Lata 50. - początki psychologii eksperymentalnej na KUL

 

Katedra Psychologii Eksperymentalnej istnieje od roku 1951 i jest jedną z najstarszych w Instytucie Psychologii KUL. 25 maja 1951 roku, Rada Wydziału Filozofii Chrześcijańskiej KUL jednogłośnie poprała wniosek o jej utworzenie, który pięć miesięcy później został zatwierdzony rozporządzeniem Ministra Szkół Wyższych i Nauki. W protokołach Rady Wydziału z lat 50. Katedra funkcjonowała pod różnymi nazwami, m.in. jako Zakład lub Katedra Psychologii Doświadczalnej, a także jako II Katedra Psychologii. Dopiero 14 kwietnia 1959 roku Rada Wydziału uporządkowała nazewnictwo Katedr i uchwaliła zmiany nazw z I i II Katedry Psychologii na Katedrę Psychologii Ogólnej i Katedrę Psychologii Eksperymentalnej.

 

W pierwszych latach działalności, naukowy i dydaktyczny profil Katedry ukształtował ks. prof. Mieczysław Dybowski, pełniący obowiązki jej kierownika. Począwszy od roku akademickiego 1953/1954, pracownicy Katedry prowadzili już wykłady z ogólnej psychologii doświadczalnej, metod psychologii doświadczalnej, wybranych zagadnień z historii psychologii doświadczalnej, wybranych zagadnień z psychologii poznania oraz ćwiczenia i 2 seminaria z psychologii doświadczalnej. W tym czasie młodszym asystentem w Katedrze został mgr Janusz Kostrzewski. Od 1952 roku Katedra dysponowała także własnym lokalem.

 

Po rezygnacji z pracy na Wydziale ks. prof. Dybowskiego w październiku 1954 roku, na następne trzy lata kierownikiem Katedry został prof. Józef Reutt. W roku 1957 objął on Katedrę Psychologii Ogólnej i Rozwojowej na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie i przez następnych 10 lat, tj. do listopada 1967 roku, stanowisko kierownika Katedry Psychologii Eksperymentalnej nie było obsadzone.

 

 

Lata 60. - okres przejściowy

 

W tym czasie, zajęcia dydaktyczne w Katedrze, w zakresie psychologii doświadczalnej i statystyki, prowadzili m.in. ks. dr Stanisław Siek (od 1957), dr Jerzy Strojnowski i mgr Zenomena Płużek (od 1958), dr Maria Grzywacz-Kaczyńska (od 1959), ks. dr Zdzisław Chlewiński (od 1963), mgr Czesław Walesa (od 1967) i wielu innych późniejszych profesorów. W związku z przedłużającym się vacatem, w latach 1964-1967, funkcję tymczasowego kierownika Katedry pełnił ks. dr Zdzisław Chlewiński. Z własnej inicjatywy, zaczął on w tym czasie wykładać psychologię eksperymentalną, wzorując się na najnowszym wówczas amerykańskim podręczniku R. S. Woodwortha i H. Schlosberga.

 

W listopadzie 1967 roku Rada Wydziału powierzyła kierownictwo Katedry i Zakładu Psychologii Eksperymentalnej, doc. dr hab. Zenomenie Płużek. Trzy lata później objęła ona kierownictwo Katedry Psychologii Klinicznej i Osobowości i przez następny rok obowiązki kierownika Katedry Psychologii Eksperymentalnej pełniła prof. Maria Grzywacz-Kaczyńska. W tym czasie w Katedrze podjęli pracę naukowo-dydaktyczną m.in. ks. dr Władysław Prężyna (od 1968) i ks. mgr Kazimierz Popielski (od 1969).

