Historia Katedry

 

Katedra Prawa Karnego* została utworzona na Wydziale Prawa i Nauk Społeczno-Ekonomicznych KUL wraz z zatrudnieniem w 1920 r. Stefana Glasera, pierwszego pracownika Katedry[1]. Po utworzeniu w r. ak. 1922/23 na wydziale sekcji prawnej[2] weszła w jej skład i w okresie działalności sekcji po II wojnie światowej była jedną z 17 katedr[3]. Wraz z likwidacją wydziału w 1952 r. została zamknięta i ponownie w historii Uniwersytetu pojawiła się po 30 latach, po reaktywacji studiów prawniczych w 1981 r. Uchwałą Senatu Akademickiego KUL z dnia 10 maja 1982 r. Katedrę Prawa Karnego powołano na Wydziale Prawa Kanonicznego. Zmiana nazwy Wydziału Prawa Kanonicznego i Nauk Prawnych[4] na „Wydział Prawa Kanonicznego i Świeckiego”, mająca miejsce w 1989 r. jak i zmiana z 1999 roku na „Wydział Prawa, Prawa Kanonicznego i Administracji” nie wpłynęły na przynależność Katedry do Sekcji Prawa. Zmiana afiliacji wewnątrz Wydziału nastąpiła w 2002 r., wraz z powołaniem na Wydziale zamiast dotychczasowych Sekcji nowych instytutów, w tym Instytutu Prawa Karnego, w ramach którego Katedra Prawa Karnego była najbardziej liczną jednostką. Po kolejnej reorganiczacji Wydziału od 1 września 2008 r. Katedra wchodzi w skład Instytutu Prawa.

 

Podstawowym polem aktywności Katedry przez pierwsze lata jej istnienia była działalność dydaktyczna w zakresie prawa karnego materialnego i procesowego, która rozpoczęła się w r. ak.1920/21[5]. Prawo karne było wykładane na Wydziale Prawa i Nauk Społeczno-Ekonomicznych, a także na Wydziale Prawa Kanonicznego[6]. W l. 1920/21-1927/28 prawo karne materialne i postępowanie karne były dydaktycznie połączone i stanowiły jeden przedmiot studiów określany jako Prawo i postępowanie karne[7]. Dydaktyczne połączenie problematyki materialnej i procesowej stało się standardem i w ten sposób prawo karne było nauczane także w innych uniwersytetach[8] i występowało także po II wojnie światowej[9]. Prawo karne materialne i postępowanie karne stanowiły odrębne przedmioty jedynie w programie specjalizacji kryminologicznej, utworzonej w r. ak. 1948/49[10], która wzmocniła pozycję prawa karnego w programie studiów prawniczych[11]. Po wznowieniu studiów na kierunku prawo w latach 80-tych prawo karne i postępowanie karne były nauczane odrębnie. W r. ak. 1994/1995, na wniosek studentów, wykład i ćwiczenia z prawa karnego zostały wydłużone do 3 semestrów (po 90 godz.) i w takim wymiarze były nauczane aż do r. ak. 2002/2003[12], kiedy zdecydowano powrócić do wcześniejszych rozwiązań i skrócono naukę do 2 semestrów, zmniejszając liczbę godz. do 60. W roku akademickim 2009/2010 nowy program studiów przewiduje dalsze ograniczenie obowiązkowej nauki prawa karnego do 45 godz. wykładu i 45 godz. ćwiczeń, prowadzonych w jednym semestrze.

 

