WYDZIAŁY JURYDYCZNE KUL

Początki studiów prawniczych w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim łączą się ściśle z historią i powstaniem uczelni, która rozpoczęła swoją działalność w 1918 r. Założyciele Uniwersytetu, którzy w okresie międzywojennym stworzyli uniwersalny program badawczy i dydaktyczny, przewidzieli także studium prawa, powołując dwa wydziały jurydyczne: Wydział Prawa Kanonicznego i Nauk Moralnych oraz Wydział Prawa i Nauk Społeczno-Ekonomicznych, na którym wiodąca była Sekcja Prawna. 

WYDZIAŁ PRAWA KANONICZNEGO I NAUK MORALNYCH

W dniu uroczystej inauguracji pierwszego roku akademickiego, 8 grudnia 1918 r., ukonstytuował się pierwszy Senat Akademicki nowej uczelni. Zebranie Ogólne Profesorów z ks. Idzim Radziszewskim – pierwszym rektorem i założycielem Uniwersytetu – wybrało dziekanów poszczególnych wydziałów. Dziekanem Wydziału Prawa Kanonicznego i Nauk Moralnych został ks. Bronisław Żongołłowicz. Pierwsze posiedzenie Rady Wydziału odbyło się 6 lutego 1919 r. Wydział Prawa Kanonicznego i Nauk Moralnych, jako wydział kościelny, od początku swej działalności był uprawniony do nadawania stopnia licencjata i doktora.

W początkowym okresie kadra naukowo-dydaktyczna Wydziału była jednak nieliczna. Po rozpoczęciu działalności Wydziału pracę na nim podjęli profesorowie - współzałożyciele uczelni, którzy uprzednio związani byli z innymi ośrodkami naukowymi (ks. Bronisław Żongołłowicz, ks. Józef Florczak). W 1919 r. władze uczelni podjęły starania o pozyskanie zagranicznych profesorów prawa kanonicznego. Jednym z wykładowców został o. Gommar Michiels, Belg z zakonu kapucynów, późniejszy wieloletni dziekan Wydziału i jego współorganizator. Władze uczelni szukały także kandydatów na profesorów wśród kanonistów w kraju. I tak kolejno zostali zatrudnieni profesorowie: ks. Jan Wiślicki, ks. Józef Pruszkowski, ks. Henryk Insadowski, ks. Jan Roth. W późniejszym czasie Wydział uzupełniał kadry swoimi absolwentami. Pierwszym z nich był ks. Piotr Kałwa, uczeń Władysława Abrahama, późniejszy biskup lubelski i Wielki Kanclerz KUL.

W początkowej fazie rozwoju Wydziału jego struktura, program studiów i nazwa ulegały zmianom. Dnia 3 października 1920 r. Rada Wydziału powołała do życia dwie sekcje: prawno-społeczną i prawno-historyczną. Wkrótce, jeszcze w tym samym roku akademickim, utworzono na Wydziale trzecią sekcję, prawno-moralną.

Od roku akademickiego 1923/1924 zniesiono podział na sekcje i zmieniono nazwę Wydziału, który odtąd nosił nazwę Wydziału Prawa Kanonicznego i istniał do 1984 r.
W okresie międzywojennym Wydział Prawa Kanonicznego był jedynym odrębnym wydziałem tej dyscypliny naukowej w Polsce. W innych ośrodkach uniwersyteckich (Kraków, Lwów, Warszawa, Wilno) prawo kanoniczne było uprawiane w ramach wydziałów teologicznych. Po zakończeniu II wojny światowej Wydział Prawa Kanonicznego wznowił swoją działalność i funkcjonował nieprzerwanie do roku 1984, kiedy to powstał Wydział Prawa Kanonicznego i Nauk Prawnych. Od tego czasu prawo kanoniczne funkcjonowało w ramach Wydziału jako Sekcja. Zmiana nazwy Wydziału nastąpiła jeszcze dwukrotnie (w 1989 r. - na Wydział Prawa Kanonicznego i Świeckiego, w 1999 r. zaś - na Wydział Prawa, Prawa Kanonicznego i Administracji). Decyzją Rady Wydziału z dniem 15 lutego 2005 r. nastąpiło przekształcenie Sekcji Prawa Kanonicznego w Instytut Prawa Kanonicznego. 

