W roku 1948 powstała na Wydziale Filozofii Chrześcijańskiej KUL Katedra Historii Filozofii, której kierownictwo objął jej inicjator prof. Stefan Swieżawski (uczeń m.in. Kazimierza Twardowskiego, Kazimierza Ajdukiewicza i Etienne’a Gilsona). W roku 1956 została ona podzielona na Katedrę Historii Filozofii Starożytnej i Wczesnego Średniowiecza, której kierowanie powierzono ks. prof. Marianowi Kurdziałkowi i Katedrę Historii Filozofii Średniowiecznej i Nowożytnej pod kierownictwem prof. Stefana Swieżawskiego. W roku 1977 podział ten zmodyfikowano, w wyniku czego powstały obecne dwie katedry: Historii Filozofii Starożytnej i Średniowiecznej oraz Katedra Historii Filozofii Nowożytnej i Współczesnej. Jednocześnie, w związku z przejściem na emeryturę prof. Swieżawskiego, tę drugą katedrę objął prof. Jan Czerkawski, który kierował nią przez 30 lat, do chwili swojej śmierci w styczniu 2007 r. Od 2007 r. kierownikiem Katedry Historii Filozofii Nowożytnej i Współczesnej jest prof. Piotr Gutowski.

 

Badania prowadzone przez pracowników Katedry obejmowały pierwotnie głównie filozofię europejską, w tym także tę uprawianą w Polsce, w XV i XVI wieku. W ich rezultacie powstało m.in. monumentalne, wielotomowe dzieło Stefana Swieżawskiego Dzieje filozofii europejskiej XV wieku, t. 1-6 (1974-1983), za które otrzymał w 2001 r. Nagrodę Fundacji na rzecz Nauki Polskiej, określaną mianem polskiego Nobla, książki Jana Czerkawskiego Humanizm i scholastyka. Studia z dziejów kultury filozoficznej w Polsce w XVI i XVII wieku (1992) oraz Humanizm i scholastyka. Studia z dziejów kultury filozoficznej w Polsce w XVI i XVII wieku (1994), a także książki ks. Mariana Ciszewskiego Kardynała Bessariona interpretacja filozofii Platona i Arystotelesa (1983), Franciszka de Sylvestris koncepcja nieśmiertelności duszy ludzkiej (1995).

 

W czasie kierowania Katedrą przez prof. Jana Czerkawskiego (1977-2007) zainteresowania badawcze pracowników przesuwały się stopniowo w stronę filozofii europejskiej wieku XVII i XVIII oraz filozofii europejskiej i amerykańskiej wieku XIX i XX. Było to spowodowane głównie potrzebami dydaktycznymi Wydziału (chodziło o to, aby oprócz wiedzy z zakresu filozofii starożytnej, średniowiecznej i renesansowej przekazywać także studentom rzetelną wiedzę na temat filozofii bliższej naszym czasom) oraz wyodrębnieniem w 1989 roku Katedry Historii Filozofii w Polsce, która przejęła badania nad nowożytną, a z biegiem czasu też nad współczesną filozofią w naszym kraju. W tym okresie powstał m.in. cykl artykułów Jana Czerkawskiego na temat filozofii N. Malebranche’a (1993-1994), książki Piotra Gutowskiego na temat współczesnej filozofii amerykańskiej i brytyjskiej Filozofia procesu i jej metafilozofia. Studium metafizyki Ch. Hartshorne'a (1995), Między monizmem a pluralizmem. Studium genezy i podstaw filozofii Johna Deweya (2002), obszerna antologia Filozofia brytyjska u schyłku XX wieku (1998 – współredagowana przez Tadeusza Szubkę) i książka Przemysława Guta Leibniz. Myśl filozoficzna w XVII wieku (2004).