Pierwszym nauczycielem akademickim prawa karnego na Wydziale Prawa i Nauk Społeczno-Ekonomicznych KUL był Stefan Antoni Glaser, który w 1918 r. we Lwowie uzyskał stopień doktora praw i umiejętności politycznych[13]. W 1920 r. S. Glaser został zatrudniony na Wydziale Prawa i Nauk Społeczno-Ekonomicznych KUL na stanowisku zastępcy profesora prawa i postępowania karnego. W rok później, po przeprowadzeniu habilitacji na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego, został profesorem nadzwyczajnym. W r. ak. 1922/23 S. Glaser pełnił na Wydziale Prawa i Nauk Społeczno-Ekonomicznych KUL funkcję prodziekana, a w kolejnym roku akademickim – funkcję dziekana. Profesor Glaser prowadził wykład Prawo i postępowanie karne oraz seminarium z prawa karnego materialnego na Wydziale Prawa i Nauk Społeczno-Ekonomicznych, a w l.1920/21 – 1922/23 także na Wydziale Prawa Kanonicznego. Ponadto w r. ak. 1923/24 wykładał prawo narodów na Wydziale Prawa Kanonicznego oraz prawo międzynarodowe prywatne na Wydziale Prawa i Nauk Społeczno-Ekonomicznych. W styczniu 1924 r. S. Glaser objął katedrę procesu karnego Uniwersytetu Stefana Batorego. Do końca r. ak. 1923/24 prowadził równolegle zajęcia w KUL, z których zrezygnował w rok później, przenosząc się do Wilna[14]. S. Glaser łączył w swych badaniach problematykę materialnokarną i procesową, przy czym w trakcie działalności naukowej w KUL poświęcił zdecydowanie więcej uwagi tematyce prawa karnego materialnego. Przykładem jest wydana w 1924 r. rozprawa Kara odwetowa a kara celowa, poświęcona zagadnieniom istoty i funkcji kary. Kwestie te poruszał też na marginesie innych rozważań, tak w czasie pracy w KUL, jak i w okresie późniejszym[15]. Swoją koncepcję kary nazywał teorią odwetu o ustosunkowanej dolegliwości, zaliczając ją do teorii mieszanych[16]. W okresie pracy w KUL przedmiotem zainteresowania S. Glasera było także zagadnienie przestępstw politycznych[17]. Powyższej problematyki dotyczyło też dzieło Zasada ekstradycji w odniesieniu do przestępców politycznych (Lublin 1924)[18], a także obszerne fragmenty monografii Kompetencja sądów przysięgłych (Lublin 1923)[19]. S. Glaser był autorem publikacji dotyczących szczegółowych zagadnień z zakresu prawa karnego, m.in.: Kilka uwag o podstawie prawnej działalności lekarskiej (Lwów 1920), Kilka słów o zbrodni dzieciobójstwa (Lublin 1921), a także rozprawy z zakresu kryminologii Dziecko a przestępczość (Warszawa 1923). Był też autorem szeregu podręczników do prawa karnego materialnego i procesowego. W czasie pracy w KUL opublikował Prawo karne. Część ogólna. Na podstawie niemieckiej ustawy karnej z 1872 r. (Warszawa 1920) – pierwszy napisany po polsku podręcznik dotyczący prawa karnego obowiązującego w byłym zaborze pruskim[20].

 

Po odejściu w 1924 r. S. Glasera jego miejsce na Wydziale Prawa i Nauk Społeczno-Ekonomicznych KUL zajął Adam Berger, który uzyskał w 1921 r. stopień doktora na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego. Od 1917 r. pracował jako podprokurator, a od 1925 r. jako sędzia Sądu Apelacyjnego w Lublinie. A. Berger rozpoczął pracę naukowo-dydaktyczną na KUL w 1922 r., kiedy to powierzono mu wykłady zlecone z przedmiotu Prawo polityczne wraz z nauką o państwie, które prowadził do 1924 r. Na Sekcji Prawnej A. Berger prowadził wykład Prawo i postępowanie karne, a od r. ak. 1928/29 – Prawo karne (materialne) oraz w l. 1924-1930 seminarium z prawa karnego materialnego, natomiast na Sekcji Ekonomicznej wykład pt. Zarys prawa karnego. W 1930 r. zły stan zdrowia zmusił go do odejścia z pracy na KUL[21]. Publikacje A. Bergera dotyczą przede wszystkim prawa karnego materialnego. W rozprawie Zbrodniarz czy nieszczęśliwiec (Lublin 1926) autor omówił kształtowanie się dwu przeciwstawnych nurtów w nauce prawa karnego: klasycznego i obrony społecznej[22]. W swoich poglądach na temat kary i funkcji prawa karnego A. Berger deklarował się jako zwolennik neoklasycyzmu[23]. Głównym przedmiotem jego zainteresowania było zagadnienie poczytalności i wpływu jej ograniczeń na odpowiedzialność karną. Problematyce tej poświęcone jest dzieło Poczytalność zmniejszona (Lublin 1927), w którym autor dokonał wyczerpującej charakterystyki dogmatycznej, historycznej i prawnoporównawczej instytucji poczytalności i jej ograniczenia.

 

W r. ak. 1930/31 wykład i seminarium z prawa karnego materialnego prowadził Ludwik Dworzak, pracownik UJK.

 

