Władze KUL-u od samego początku funkcjonowania uczelni troszczyły się o wychowanie studentów w duchu patriotycznym i katolickim oraz zapewnienie im jak najlepszych warunków mieszkaniowych. Realizowano to najczęściej za pomocą własnej infrastruktury, zawsze w systemie niekoedukacyjnym.

Pierwszy internat dla dziewcząt Uniwersytetu Lubelskiego zaistniał już w 1918 r. w budynku przy ul. Namiestnikowskiej 4 (dziś: Narutowicza 4), gdzie uczelnia wynajęła lokal od Muzeum Lubelskiego i Biblioteki. Zarządzał nim Katolicki Związek Kobiet Polskich, a prowadziły siostry urszulanki. Mając na uwadze fakt, że początkowo pierwsza lubelska uczelnia była ulokowana w budynku Seminarium Duchownego, zlokalizowana niecały kilometr od niego bursa akademicka stanowiła cenne lokum. Niestety, nie udało się go utrzymać zbyt długo – umowa z Muzeum zakończyła się 20 lipca 1920 r. i nie uległa przedłużeniu. Budynek prawdopodobnie zajęły władze wojskowe, a po zakończeniu wojny polsko-bolszewickiej jego całość zagospodarowało Muzeum. Obecnie mieści się w nim Biblioteka Wojewódzka im. Hieronima Łopacińskiego.

Żeńską bursę przeniesiono więc pod adres ul. Rynek 17 (II p.), gdzie funkcjonowała około roku. Następnie, w drugiej połowie roku 1921 studentki zamieszkały w budynku przy ul. Zamojskiej 9. Nie mamy jednak pewności, jak długo pozostały tam pod czujnym nadzorem sióstr nazaretanek. Wszystkim rektorom KUL-u niezwykle leżało na sercu „ulżenie losowi niezamożnych akademiczek i opieka moralna nad nimi”, dlatego każdorazowy zwierzchnik uczelni stał na czele Komitetu Internatu dla Panien Słuchaczek. Tak, za czasów kadencji ks. Józefa Kruszyńskiego, zrodził się pomysł powołania Towarzystwa „Hedwigianum”, które otoczyłoby opieką studentki KUL-u poprzez zapewnienie im miejsca do mieszkania, taniej kuchni, biura pośrednictwa pracy oraz pożyczek na preferencyjnych warunkach. Towarzystwo wynajmowało od Lubelskiego Towarzystwa Dobroczynności lokal przy ul. Dolnej Panny Marii 6, prawdopodobnie w latach 1930–1935. Nie ma pewności, czy bursa dotrwała w tymże miejscu aż do wybuchu drugiej wojny światowej, ponieważ Towarzystwo zalegało ze spłatami czynszu.

W 1939 r. na IV piętrze kamienicy przy ul. Krakowskie Przedmieście 70 (na rogu z ulicą Chopina) otwarto kolejny dom studencki dla dziewcząt,  jednak stało się to poniewczasie, gdyż w listopadzie tegoż roku niemiecki okupant zamknął uniwersytet. Gdy uczelnia znów otworzyła swoje podwoje, studentki zamieszkały w kilku pokojach na najwyższym piętrze gmachu przy ul. Racławickich 14 (tzw. „Olimpie”) oraz w stojących w miejscu dzisiejszej stołówki akademickiej, a zakupionych w 1946 r. barakach. Mieściło się tam w sumie 23 pokoi: 13 w gmachu i 10 w baraku. Ostatnie kursantki wyprowadziły się z „Olimpu” w 1963 r., a ich miejsce na około dekadę zajęli księża-studenci.

By powiększyć bazę lokalową dla dziewcząt władze KUL-u tuż po zakończeniu drugiej wojny światowej wydzierżawiły od sióstr szarytek dom wypoczynkowy w Krężnicy Jarej, oddalonej od Lublina o 13 km. Tamtejsza infrastruktura była jednak niezwykle skromna, przechodnie pokoje mieściły po 20 osób, a dodatkową niedogodnością dla studentek były codzienne dojazdy pociągiem. Dlatego też w roku akademickim 1952/53 miejsce dziewcząt zajęli chłopcy, którzy korzystali z tej zielonej willi przez cztery lata. Następnie, z pewnością do końca lat 60. XX w. lub dłużej, znów zamieszkały tam „panienki od szarytek”, jak nazywali łaknące wiedzy młode kobiety miejscowi. Trudności mieszkaniowe w Krężnicy Jarej zmniejszyły się po przeprowadzonym tam remoncie, a wszelkie inne problemy rekompensowała prawdziwie rodzinna atmosfera oraz wyśmienite wyżywienie serwowane przez siostry.

