkiem jego waleczności o wspólną sprawę oraz tego, że nigdy nie walczył o sprawy własne. Dla siebie zwykł wybierać zadania trudniejsze i zaszczyty bardziej skromne. Pod każdym względem współpraca z Księdzem Dziekanem Stanisławem Janeczkiem była jedną z najlepszych rzeczy, jakie stały się moim udziałem.