Kolejnym wykładowcą prawa karnego był prof. Zdzisław Kazimierz Papierkowski, który podjął pracę na Uniwersytecie w 1931 r. Karierę naukową rozpoczynał od pracy doktorskiej pt. Bezskuteczne podżeganie do przestępstwa (Warszawa 1928), którą kierował prof. Juliusz Makarewicz. Na jej podstawie pod koniec 1927 r. uzyskał tytuł doktora. W 1933 r. wniósł podanie o dopuszczenie do habilitacji na podstawie pracy z zakresu postępowania karnego Dowód poszlakowy w postępowaniu karnym (opublikowanej pt. Dowód poszlakowy w postępowaniu karnem. Studium procesowo-prawne, Lublin 1933). Mocą uchwały Rady Wydziału Prawa UJK, potwierdzonej przez Senat Akademicki w czerwcu 1933 r., zatwierdzonej następnie rozporządzeniem z października 1933 r. przez Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego uzyskał habilitację z prawa karnego procesowego. W 1936 r. na podstawie dorobku naukowego uzyskał rozszerzenie habilitacji na prawo karne materialne. Od początku pracy w KUL w 1931 r. aż do 1952 r. był kierownikiem Katedry, a od r. ak. 1948/1949 Zakładu Prawa Sądowego. W latach 1944-1946 był też dziekanem Wydziału Prawa i Nauk Społeczno-Ekonomicznych KUL, zaś w latach 1944-1949 oraz 1957-1968 pełnił obowiązki prorektora KUL. Po zlikwidowaniu Wydziału Prawa i Nauk Społeczno-Ekonomicznych KUL w 1952 r., a tym samym Katedry, prowadził wykłady z instytucji prawnych oraz z psychologii przestępstwa na Wydziale Filozofii Chrześcijańskiej, a także z przedmiotów historycznoprawnych na Wydziale Nauk Humanistycznych. Na Wydziale Prawa Kanonicznego prowadził wykład z zarysu prawa polskiego oraz wykład i seminarium z prawa karnego porównawczego. Na zakończenie pracy w Uniwersytecie został wybrany prodziekanem Wydziału Prawa Kanonicznego (1971-1973)[24]. Po 1973 r., kiedy przeszedł na emeryturę, prowadził dalej wykład oraz seminarium z psychologii przestępstwa. Dorobek naukowy Z. Papierkowskiego obejmuje prace w zakresie prawa karnego materialnego i procesowego, historii prawa karnego, psychologii kryminalnej i psychologii sądowej, a także prawa prasowego. Z. Papierkowski był zwolennikiem stosowania w prawie karnym metody prawnoporównawczej[25]. Podkreślał istotne znaczenie powiązania prawa, w tym zwłaszcza prawa karnego, z moralnością. Z. Papierkowski zajmował się także problemem współdziałania w popełnieniu przestępstwa. Kształtowanie się zasad odpowiedzialności za formy zjawiskowe umieszczał na tle ewolucji prawa karnego, które przeszło drogę od odpowiedzialności zbiorowej do odpowiedzialności indywidualnej, opartej na zasadzie winy[26]. Wiele uwagi poświęcił Z. Papierkowski problematyce kary. Sceptycznie odnosił się do teorii kary jako niepotrzebnie uzasadniających karę. Ujmował karę jako odpłatę sprzeciwiając się jednocześnie wykorzystywaniu jej w celach ogólnoprewencyjnych[27], przy czym przyznawał pewną wartość poprawczemu oddziaływaniu, jakie może ona wywierać na skazanego na etapie celowego wykonania[28]. Oprócz refleksji filozoficznej pisał też o konkretnych rozwiązaniach prawnych dotyczących kar[29]. Bardzo uważnie a zarazem krytycznie przyglądał się powojennym zmianom prawa karnego, piętnując wprowadzanie niejasności terminologicznych, a w konsekwencji niedookreśloności znamion przestępstwa[30]. Z. Papierkowski zajmował się także prawem prasowym[31] oraz zagadnieniami procesu karnego[32]. Podkreślał też związki prawa karnego z psychologią[33].

 

Pierwszym asystentem zatrudnionym w Katedrze od 1 września 1936 r. był Mieczysław Tudrej, który pracował w KUL do 15 kwietnia 1952 r.[34]. Był zatrudniony na stanowisku starszego asystenta do 11 listopada 1939 r., kiedy nastąpiły aresztowania kadry profesorskiej Uniwersytetu[35]. Wznowił na krótko pracę w 1944 r. bowiem z końcem października tego roku został aresztowany[36]. W związku z tym zajęcia w pierwszym roku powojennej działalności KUL musiał objąć mianowany asystentem Henryk Radomski, którego następcą został w latach 1945-1948 Stanisław Michalski. W okresie powojennym asystentem a potem adiunktem w Katedrze był Adam Sadowski, uczeń prof. J. Makarewicza, do wybuchu wojny pracownik Instytutu Prawa Karnego UJK. Został zatrudniony w KUL od lutego 1945 r. Na podstawie pracy Jedność czynu przestępnego, której promotorem był prof. Z. Papierkowski, po egzaminie doktorskim w dniu 5 marca 1946 r. uzyskał stopień doktora praw. Od 1947 r. pracował jako starszy asystent a w latach 1950-1952 jako adiunkt[37].

---

 