Z myślą o poprawie warunków lokalowych płci pięknej ks. rektor Antoni Słomkowski w 1948 r. postanowił zakupić resztówkę folwarku Konstantynów. Na dzisiejszym kampusie Poczekajka, wówczas terenie o wielkości ok. 10 ha, znajdowały się zabudowania gospodarcze, park, ogród warzywny, owocowy oraz dworek Gałeckich z połowy XIX w., gdzie zamieszkało około 50 studentek. Zarząd nad całością oddano w ręce sióstr urszulanek. W pierwszych latach także i tu warunki mieszkaniowe były trudne – brak było światła i kanalizacji, a na kampus nie docierała komunikacja miejska, jak obecnie. Na Aleje Racławickie 14 chodziło się piechotą, jechało okazją lub transportem, który wiózł zaopatrzenie dla stołówki KUL. W kilku kolejnych latach na Poczekajce wyrosły dwa nowe budynki – blok A i B, do których przeniesiono około 200 studentek z innych miejsc Lublina i okolic. Było to ważne posunięcie wobec dużego napływu studentów na KUL w latach 50. XX w. W ciągu tej dekady, wobec przepełnienia domów akademickich, gdzie na osobę wypadało około 4 m², władze uczelni okresowo wynajmowały dodatkowe pokoje od sióstr pasterek na Wiktorynie i osób prywatnych na Rurach Jezuickich.

Do tradycji społeczności kampusu Poczekajka weszły tak miłe imprezy jak andrzejki, mikołajki, opłatek, bal karnawałowy czy juwenalia. Trzeba podkreślić, że wspólnota studentek miała własny samorząd (Radę Mieszkanek) i aktywnie włączała się w rozwiązywanie problemów związanych z funkcjonowaniem akademików. W 1964 r. wykończono mały domek w ogrodzie (tzw. dom ogrodnika), gdzie zakwaterowano około 20 sióstr zakonnych z różnych zgromadzeń studiujących na KUL-u. Taką funkcję domek pełnił równo 20 lat, po czym siostry przeniosły się na III piętro bloku B. Wobec wyżu demograficznego i narastającej potrzeby zwiększenia miejsc dla studentek, w 1975 r. rozpoczął się remont bloku B, dzięki któremu podzielono duże pokoje na mniejsze i stworzono trzecią kondygnację przez podniesienie strychu. Zyskano dodatkowych 30 miejsc, co było niewątpliwym sukcesem wobec zakazu władz państwowych stawiania czegokolwiek nowego na terenie należącym do KUL-u. Pod koniec lat 70. XX w., po wielu perturbacjach, uzyskano pozwolenie na budowę przylegającego do bloku A bloku C, gdzie jesienią 1984 r. na IV piętrze zamieszkały 22 studentki. W tym czasie ks. prymas Józef Glemp poświęcił kamień węgielny pod budowę dziesięciopiętrowego dwuskrzydłowego wieżowca. „Konstantynę”, czyli Blok D, z miejscami dla ok. 800 osób, ukończono pięć lat później. W zwolnionych budynkach A i B urządzono zaś akademiki męskie, noszące od 2024 roku imiona „Stefan” i „Karol”.

