Bp Marian Leon Fulman (1866-1945)
Pierwszy Wielki Kanclerz (1928-1939)
Urodził się 27 marca 1866 r. w Starym mieście k. Konina. Od 1882 r. studiował w Diecezjalnym Seminarium Duchownym we Włocławku, a następnie w Akademii Duchownej w Petersburgu (1886-1890). W 1889 r. przyjął święcenia kapłańskie.
Po zakończeniu studiów przez pięć lat wykładał teologię dogmatyczną i liturgikę we Włocławku. Pełnił także funkcję prefekta gimnazjalnego. Swoją patriotyczną postawą (m.in. działalnością w Związku Kapłanów Absolwentów Akademii Petersburskiej) naraził się władzom carskim, za co najpierw został pozbawiony praw do nauczania, a następnie osadzony w więzieniu na Pawiaku i skazany na pięć lat zsyłki w Niżnym Nowogrodzie. Po blisko roku zesłania został zwolniony dzięki amnestii ogłoszonej w związku z koronacją Mikołaja II. Po powrocie na ziemie polskie zaangażował się w pracę duszpasterską w Piotrkowie Trybunalskim, Lubiniu, Kowalu i Rozprzy, a także w działalność Ligi Narodowej. W 1905 r. został wybrany na posła do Dumy Państwowej. Od 1907 r. pełnił funkcję proboszcza w parafii św. Zygmunta w Częstochowie. Podczas I wojny światowej prowadził akcję charytatywną.
17 listopada 1918 r. w Warszawie został wyświęcony na biskupa lubelskiego. Sakrę przyjął z rąk abpa Aleksandra Kakowskiego. Brał aktywny udział w organizacji Uniwersytetu Lubelskiego. Został mianowany delegatem Episkopatu Polski przy Uniwersytecie (1918-1939) oraz jego pierwszym kanclerzem (1928-1933), a następnie wielkim kanclerzem (1928-1939).
Jako ordynariusz lubelski wprowadził szereg nowoczesnych zmian w zarządzaniu diecezją, opierając się przede wszystkim na dekanatach, a nie na kurii. Dzięki jego zabiegom na terenie diecezji wybudowano ponad czterdzieści kościołów oraz gimnazjum biskupie w Lublinie (1923). Erygował 7 dekanatów i 86 parafii, przekształcając na katolickie kościoły wiele świątyń pounickich. Propagował kult Najświętszego Serca Jezusa, przeprowadził pierwszy synod diecezjalny, powołał do życia Instytut Wyższej Kultury Religijnej, zakładał katolickie uniwersytety ludowe i robotnicze. W 1939 r. afiliował do Wydziału Teologicznego KUL Wyższe Seminarium Duchowne w Lublinie.
W początku okupacji niemieckiej został aresztowany pod fikcyjnym zarzutem gromadzenia broni i w listopadzie 1939 r. skazany przez Niemców na karę śmierci, którą zamieniono na obóz koncentracyjny w Sachsenhausen. Zwolniony z obozu dzięki staraniom papieża Piusa XII, w latach 1940-1945 był internowany w Nowym Sączu, skąd potajemnie kierował diecezją za pośrednictwem wikariuszy generalnych – ks. Z. Surdackiego i ks. J. Kruszyńskiego (byłego rektora KUL). Do Lublina powrócił 9 lutego 1945 r.
Podczas pełnienia posługi kapłańskiej i biskupiej bardzo aktywnie działał jako duszpasterz. Założył i redagował „Wiadomości Pasterskie” i „Kronikę Diecezji Kujawsko-Kaliskiej”, a następnie „Wiadomości Diecezjalne Lubelskie”, gdzie zamieszczał swoje listy pasterskie. Poza tym publikował w „Przeglądzie Katolickim” i „Ateneum Kapłańskim”. Osobno wydał: Skarbiec odpustów (Warszawa 1893), Maj i październik w nabożeństwach kościelnych (Włocławek 1893), Orate invicem – modlitwy za współkapłanów (Włocławek 1894), Rytuał rzymski a piotrkowski (Włocławek 1896), Święci Pańscy, czyli dzieje Kościoła Katolickiego w żywotach świętych (Warszawa 1899). Odznaczony został wielką wstęgą z gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (9 listopada 1931 r.).
Zmarł 18 grudnia 1945 r. Pochowany został w grobowcu biskupów lubelskich pod katedrą św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty.
WSPÓŁPRACA