Po wznowieniu studiów prawniczych pierwszym kierownikiem Katedry[38] został Prof. Adam Strzembosz, zatrudniony na KUL od 1 marca 1982 r.[39]. Karierę naukową rozpoczynał, mając już za sobą kilkuletnią praktykę sędziowską, w 1963 r. pod kierunkiem prof. S. Batawii, podejmując współpracę z zakładem Kryminologii PAN. Na podstawie rozprawy Nieletni sprawcy kradzieży ze szczególnym uwzględnieniem problematyki recydywy uzyskał w 1970 r. na Uniwersytecie Warszawskim stopień doktora nauk prawnych[40]. W 1974 r. podjął pracę w Instytucie Badania Prawa Sądowego. Równocześnie w tym okresie prowadził zajęcia na Wyższej Szkole Pedagogiki Specjalnej w Warszawie oraz na Uniwersytecie Warszawskim. Rozprawa habilitacyjna nt. Zapobieganie niedostosowaniu społecznemu dzieci i młodzieży[41] była podstawą nadania w 1979 r. przez Radę Naukową Instytutu Państwa i Prawa Polskiej Akademii Nauk stopnia doktora habilitowanego w zakresie kryminologii[42]. W 1980 r. został powołany na stanowisko docenta w Instytucie Badania Prawa Sądowego. Po 1980 r. zaangażował się w organizację niezależnych struktur związkowych „Solidarności” w Ministerstwie Sprawiedliwości. Został wybrany do prezydium Komisji Koordynacyjnej NSZZ „Solidarność”, przewodniczył komisji zakładowej w Ministerstwie Sprawiedliwości, a także wszedł w skład Zarządu Regionu "Mazowsze". Został też wybrany delegatem na zjazd NSZZ "Solidarność", podczas którego wszedł do Krajowej Komisji Rewizyjnej (został jednym ze współprzewodniczących). Po wprowadzeniu stanu wojennego został odwołany zarówno ze stanowiska sędziego jak i stanowiska docenta w IBPS. Po rozwiązaniu w połowie lutego 1982 r. stosunku pracy z Instytutem z początkiem marca został zatrudniony w KUL.

Prof. A. Strzembosz prowadził zajęcia nie tylko z prawa karnego ale także z nowo powstającej dyscypliny prawa – postępowania w sprawach nieletnich, prawa rodzinnego, patologii społecznej. W tym okresie do ważniejszych publikacji należy zaliczyć opracowany krótko po uchwaleniu nowych przepisów komentarz do ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich, stanowiący pierwszą w Polsce próbę analizy nowych rozwiązań prawnych[43]. Warto też podkreślić znaczenie innego opracowania poświęconego zagadnieniu środków stosowanych wobec dzieci, mających przeciwdziałać ich demoralizacji i przestępczości, które do dzisiaj stanowi syntetyczne i w dużej części aktualne ujęcie tego zagadnienia[44].

 

Początek lat 80-tych był okresem szerokiej dyskusji nad zmianami prawa karnego i założeń polityki kryminalnej. Powstające wówczas projekty reformy Kodeksu karnego z 1969 r. wyznaczały krąg zainteresowań nauki prawa karnego, w tym także wskazywały kierunek badań pracowników katedry. Najważniejszym owocem działalności naukowej tamtego okresu było zorganizowanie przez prof. A. Strzembosza w dniach 28-30 kwietnia 1988 r. w Kazimierzu Dolnym n. Wisłą ogólnopolskiej sesji poświęconej zagadnieniom reformy prawa karnego. Spotkanie to stało się okazją do wymiany myśli i dyskusji na temat nowego oblicza, jakie prawo karne powinno uzyskać w wolnej Polsce[45]. Wśród referentów i uczestników pojawili się przedstawiciele: nauki prawa karnego – K. Daszkiewicz, L. Falandysz, A. Grześkowiak, Z. Hołda, J. Kochanowski, W. Kulesza, W. Mącior, Z. Radzikowska, A. Strzembosz, J. Szumski, M. Tarnawski, L. Tyszkiewicz, J. Waszczyński, J. Wojciechowski, W. Wróbel, A. Zębik i A. Zoll, dyscyplin pokrewnych prawa karnego – J. Jasiński (kryminologia), K. Poklewski-Koziełł (kryminologia), T. Szymanowski (kryminologia i prawo penitencjarne), J. Widacki (kryminologia i kryminalistyka), etyki – ks. J. Ślipko, prawa kanonicznego – ks. J. Grzywacz, ks. J. Krukowski i ks. M. Stasiak a także adwokaci – M. Czekaj, J. Czyżewski, F. Rymarz, J. Sulimierski[46].

 

W latach 80-tych z Katedrą[47] związał się także prof. Andrzej Wąsek, który pracę na KUL rozpoczął w 1983 r.[48] Przede wszystkim prowadził zajęcia z procedury karnej (wykład i ćwiczenia[49]) a w roku ak. 1989/90, w związku z nowymi obowiązkami prof. A. Strzembosza, także wykład z prawa karnego[50].

 

Podczas obrad „okrągłego stołu” A. Strzembosz został przewodniczącym podzespołu d/s prawa i sądów, a następnie pełnił funkcję przewodniczącego komisji prawa i sprawiedliwości Komitetu Obywatelskiego przy Przewodniczącym NSZZ „Solidarność” Lechu Wałęsie. Udział prof. A. Strzembosza w obradach „okrągłego stołu” stał się wstępem do jego działalności publicznej. W związku z nowymi obowiązkami, prowadzone dotychczas przez niego ćwiczenia z prawa karnego, musiał objąć inny nauczyciel akademicki. Do czasu zatrudnienia w Katedrze asystenta, w latach 1989-1992 prowadzącym ćwiczenia z prawa karnego był dr Dariusz Dudek[51]. We wrześniu 1989 r., po powołaniu na stanowisko podsekretarza stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości prof. A. Strzembosz był zmuszony, jak się potem okazało aż do 1999 r., zawiesić swoją aktywność uniwersytecką. W 1990 r. został wybrany przez Sejm I Prezesem Sądu Najwyższego.