Do mniej znanych lokalizacji, gdzie umieszczono studiujące na katolickiej uczelni dziewczęta należy zaliczyć blok profesorski przy ul. Chopina 27, domek jednorodzinny przy ul. Glinianej 21 (gdzie następnie przez lata mieściło się Towarzystwo Naukowe KUL) oraz dom w podlubelskiej Dąbrowicy. Przy ul. Chopina kursantki mieszkały na parterze i na czwartym piętrze w latach 1950–1972. Na parterze, w pokojach 8-osobowych z piętrowymi łóżkami, mieszkało około 60 dziewcząt. Największe pomieszczenie zajmowało 13 osób. Miejsca było niewiele: włącznie na łóżko, walizkę i palto. W długim korytarzu zainstalowana była dwupalnikowa kuchenka gazowa. Na czwartym piętrze, ze względu na mniejsze pomieszczenia, warunki były lepsze. Te pokoje zarezerwowane były jednak dla członkiń chóru akademickiego. Ze względu na ogromny ścisk studentki o najsłabszym zdrowiu przeniesiono w 1970 r. do wymagającego remontu domku przy ul. Glinianej. W latach 1982–1984 25 studentek mieszkało zaś w zaadaptowanej do tego części domu diecezjalnego w Dąbrowicy k. Lublina.

Istniejąca od początku powstania Uniwersytetu Lubelskiego potrzeba zapewnienia lokum męskiej młodzieży studenckiej sprawiła, że w 1920 r.  pierwsi żacy zostali umieszczeni w Domu Akademickim przy ul. Królewskiej 5. W podobnym czasie, dzięki fundacji Zofii i Stanisława Wesslów, właścicieli Żyrzyna, w dwupiętrowej kamienicy przy ul. Sławińskiego 8 (dziś: Niecała 8) zorganizowano męski Dom Akademicki. W czasie wojny polsko-bolszewickiej gmach ten zajęło wojsko, jednak uczelnia, a właściwie organizacja Bratnia Pomoc, odzyskała nad nim pieczę. Na pierwszym piętrze kamienicy zorganizowano wówczas miejsca dla około 50 młodzieńców, podczas gdy na drugiej kondygnacji zamieszkali profesorowie. W 1928 r., w chwili otrzymania przez KUL osobowości prawnej, budynek stał się własnością uniwersytetu i bez większych problemów funkcjonował do wybuchu drugiej wojny światowej. Za czasów niemieckiej okupacji większą część budynku przejął na swoje potrzeby Polski Czerwony Krzyż. W 1944 r. władze KUL-u odzyskały część pokoi, w których zamieszkało 29 studentów. Zarząd PCK nie chciał oddać reszty budynku, w końcu jednak ustąpił i liczba zakwaterowanych w akademiku młodych zwiększyła się do 240. Pomieszczenia były tam tak obszerne, że mieszkało w nich po 12 mężczyzn. Takie przepełnienie nie przeszkadzało, a może wręcz sprzyjało temu, by w bursie ukonstytuował się samorząd. Powstały Komisje: Doradcza (do współpracy z kierownictwem domu), Porządkowa i Sanitarna. Zapotrzebowanie na pokoje dla studenckiej braci sprawiło, że w latach 1956–1957 dobudowano dodatkowe, trzecie piętro. W latach 70. i 80. XX w. w budynku przeprowadzono zaś szeroko zakrojone prace remontowo-modernizacyjne. M.in. dla większego komfortu mieszkańców pokoje podzielono na mniejsze, wykonano piony łazienkowe, wydzielono miejsca na hall, świetlicę i portiernię. Obecnie w akademiku tym, noszącym imię „Idzi”, mogą mieszkać także małżeństwa.

By zadbać o życie duchowe młodych w każdym z opisanych domów akademickich była umiejscowiona kaplica. Siłą rzeczy sale do modlitwy znajdowały się w domach zarządzanych przez siostry zakonne, w Krężnicy Jarej i na Poczekajce, lecz także budynek przy ul. Niecała 8 za sprawą wspomnianego remontu zyskał taką salę. Jej wystrój został zaprojektowany przez Leszka Mądzika oraz Marię Chomentowską.