 

 

Od lat 70. do dwutysięcznych - ćwierć wieku zarządów ks. prof. Zdzisława Chlewińskiego

 

Od roku 1974, przez ponad 25 lat, kierownikiem Katedry był ks. docent, a od 1988 roku – profesor Zdzisław Chlewiński. Przyjęty przez ks. prof. Chlewińskiego styl kierowania Katedrą wyznaczył trzy podstawowe zasady jej funkcjonowania, które obowiązują wszystkich jej pracowników i doktorantów do dzisiaj. Pierwszą zasadą jest praca zespołowa organizowana w formie seminariów, brain stormingów, spotkań z zapraszanymi gośćmi lub sesji wyjazdowych, drugą – rozwijanie kontaktów z ludźmi i instytucjami badawczymi w kraju i za granicą, zaś trzecią – interdyscyplinarność podejmowanych przedsięwzięć badawczych.

 

Ks. prof. Chlewiński wyraźnie określił także profil naukowo-dydaktyczny Katedry. Zgodnie z nim, badania podejmowane przez pracowników, doktorantów i magistrantów skupionych wokół Katedry koncentrują się przede wszystkim na zagadnieniach, które tradycyjnie wyznaczają zakres psychologii eksperymentalnej, czyli percepcja, uczenie się i pamięć, procesy poznawcze (w tym m.in. podejmowanie decyzji, rozwiązywanie problemów, wnioskowanie przez analogię, nabywanie pojęć, rozumienie i wyobraźnia) oraz psychofizyka.

 

 

Głęboko zakorzenioną przez ks. prof. Zdzisława Chlewińskiego regułą obowiązującą w Katedrze Psychologii Eksperymentalnej jest zaangażowanie, uczciwość i rzetelność w poszukiwaniu prawdy o człowieku. Owoce realizacji tej zasady pracy naukowej i współpracy prof. Chlewińskiego z psychologami akademickimi w całym kraju najdobitniej wyraził prof. Jan Strelau, 13 kwietnia 2002 roku, podczas benefisu ks. profesora, nazywając go „sumieniem polskiej psychologii”.

 

W ciągu ponad ćwierćwiecza kierowania Katedrą, ks. prof. Chlewiński podjął m.in. działania w kierunku informatyzacji i komputeryzacji, nie tylko Katedry, ale także całego Uniwersytetu (z jego inicjatywy powstało laboratorium psychologii eksperymentalnej oraz ośrodek obliczeniowy). Piastując urząd prodziekana, a następnie dziekana (w latach 1977-1981) podjął wraz z innymi pracownikami naukowymi skuteczne starania o reaktywację byłego Wydziału Nauk Społecznych oraz utworzenie czterech niezależnych sekcji (później przemianowanych na instytuty): psychologii, socjologii, ekonomii i pedagogiki.

 

W czasie swojej kadencji ks. prof. Chlewiński wykształcił także liczne grono współpracowników, spośród których wielu obecnie pełni funkcje samodzielnych pracowników naukowych, m.in. prof. Adama Bielę (kierownika Zakładu Psychologii Przemysłowej, a obecnie Katedry Psychologii Organizacji i Zarządzania KUL), prof. Zbigniewa Zaleskiego (byłego kierownika Katedry Psychologii Emocji i Motywacji KUL), prof. Andrzeja Falkowskiego (kierownika Katedry Psychologii Marketingu SWPS w Warszawie), prof. Piotra Francuza (obecnego kierownika Katedry Psychologii Eksperymentalnej KUL), a także wielu doktorów.

 

Po odejściu ks. prof. Chlewińskiego na emeryturę w 2001 roku kierownictwo Katedry objął prof. Andrzej Falkowski, zaś po jego rezygnacji z pracy na KUL-u, od 2002 roku, przez dwa lata obowiązki kierownika Katedry pełnił prof. Adam Biela. 1 października 2004 roku kierownikiem Katedry został dr hab. Piotr Francuz, prof. KUL.