 

Od 1 października 1990 r. w Katedrze Prawa Karnego rozpoczęła pracę prof. Alicja Grześkowiak. Pracę naukowo-dydaktyczną rozpoczęła w 1966 r. w Katedrze Prawa Karnego na Wydziale Prawa Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, gdzie była zatrudniona do 1996 r. W 1969 r. zdała egzamin sędziowski. Stopień doktora uzyskała w 1971 roku, na podstawie rozprawy pt. „Kara pozbawienia wolności względem nieletnich w prawie karnym europejskich państw socjalistycznych”[52] napisanej pod kierunkiem prof. Jerzego Śliwowskiego. Praca ta jest wyrazem jednego z głównych kierunków zainteresowań naukowych A. Grześkowiak – problemu odpowiedzialności nieletnich, któremu poświęciła wiele publikacji[53]. W 1978 r. otrzymała stopień doktora habilitowanego z zakresu prawa karnego na podstawie rozprawy pt. „Kara śmierci w polskim prawie karnym”[54], która była pierwszą w polskiej literaturze monografią na temat kary śmierci, w której autorka opowiedziała się za jej zniesieniem[55]. Praca habilitacyjna była wyrazem zasadniczego nurtu zainteresowań naukowych A. Grześkowiak, obejmującego problemy ochrony prawa do życia każdego człowieka od poczęcia do naturalnej śmierci[56] oraz kary kryminalnej[57]. W latach 1981-1987 odbywała staże na Uniwersytecie w Padwie, gdzie nawiązała współpracę z prof. Giuseppe Bettiolem.

Lata 80-te to również okres szerokiej działalności społecznej. W 1984 r. zakładała ogólnopolskie Stowarzyszenie przeciwko Karze Śmierci, którego działalność została zakazana przez Ministra Spraw Wewnętrznych. W 1987 roku została ekspertem ONZ w sprawie badań nad karą śmierci w Europie Wschodniej. Od 1989 roku uczestniczyła w pracach Centrum Inicjatyw Ustawodawczych NSZZ Solidarność oraz Komisji Prawa i Wymiaru Sprawiedliwości Komitetu Obywatelskiego przy Przewodniczącym NSZZ Solidarność. W 1988 roku została ekspertem Komisji ds. Rodziny Episkopatu Polski.

Od 1989 do 2001 przez cztery kolejne kadencje była wybierana Senatorem Rzeczypospolitej Polskiej z ziemi toruńskiej. W latach 1991-1993 pełniła funkcję Wicemarszałka Senatu RP, a w latach 1997-2001, jako pierwsza w historii Polski kobieta, stanęła na czele jednej z izb parlamentu – została bowiem Marszałkiem Senatu RP. Była współzałożycielką Europejskiego Stowarzyszenia Senatów. Działalność parlamentarna prof. A. Grześkowiak obejmowała zaangażowanie w wielu komisjach parlamentarnych, m.in. Komisji Konstytucyjnej Senatu RP[58], Komisji Konstytucyjnej Zgromadzenia Narodowego, Senackiej Komisji Praw Człowieka i Praworządności, Parlamentarnego Zespołu ds. Rodziny, Zespołu Parlamentarnego „Parlamentarzyści dla Jubileuszu Roku 2000”. W trakcie prac nad kodeksem karnym z 1997 r. wyrażała sprzeciw wobec braku dostatecznej ochrony życia dziecka poczętego, ale także osób chorych i starszych, sprzeciwiała się zalegalizowaniu zjawiska pornografii. W trakcie swojej działalności prof. A. Grześkowiak ze szczególnym zaangażowaniem podejmowała działania mające na celu zapewnienie prawnej ochrony życia człowieka od poczęcia do naturalnej śmierci. Była współautorką projektu ustawy o ochronie prawnej dziecka poczętego, opracowanego w latach 1988-1989 przez Zespół Ekspertów ds. Rodziny i skierowanego do Sejmu PRL IX kadencji. Projekt ów zakładał bezpośrednią i pełną ochronę życia dziecka poczętego, wywierając duży wpływ na późniejsze inicjatywy ustawodawcze[59]. W trakcie dyskusji w 1993 roku nad ustawą o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży domagała się objęcia dziecka poczętego pełną prawnokarną ochroną. Prof. A. Grześkowiak była inicjatorką odrzucenia przez Senat nowelizacji ustawy aborcyjnej z 1996 roku, przewidującej możliwość zabicia dziecka poczętego z tzw. względów społecznych. W związku z próbą poszerzenia pola legalnej aborcji na jej ręce skierowano ponad 3,5 miliona listów zawierających sprzeciw w tej sprawie. W grudniu 1996 roku prof. A. Grześkowiak opracowała wniosek grupy senatorów do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie stwierdzenia niezgodności przepisów liberalizujących dopuszczalność przerywania ciąży z Konstytucją i reprezentowała wnioskodawców przed Trybunałem Konstytucyjnym[60]. Wniosek został w zasadniczej części uwzględniony i w orzeczeniu z dnia 28 maja 1997 r. Trybunał Konstytucyjny stwierdził niezgodność z Konstytucją m.in. przepisu dopuszczającego pozbawienie życia dziecka poczętego ze względu na ciężkie warunki życiowe lub trudną sytuację osobistą kobiety, przez co wyznaczył standard ochrony życia dziecka poczętego w Polsce[61].