Od początku powstania KUL-u obok osób świeckich naukę pobierali także duchowni, skierowani do Lublina przez swoje władze diecezjalne lub zakonne. W roku akademickim 1918/19 r. konwikt dla księży funkcjonował na parterze tzw. nowego gmachu lubelskiego Seminarium Duchownego w trudnych warunkach zwykłych sal wykładowych, a rok później został przeniesiony do wydzierżawionego na dekadę od Towarzystwa Opieki nad Emerytowanymi Nauczycielkami domu przy ul. Archidiakońskiej 7. W międzyczasie bardzo krótko bursa ta funkcjonowała także przy ul. Królewskiej 5. Ponieważ statuty uniwersyteckie nie pozwalały na prywatne zamieszkanie księży studentów, a dzierżawiony budynek musiał wrócić do właścicieli, władze KUL-u starały się o fundusze na budowę własnego gmachu. W 1931 r. księża studenci mieszkali już w nowym konwikcie noszącym patronat św. Jana Kantego przy dzisiejszej ul. ks. Radziszewskiego 6. Dwupiętrowy i dwuskrzydłowy budynek w kształcie litery „L” wyrósł nieopodal Gmachu Głównego, na terenie przekazanym przez wojsko, a dokładniej na fundamentach dawnego domu mieszkalnego oficerów wojska. W 1956 r. dobudowano do niego tzw. nowy konwikt, przewidziany początkowo jako dom profesorski. Wobec zwiększającej się liczby konwiktorów, pochodzących praktycznie ze wszystkich diecezji Polski, władze KUL-u przeznaczyły go jednak dla młodych. W suterenie nowego gmachu ulokowano funkcjonujące do dzisiaj kuchnię i stołówkę. W tym czasie przebudowano także kaplicę, która poszczycić się może krzyżem z pasją Ukrzyżowanego wykonaną przez artystę rzeźbiarza prof. Gustawa Zemłę przy współudziale ks. prof. Ryszarda Knapińskiego. Ponieważ warunki panujące w starym i nowym gmachu konwiktu znacznie różniły się od siebie, w 1983 r. rozpoczęto remont budynku wybudowanego pół wieku wcześniej. Wówczas także nadbudowano nad nim trzecie piętro, a całą inwestycję zakończono sześć lat później.

Pieczę nad funkcjonowaniem konwiktu sprawuje dyrektor, którym zawsze był ksiądz diecezjalny, ponieważ w dwudziestoleciu międzywojennym księża-zakonnicy rozmieszczeni byli we własnych domach zakonnych i nie mieszkali w tej placówce. W skład zarządu wchodzą także wicedyrektor i ojciec duchowny. Dyrektorowi pomaga prokurator mianowany spośród mieszkańców konwiktu. W roku akademickim 1963/64 powstał pierwszy samorząd. Rytm dnia konwiktorów jest dość zbliżony do seminaryjnego, jednak zawsze elastycznie dopasowany do ram zajęć uniwersyteckich.

Obecnie KUL oferuje studia nie tylko w Lublinie, lecz także w Stalowej Woli, gdzie także zlokalizowany jest dom akademicki, noszący od tego roku imię „Stella”.

Jak wynika z tego krótkiego tekstu, który nie mógł pomieścić przecież całej historii domów akademickich KUL, ich wygląd i przeznaczenie zmieniały się wraz z upływem lat. Postępowała modernizacja, dzięki czemu zewnętrzna i wewnętrzna estetyka tych budynków poprawiała się, zmieniali się także ich lokatorzy – studentki oddawały pole studentom i odwrotnie. To, co od 1918 r. pozostało niezmienne, to wyjątkowa atmosfera pomieszczeń, w których na pięć lat zatrzymują się kursanci KUL-u, budowana przez wzajemną życzliwość i otwartość tych młodych ludzi.

 

Bibliografia:

Archiwum Uniwersyteckie KUL, Katolicki Uniwersytet Lubelski 1918–1939, Internaty studentek Uniwersytetu Lubelskiego

M. Artówna, Domy akademickie, [w:] Księga jubileuszowa 50-lecia Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Praca zbiorowa wydana w rocznicę 50-lecia istnienia uczelni, red. S. Kunowski, W. Müller, M. Rechowicz, Z. Sułowski, A. Wojtkowski, Lublin 1969, s. 323–324.

Bednarczyk M., Żeński Dom Akademicki na Poczekajce, [w:] Encyklopedia 100-lecia KUL, t.1, red. E. Gigilewicz i in., Lublin 2018, s. 670.