 

Od 2007 r., gdy kierownikiem Katedry został Piotr Gutowski, jej pracownicy kontynuują badania nad nowożytną oraz współczesną filozofią europejską i amerykańską, koncentrując się na dziejach podstawowych dyscyplin filozoficznych: metafizyki, epistemologii, etyki, a także – w coraz większym zakresie – na dziejach filozofii religii, co związane jest z naturalnym dla filozofii uprawianej w uczelni katolickiej profilem studiów. W tym czasie powstały m.in. książki Piotra Gutowskiego Nauka filozofia i życie. U podstaw myśli Williama Jamesa (2011), obszerna antologia współredagowana przez Marcina Iwanickiego, Teizm, ateizm i religia. Najnowsze spory w anglosaskiej filozofii analitycznej (2019), książka Przemysława Guta Spinoza o naturze ludzkiej (2011), Anny Głąb Koncepcja filozofii Marthy C. Nussbaum (2010), Piotra Szałka Istnienie i umysł. Studium podstaw filozofii George’a Berkeleya (2016), Maksymiliana Roszyka Trzy sposoby podejścia do zagadnienia relatywizmu: A. MacIntyre, R. Rorty, P. Boghossian (2017). Od 2019 do zespołu Katedry dołączyło dwoje doktorów: Sylwia Wilczewska i Jacek Jarocki. Książki S. Wilczewskiej na temat dziejów agnostycyzmu i J. Jarockiego na temat filozofii Galena Strawsona, podobnie jak książka Maksymiliana Roszyka o filozofii religii Ludwiga Wittgensteina oraz Przemysława Guta o Kartezjuszu, powinny ukazać się w 2020 r.

 

Niezależnie od prac z zakresu historii filozofii nowożytnej i współczesnej przedmiotem zainteresowania pracowników Katedry są też zagadnienia z zakresu metodologii historii filozofii, inspirowane fundamentalnym dziełem prof. Stefana Swieżawskiego Zagadnienie historii filozofii (1966). Także w innym sensie przynajmniej niektórzy pracownicy Katedry podążają za wzorem Stefana Swieżawskiego, który łączył badania w zakresie historii filozofii z wyraźnie określonymi poglądami filozoficznymi (w jego przypadku była to filozofia św. Tomasza z Akwinu, którą wyraźnie odróżniał od późniejszy tomizmów). Przykładem takiej pracy może być książka P. Gutowskiego Stare i Nowe. Esej o roli jednostkowych podmiotów, zmiany i wątpienia w religii (2016), inspirowana poglądami W. Jamesa, A. N Whiteheada i współczesnych analitycznych filozofów religii. Do pewnego stopnia nowy obszar badań wyznacza A. Głąb, która tropi wątki filozoficzne w literaturze (zob. jej książkę Literatura a poznanie moralne. Epistemologiczne podstawy etycznej krytyki literackiej, 2016 oraz liczne artykuły). Jednak i tutaj można dopatrywać się inspiracji, albo przynajmniej zbieżności, z badaniami S. Swieżawskiego, który przestrzegał, aby badając dzieje filozofii nie ograniczać się wyłącznie do prac, które formalnie zalicza się do filozoficznych, lecz poszukiwać prób podejmowania zagadnień filozoficznych w dziełach teologicznych, naukowych i literackich.

 

W Katedrze powstaje także wiele cennych dla rozwoju polskiej kultury filozoficznej przekładów ważnych prac, głównie z obszaru współczesnej filozofii analitycznej (w tym zakresie szczególne zasługi ma Marcin Iwanicki, ale także Sylwia Wilczewska i Jacek Jarocki). Pracownicy Katedry aktywni są w nawiązywaniu kontaktów zagranicznych z dobrymi ośrodkami akademickimi. W roku akademickim 2019/20 pięciu nich przebywać będzie na semestralnych badawczych pobytach zagranicznych: Przemysław Gut w Leuven University (Belgia), Marcin Iwanicki w Rutgers University (USA), Piotr Szałek w Harvard University (USA), Sylwia Wilczewska w Universytät Innsbruck (Austria), a Jacek Jarocki w University of Texas, Austin (USA). Wszystkie te pobyty, jak i wiele badań finansowanych jest dzięki różnym grantom, w zdobywaniu których pracownicy Katedry są całkiem skuteczni.

 

Więcej informacji na temat prof. S. Swieżawskiego można uzyskać na stronie www oraz w książce Stefan Swieżawski, Osoba i dzieło, red. Jan Czerkawski i Przemysław Gut (2006).

 

Informacje o prof. J. Czerkawskim znaleźć można na stronie www oraz w książce Z dziejów filozoficznej refleksji nad człowiekiem. Księga Pamiątkowa ku czci prof. Jana Czerkawskiego, red. Piotr Gutowski, Przemysław Gut (2007).

 

 

Autor: Piotr Gutowski
Ostatnia aktualizacja: 09.09.2020, godz. 11:57 - Andrzej Zykubek