W latach 1989-1997 uczestniczyła w ramach polskiej delegacji parlamentarnej w pracach Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy, gdzie od 1992 do 1997 r. pełniła funkcję wiceprzewodniczącej frakcji chrześcijańsko-demokratycznej. W prowadzonej na forum Rady Europy debacie na temat praw dziecka domagała się ochrony prawa dzieci nienarodzonych do życia, dostrzegając w legalizacji aborcji podstawowy przejaw ograniczania zakresu praw dziecka[62]. W toku prac nad Europejską Konwencją Biomedyczną opowiadała się za uznaniem godności ludzkiego embrionu od poczęcia i przeciwko wykorzystywaniu go do badań biomedycznych[63]. Uczestniczyła w licznych międzynarodowych konferencjach poświęconych ochronie praw człowieka, zwłaszcza prawa do życia i rodzinie, wygłaszając na nich referaty i komunikaty. Wielokrotnie przedstawiała referaty na zgromadzeniach ogólnych Papieskiej Rady do spraw Rodziny i Papieskiej Akademii Życia, na światowych i europejskich kongresach ruchów obrony życia. Szczególne miejsce w tego typu działalności zajmuje udział i wygłaszanie referatów na konferencjach promujących Kartę Praw Rodziny Stolicy Apostolskiej oraz dotyczących ochrony życia i macierzyństwa.

Szczególnym polem zainteresowania i pracy były dla prof. A. Grześkowiak sprawy Polonii i Polaków na Wschodzie oraz ich kontaktów z Macierzą.

Obok pracy parlamentarnej i naukowej prof. A. Grześkowiak podejmowała działania społeczne i charytatywne. W 1992 roku zainicjowała spotkanie założycielskie Polskiej Federacji Ruchów Obrony Życia, zrzeszającej obecnie 130 powstałych spontanicznie w całej Polsce ruchów, grup i organizacji, stawiających sobie za cel obronę życia dzieci poczętych. W latach 1994-1997 została członkiem Zespołu Konsultacyjnego ds. Konstytucji przy Konferencji Episkopatu Polski. Od 1991 roku jest członkiem Rady Naukowej Instytutu Jana Pawła II w Lublinie. Z nominacji Jana Pawła II, była w latach 1991-2002 członkiem Rady Administracyjnej Fundacji Jana Pawła II w Państwie Watykańskim. Założyła Fundację Pomocy Samotnym Matkom w Toruniu, ufundowała także stypendia dla Polaków z Ukrainy studiujących w Polsce. 

Od zatrudnienia na KUL prof. A. Grześkowiak prowadziła wykład z prawa karnego oraz seminarium magisterskie i proseminarium[64], a od czasu utworzenia na Wydziale studiów doktoranckich również seminarium doktoranckie.

 

W tym okresie Katedra rozpoczęła cykl konferencji, których cechą charakterystyczną było zaangażowanie w przygotowanie wystąpień nie tylko pracowników Katedry ale również studentów i doktorantów. Pierwsza sesja naukowa, zorganizowana w dniu 12 maja 1997 r. przy współpracy Katedry Prawa Karnego Uniwersytetu Jagiellońskiego zatytułowana „Nowy kodeks karny” podjęła temat najważniejszych zmian uchwalanego wówczas nowego prawa karnego. Wśród prelegentów znaleźli się pracownicy Katedry Prawa Karnego KUL – A. Grześkowiak (Ochrona życia w nowym kodeksie karnym) i Tomasz Lipski (Polityka karna w nowym kodeksie karnym) oraz Kierownik Katedry Prawa Karnego UJ – Andrzej Zoll (Zasady odpowiedzialności karnej). Swoje wystąpienia mieli również studenci – uczestnicy seminariów z prawa karnego[65].

Pod koniec 1998 r., w związku z wejściem w życie Kodeksu karnego z 1997 r., Katedra zorganizowała konferencję na temat „Ochrona życia w nowym Kodeksie Karnym”, poświęconą zagadnieniom zmian w zakresie przestępstw przeciwko życiu. Prelegentami konferencji byli uczestnicy nowo utworzonego seminarium doktoranckiego z zakresu prawa karnego[66]. Kolejną inicjatywą, podsumowującą wiek XX w prawie karnym była konferencja zorganizowana 29 listopada 1999 r. na temat 100 lat polskiego prawa karnego[67]. W tym okresie należy też odnotować powrót do pracy w Katedrze prof. A. Strzembosza, który rozpoczął zajęcia z Postępowania w sprawach nieletnich, Procedury karnej i Zarysu  prawa karnego na kierunku Administracja.