Dom Akademicki męski, oprac. W. Żurek, [w:] Księga pamiątkowa w 75-lecie KUL. Wkład w kulturę polską w latach 1968–1993, red. M. Rusecki, Lublin 1994, s. 754–757.

Dom Akademicki żeński, oprac. N. Kansy, [w:] Księga pamiątkowa w 75-lecie KUL. Wkład w kulturę polską w latach 1968–1993, red. M. Rusecki, Lublin 1994, s. 750–753.

Inwestycje, oprac. K. Wojtasik, T. Kądziołka, [w:] Księga pamiątkowa w 75-lecie KUL. Wkład w kulturę polską w latach 1968–1993, red. M. Rusecki, Lublin 1994, s. 787–791.

Jaskłowska M., Kilka słów o „Poczekajce”, [w:] Księga jubileuszowa 50-lecia Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Praca zbiorowa wydana w rocznicę 50-lecia istnienia uczelni, red. S. Kunowski, W. Müller, M. Rechowicz, Z. Sułowski, A. Wojtkowski, Lublin 1969, s. 325–326.

Konwikt Księży Studentów, oprac. K. Ryczan, [w:] Księga pamiątkowa w 75-lecie KUL. Wkład w kulturę polską w latach 1968–1993, red. M. Rusecki, Lublin 1994, s. 758–765

Krótka historia Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, [bm, bd, ok. 1948], Sekcja Rękopisów BU KUL (w opracowaniu).

Malczewska M., Dom akademicki przy ul. Chopina 27, [w:] Księga jubileuszowa 50-lecia Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Praca zbiorowa wydana w rocznicę 50-lecia istnienia uczelni, red. S. Kunowski, W. Müller, M. Rechowicz, Z. Sułowski, A. Wojtkowski, Lublin 1969, s. 327.

Matyaszewska E., Dom Koła Pomocy Młodzieży Akademickiej Uniwersytetu Lubelskiego, Dom Akademicki Studentów, Dom Akademicki Męski, [w:] Encyklopedia 100-lecia KUL, t.1, red. E. Gigilewicz i in., Lublin 2018, s. 166.

Matyaszewska E., Konwikt dla słuchaczek, Bursa Akademicka, [w:] Encyklopedia 100-lecia KUL, t.1, red. E. Gigilewicz i in., Lublin 2018, s. 540.

Matyaszewska E., Konwikt im. św. Jana Kantego dla Księży Studentów, [w:] Encyklopedia 100-lecia KUL, t.1, red. E. Gigilewicz i in., Lublin 2018, s. 540–541.

Stanowski A., Chruszczewski A., Życie akademickie w latach 1944–1968, [w:] Księga jubileuszowa 50-lecia Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Praca zbiorowa wydana w rocznicę 50-lecia istnienia uczelni, red. S. Kunowski, W. Müller, M. Rechowicz, Z. Sułowski, A. Wojtkowski, Lublin 1969, s. 335–355.

Szymański J., Fakty i cyfry w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim, [w:] Katolicki Uniwersytet Lubelski w oczach wychowanków: założenia, wspomnienia, sprawozdania, red. M. Rechowicz i in., Lublin 1958, s. 169–175.

Werys K., Dom Akademicki w Krężnicy Jarej, [w:] Encyklopedia 100-lecia KUL, t.1, red. E. Gigilewicz i in., Lublin 2018, s. 165–166.

Werys K., Dom Akademicki w Krężnicy Jarej, [w:] Księga jubileuszowa 50-lecia Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Praca zbiorowa wydana w rocznicę 50-lecia istnienia uczelni, red. S. Kunowski, W. Müller, M. Rechowicz, Z. Sułowski, A. Wojtkowski, Lublin 1969, s. 327–330.

Wspomnienia Marii Kunowskiej-Porębnej, wyd., oprac., wstęp Ryszard Skrzyniarz, Lublin 2018, s. 130.

Zieliński Z., Dzieje Konwiktu Księży Studentów, [w:] Księga jubileuszowa 50-lecia Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Praca zbiorowa wydana w rocznicę 50-lecia istnienia uczelni, red. S. Kunowski, W. Müller, M. Rechowicz, Z. Sułowski, A. Wojtkowski, Lublin 1969, s. 307–320.

 

 

dr Paulina Byzdra-Kusz