WYDZIAŁ PRAWA I NAUK SPOŁECZNO-EKONOMICZNYCH

Na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim, w okresie od założenia uczelni do 1952 r., prawo było uprawiane w ramach Wydziału Prawa i Nauk Społeczno-Ekonomicznych. Wydział został utworzony 8 grudnia 1918 r. Ogólne Zebranie Profesorów na dziekana Wydziału wybrało Stanisława Zachorowskiego, profesora prawa kościelnego z Uniwersytetu Jagiellońskiego. Powołany w Lublinie Wydział Prawa był jednym z sześciu, które funkcjonowały w II Rzeczypospolitej. Struktura Wydziału Prawa i Nauk Społeczno-Ekonomicznych w początkowym okresie funkcjonowania ulegała przeobrażeniom. Początkowo wydział obejmował katedry, w ramach których prowadzone były prace naukowo-dydaktyczne tak w zakresie prawa, jak i ekonomii. W roku akademickim 1922/1923 utworzono dwie Sekcje: Prawną i Ekonomiczną. Sekcja Prawna rozwijała swoją działalność w ramach poszczególnych katedr; ich liczby i nazwy ulegały pewnym zmianom. Ostatecznie w ramach Sekcji aż do jej rozwiązania działało 16 katedr.

Od początku funkcjonowania Wydziału program Sekcji Prawnej był dostosowany do obowiązującego w Polsce ustawodawstwa i rozporządzeń Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, które sprawowało nadzór nad szkołami akademickimi. Prawo nadawania stopni naukowych Wydział zyskiwał stopniowo. W wyniku starań władz 28 czerwca 1922 r. Ministerstwo wyraziło zgodę na utworzenie przy Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie Komisji Egzaminacyjnej dla Wydziału Prawa i Nauk Społeczno-Ekonomicznych. Komisję tworzyli profesorowie z obu uniwersytetów - lwowskiego i lubelskiego. Na jej czele stał początkowo prof. Oswald Balzer, a później, od roku akad. 1924/1925 prof. Władysław Abraham. Skład komisji został zatwierdzony przez Ministerstwo WRiOP rozporządzeniem z 28 czerwca 1922 r., które podpisał minister Józef Mikułowski-Pomorski. Egzaminy odbywały się we Lwowie lub w Lublinie. Po ich zdaniu student studiujący prawo na KUL-u otrzymywał dyplom Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie. Od 25 lutego 1927 r. Komisja Egzaminacyjna dla studiów prawniczych (i ekonomicznych), zgodnie z postanowieniem Ministerstwa WRiOP, mogła działać na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. W roku 1933 Wydział Prawa i Nauk Społeczno-Ekonomicznych uzyskał prawo nadawania tytułu magistra prawa i magistra nauk społeczno-ekonomicznych. W konsekwencji po zakończeniu roku akademickiego 1933/1934 Wydział wypromował pierwszych absolwentów, wydając im dyplomy magisterskie.
Pierwsi nauczyciele akademiccy zatrudnieni na Wydziale pochodzili z różnych ośrodków uniwersyteckich, przede wszystkim z Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie. W okresie międzywojennym stan kadry profesorskiej ulegał dużym zmianom. Do zespołu pracowników na stałe związanych z Wydziałem należeli: Roman Longchamps de Bérier – wybitny cywilista i Zbigniew Pazdro – profesor prawa administracyjnego. Do wybuchu wojny równolegle pracowali na dwu uniwersytetach: UJK i KUL. Do długoletnich pracowników związanych z KUL-em należeli profesorowie: Ignacy Czuma, Wit Klonowiecki, Henryk Dembiński, Zdzisław Papierkowski, Antoni Pastuszka; związani z KUL-em nie tylko formalnie, ale także ideowo, kontynuowali pracę na uczelni po II wojnie światowej. Profesorowie Antoni Deryng i Jan Kamiński pracowali na Wydziale do wybuchu wojny; po jej zakończeniu nie wrócili do kraju.