Jednym z najistotniejszych wydarzeń 2000 r. była obrona pierwszego, po ponad 50 latach, doktoratu przygotowanego w Katedrze Prawa Karnego KUL. Po publicznej obronie rozprawy: Przemiany polskiego prawa karnego od 1993 roku w zakresie ochrony dziecka poczętego[68], której promotorem była prof. A. Grześkowiak, w dniu 25 października 2000 r. stopień doktora uzyskał Krzysztof Wiak.

 

Wraz z końcem roku akademickiego 2001/2002 po ponad 20 latach obecności w Katedrze pracę na Uniwersytecie zakończył prof. A. Strzembosz. Z okazji jubileuszu pracy dla uhonorowania dostojnego jubilata pracownicy Wydziału i zaproszeni goście przygotowali Księgę Jubileuszową Ius et Lex[69]. Wśród dokonujących wpisów do Księgi obok pracowników KUL znaleźli się przyjaciele Jubilata, m.in. sędziowie Sądu Najwyższego, Biura Rzecznika Interesu Publicznego oraz przedstawiciele różnych ośrodków akademickich. Uroczystość wręczenia księgi odbyła się w dniu 25 czerwca 2002 r.[70].

 

W związku z reorganizacją w 2002 r. Wydziału Prawa, Prawa Kanonicznego i Administracji Katedra stała się częścią nowo powołanego Instytutu Prawa Karnego. Od początku jego pracami kierowała prof. A. Grześkowiak.

 

Lata 2002-2005 to okres kolejnych doktoratów wypromowanych pod kierunkiem prof. A. Grześkowiak. W 2002 r. została złożona rozprawa doktorska Mariusza Czyżaka, pierwszy doktorat powstały na seminarium doktoranckim prowadzonym przez prof. A. Grześkowiak. Na podstawie rozprawy: Odrębność polskiego prawa karnego wojskowego wobec prawa karnego powszechnego M. Czyżak uzyskał w kwietniu 2003 r. stopień doktora. Natomiast w dniu 9 grudnia 2003 r.[71] uchwałą Rady Wydziału Prawa, Prawa Kanonicznego i Administracji na podstawie rozprawy pt. Prawnokarna odpowiedzialność nieletniego na tle kodeksu karnego z 1997 roku[72] stopień doktora uzyskał Radosław G. Hałas. Po publicznej obronie rozprawy doktorskiej Prawo karne wobec prokreacji pozaustrojowej[73] w dniu 18 stycznia 2005 r. stopień doktora uzyskała Małgorzata Gałązka. 

 

W latach 2002-2006 Katedra Prawa Karnego rokrocznie organizowała konferencje naukowe. Począwszy od 2002 r. – Prawo karne stanu wojennego (21.03.2002) przez zorganizowaną wraz z Instytutem Pamięci Narodowej sesję nt. Represji wobec osób duchownych i konsekrowanych w PRL w latach 1944-89 (4.04.2003), konferencje poświęcone dwóm wielkim postaciom: prof. Juliuszowi Makarewiczowi (Prawo karne i jego instytucje według Profesora Juliusza Makarewicza, 27.04.2004) oraz Janowi Pawłowi II (Zagadnienia prawa karnego na tle nauczania Jana Pawła II, 10.05.2005), po stanowiącą próbę podsumowania PRL konferencję Komunistyczne prawo karne Polski Ludowej (24.04.2006). Przedsięwzięcia te, realizowane głównie siłami pracowników Katedry ale również zaproszonych gości, stanowią monograficzne opracowania zagadnień uznanych za istotne i wymagające refleksji na początku nowego wieku. Jednym z owoców konferencji poświęconej osobie prof. Juliusza Makarewicza było powołanie do życia pod koniec 2006 r., przy znacznym zaangażowaniu pracowników Katedry Prawa Karnego, Stowarzyszenia Naukowego Prawa Karnego im. Profesora Juliusza Makarewicza, którego celem jest działalność naukowa w zakresie prawa karnego, a jednym ze zrealizowanych zamierzeń było wydanie na przełomie 2009 i 2010 r. polskiego przekładu dzieła J. Makarewicza Einführung in die Philosophie des Strafrechts auf Entwicklungsgeschichtlicher Grundlage. Efektem tej działalności naukowej pracowników Katedry, a przede wszystkim jej Kierownika – redaktora całego cyklu – są Publikacje Katedry Prawa Karnego KUL. W dniu 1 marca 2010 r. Katedra zorganizowała promocję polskiego tłumaczenia dzieła Prof. J. Makarewicza Wstęp do filozofii prawa karnego w oparciu o podstawy historyczno-rozwojowe, Lublin 2009. Jednym z projektów badawczych Katedry stały się też prace nad zgromadzeniem i wydaniem dzieł rozproszonych prof. J. Makarewicza. Pierwszy tom serii, zawierający prace z lat 1895-1901 ukazał się w 2010 r.[74].