 

 

Od 2004 do teraz - nowe wyzwania

 

Przełomowym momentem w historii Katedry Psychologii Eksperymentalnej było otwarcie 24. listopada 2008 roku Laboratorium (początkowo Laboratorium Psycho-neuro-fizjologiczne i Studio HD, obecnie Cognition & Perception Lab, albo po prostu Laboratorium Katedry Psychologii Eksperymentalnej). Prof. Piotr Francuz otrzymał grant na inwestycję aparaturową (MNiSW nr 187/03/E-333/S/2007-1): Laboratorium przeznaczone do badań nad utworami multimedialnymi, co pozwoliło na zakup nowoczesnej aparatury badawczej.

 

W związku z rozwojem Labu, obecnie w Katedrze silnie reprezentowany jest nurt badań psychofizjologicznych. Interesują nas neuronalne korelaty procesów poznawczych, takich jak percepcja, wyobraźnia, pamięć czy uwaga. Badania z tego obszaru realizowane są głównie z wykorzystaniem techniki EEG oraz okulografii. W naszej pracy naukowo-badawczej kładziemy nacisk na metodologiczną poprawność prowadzonych eksperymentów psychologicznych, a także na ilościową analizę danych. Korzystamy zarówno z najnowszych metod analizy sygnału psychofizjologicznego, jak i z zaawansowanych metod statystycznych. Wymaga to interdyscyplinarnego podejścia do podejmowanych zagadnień. W okresie działalności Labu zespół KPE wraz ze współpracownikami otrzymał i zrealizował w sumie kilkanaście grantów Narodowego Centrum Nauki, Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz Ministerstwa Zdrowia i Narodowego Centrum Badań i Rozwoju, a wyniki badań są publikowane w międzynarodowych czasopismach naukowych oraz prezentowane na międzynarodowych konferencjach.

 

Działalność dydaktyczna Katedry obejmuje wszystkie przedmioty w zakresie obszarów badawczych podejmowanych przez pracowników i studentów. Treści wykładów, konwersatoriów i ćwiczeń są stale aktualizowane o wyniki najnowszych badań w tych dziedzinach. Tradycyjnie już pracownicy Katedry nauczają psychologii poznawczej i statystyki, zarówno na studiach magisterskich, jak i doktoranckich. Prowadzimy zajęcia także na kierunku kognitywistyka, realizowanym na Wydziale Filozofii, gdzie poruszamy zagadnienia dotyczące szeroko pojętej neuronauki poznawczej oraz metodologii badań naukowych. Działalność dydaktyczna Katedry w zakresie podnoszenia świadomości metodologicznej w psychologii została nie tylko dostrzeżona, ale także uhonorowana przez Kapitułę Wielkiej Szufli Metodologicznej, przyznaniem aż czterech Szufli Metodologicznych jej profesorom: Zdzisławowi Chlewińskiemu, Adamowi Bieli, Andrzejowi Falkowskiemu i Piotrowi Francuzowi. Katedra Psychologii Eksperymentalnej KUL jest jedyną w Polsce placówką naukowo-badawczą kształcącą psychologów, która została tak wysoko oceniona przez członków Kapituły (prof. Jerzego Brzezińskiego, prof. Tadeusza Marka i dr. Czesława Noworola). Co więcej, Parlament Studentów Rzeczypospolitej Polskiej wyróżnił prof. Piotra Francuza tytułem „Wykładowca Roku 2011". Pracownicy i doktoranci KPE angażują się także w popularyzację nauki. Organizujemy wraz ze studentami wydarzenia w ramach Światowego Tygodnia Mózgu, a także Festiwalu Nauki.

 

17 lutego 2015 Bronisław Komorowski, Prezydent Rzeczpospolitej Polskiej, nadał Piotrowi Francuzowi tytuł naukowy profesora nauk społecznych.

 

 

Zespół KPE to ludzie z pasją, zafascynowani nauką i zagadnieniami, których nauczają studentów. Łączy nas niezaspokojona ciekawość poznawcza, która owocuje stawianiem kolejnych pytań badawczych oraz ciągłym rozwojem naukowym i dydaktycznym.

 

 

 

Piotr Francuz