Jako wieloletnich profesorów Wydziału należy wymienić Jerzego Fiodorowicza i Pawła Skwarczyńskiego. Po przepracowaniu kilku lat z KUL-u odeszli: Bronisław Bouffałł, Tadeusz Hilarowicz, Józef Rafacz, Stefan Glaser, Adam Berger. Wspomnianym pracownikom naukowo-dydaktycznym Wydział zawdzięcza bardzo wiele, ten zespół bowiem zdecydował o jego przetrwaniu i rozwoju.
Po zakończeniu II wojny światowej nastąpił dynamiczny rozwój Sekcji Prawa na Wydziale Prawa i Nauk Społeczno-Ekonomicznych. Zaraz po wojnie pracę na Sekcji Prawnej podjęli wybitni profesorowie. Jedni, jak Zdzisław Papierkowski, Zdzisław Przybyłowski, Aleksander Kunicki, Wit Klonowiecki, Józef Mazurkiewicz, Witold Sawicki, byli zatrudnieni w okresie międzywojennym. Inni przybyli z innych uniwersytetów polskich, zwłaszcza z Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie: Leszek Winowski, Leon Halban, Wacław Osuchowski, a także z Francji: Jerzy Kalinowski. O skali rozwoju Sekcji Prawnej może także świadczyć fakt, że w roku akad. 1949/1950 studiowało na niej 678 osób. Jednak działalność Wydziału, w tym Sekcji Prawnej, została wstrzymana decyzją ministra oświaty, wyrażoną w piśmie z 23 czerwca 1949 r. skierowanym do „Obywatela Rektora Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego”. Powołując się na odpowiedni dekret, minister zarządził m.in. „stopniową likwidację Sekcji Prawnej Wydziału Prawa i Nauk Społeczno-Ekonomicznych Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, z tym że w roku akad. 1949/50 nie będzie uruchamiany I rok studiów, w latach zaś następnych będą zawijane kolejne dalsze lata studiów na Sekcji Prawnej”. Ostatecznie w roku 1952 Sekcja Prawa przestała istnieć.
Likwidacja Wydziału Prawa i Nauk Społeczno-Ekonomicznych była pierwszym etapem przemyślanej polityki władz komunistycznych zmierzających do ograniczenia wpływu KUL-u na kształcenie i wychowanie młodzieży akademickiej. Wiązało się to z dążeniem do ideologizacji i instrumentalizacji prawa.

WYDZIAŁ PRAWA KANONICZNEGO I NAUK PRAWNYCH

Inicjatywa zmierzająca do reaktywowania Sekcji Prawa została podjęta przez ks. prof. Józefa Krukowskiego, ówczesnego dziekana Wydziału Prawa Kanonicznego, na przełomie lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych. Starania te napotkały na poważne trudności formalne (uzyskanie zgody władz państwowych na szczeblu centralnym) i personalne (pozyskanie nowych pracowników naukowych ideologicznie niezależnych od PZPR). Ostatecznie Sekcję Prawa reaktywowano w 1981 r. (faktycznie zaczęła funkcjonować od roku akad. 1983/1984, kiedy przeprowadzono nabór na I rok studiów prawa) w ramach Wydziału Prawa Kanonicznego. W związku z tym w 1984 r. Wydział przyjął nową nazwę – Wydział Prawa Kanonicznego i Nauk Prawnych. Od samego początku na Sekcji Prawa pracowali: ks. prof. Józef Krukowski, ks. prof. Henryk Karbownik, ks. prof. Henryk Misztal, a także profesorowie, którzy mimo dorobku i kwalifikacji naukowych, nie mogli znaleźć pracy na uczelniach państwowych ze względu na swoje poglądy lub działalność polityczną: Adam Strzembosz, Wiesław Chrzanowski i Władysław Rostocki. W następnych latach grono stałych pracowników Sekcji powiększali: prof. Wojciech Łączkowski, prof. Jan Widacki, prof. Jerzy Wratny, dr Hanna Suchocka. Ponadto pracę na Sekcji Prawa, jako zajęcie dodatkowe, podjęli profesorowie z innych ośrodków - z UMCS: Jan Ziembiński, Henryk Reniger, Andrzej Wąsek, Wanda Wójtowicz, Marek Kuryłowicz, Mirosław Granat; z UJ: Edward Drozd; z UW: Tadeusz Ereciński.

WYDZIAŁ PRAWA KANONICZNEGO I ŚWIECKIEGO

W 1989 r. ponownie nastąpiła zmiana nazwy Wydziału na Wydział Prawa Kanonicznego i Świeckiego. Funkcję dziekana objął ks. prof. Marian Stasiak i pełnił ją do 1999 r. W latach dziewięćdziesiątych pracę na Sekcji Prawa podjęli profesorowie: Jan Świtka, Andrzej Szajkowski, Henryk Cioch, Józef Skoczylas, Stanisław Wrzosek, Kazimierz Kruczalak. Od chwili reaktywowania Sekcji Prawa stopniowo wzrastała liczba młodych pracowników nauki, którzy w większości są absolwentami Wydziału Prawa KUL.

WYDZIAŁ PRAWA, PRAWA KANONICZNEGO I ADMINISTRACJI

Po utworzeniu nowego kierunku studiów – administracji - nazwa Wydziału w 1999 r. uległa zmianie na Wydział Prawa, Prawa Kanonicznego i Administracji. W ramach Wydziału funkcjonują obecnie cztery instytuty: Instytut Prawa, Instytut Prawa Kanonicznego, Instytut Administracji oraz utworzony w 2009 r. Instytut Europeistyki.