 

W ostatnich latach ważnym polem działalności pracowników Katedry jest też współpraca międzynarodowa. Należy wskazać tu przede wszystkim działalność naukową prof. A. Grześkowiak, która od 2002 r. jako członek zwyczajny Papieskiej Akademii Życia uczestniczy każdego roku w międzynarodowych konferencjach w Rzymie organizowanych przez Akademię zaś od 2005 r. jako członek Rady Zarządzającej Papieskiej Akademii Życia jest jedną z osób współdecydujących o kierunkach badań naukowych Akademii. W ramach stypendium naukowego w r. ak. 2006/2007 K. Wiak nawiązał kontakty z Instytutem Prawa Karnego Uniwersytetu Sacro Cure w Mediolanie. W okresie od września 2006 r. do stycznia 2007 r. uczestniczył w zajęciach (wykłady, seminaria) oraz brał udział w licznych konferencjach, m.in. Curriculum diritto penale e criminologia organizowanej na Università di Bicocca (Milano); Terrorismo internazionale organizowanej na Università di Pavia; Terrorismo internazionale e diritto penale organizowanych na Università di Pavia. Z kolei Sławomir Hypś w latach 2004-2007 brał udział w cyklu Simposio Europeo dei docenti universitari organizowanym rokrocznie w Rzymie[75], zaś w dniach 2-3 grudnia 2005 r. wziął udział w konferencji naukowej pt. "Аборт: заперечення права на життя", organizowanej w Kijowie przez Український Католицький Університет we Lwowie i wygłosił referat nt. „Захист життя ненароджених дітей на державному рівні”.

 

Szczególnym wydarzeniem w życiu Katedry był obchodzony 25 października 2006 r. jubileusz 40-lecia pracy naukowo-dydaktycznej prof. A. Grześkowiak. Z tej okazji pracownicy Uniwersytetu wraz z zaproszonymi gośćmi przygotowali dla Jubilatki Księgę Jubileuszową Hominum causa omne ius constitutum est[76], która została wręczona podczas sesji naukowej zorganizowanej z tej okazji[77].

 

 

Lata 2008-2015 to okres dalszego rozwoju kadry naukowej. W dniu 3 grudnia 2008 r. odbyła się publiczna obrona doktoratu Damiana Szeleszczuka nt. Środek karny pozbawienia praw publicznych w polskim prawie karnym. 13 kwietnia 2010 r. stopień naukowy doktora habilitowanego uzyskał Krzysztof Wiak. Z kolei 19 października 2010 r. odbyła się publiczna obrona rozprawy doktorskiej Sławomira Hypsia nt. Ochrona rodziny w polskim prawie karnym, na podstawie której w dniu 16 listopada 2010 r. uzyskał stopień doktora. Dnia 24 września 2015 r. miała natomiast miejsce publiczna obrona rozprawy doktorskiej Zuzanny Gądzik nt. Prawnokarna ochrona zwierząt wykorzystywanych w procedurach doświadczalnych. 

 

W dniu 28 czerwca 2021 r. dr Małgorzata Gałązka uzyskała stopień naukowy doktora habilitowanego w dziedzinie nauk społecznych, w dyscyplinie nauk prawnych.

 

Od wielu lat oddzielny rodzaj działalności publikacyjnej Katedry Prawa Karnego KUL stanowią podręczniki akademickie [78] i skrypty dydaktyczne [79]. Pozycje te służą kolejnym rocznikom studentów i aplikantów w przyswojeniu wiedzy z zakresu prawa karnego. W 2012 r. ukazało się drukiem pierwsze wydanie komentarza do Kodeksu karnego autorstwa pracowników Katedry, pod redakcją A. Grześkowiak i K. Wiaka [80]. Komentarz dostępny jest również w ramach systemu informacji prawnej Legalis.

 

Obecnie Katedra utrzymuje stałą współpracę z uczelniami zagranicznymi w: Madrycie (Universidad Complutense de Madrid, Universidad Francisco de Vitoria), Mediolanie (Università del Sacro Cuore), Bari (Università degli Studi di Bari di Aldo Moro), Tbilisi (Sulkhan-Saba Orbeliani Teaching University), Lwowie (Lwowski Państwowy Uniwersytet Spraw Wewnętrznych Ukrainy), Charkowie (Państwowy Uniwersytet im. Jarosława Mądrego). 

   

 

Radosław G. Hałas

aktualizacja: Zuzanna Gądzik

 

* pierwotna wersja tekstu Katedra Prawa Karnego, została opublikowana w Księdze Jubileuszowej z okazji 90-lecia Wydziału Prawa, Prawa Kanonicznego i Administracji Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, red. A. Dębiński, M. Ganczar, S. Jóźwiak, A. Kawałko, M. Kruszewska-Gagoś, H. Witczak, Wydawnictwo KUL, Lublin 2008, ISBN 978-83-7363-700-9, s. 212 – 229

 

 

---

[1] W okresie międzywojennym i po wojnie, do czasu likwidacji Wydziału przez wiele lat funkcjonowała pod nazwą Katedra prawa karnego i postępowania karnego, zob. A. Dębiński, Prawo w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. Historia i współczesność, Lublin 1999, s. 48.

[2] Zob. A. Wojtkowski, Katolicki Uniwersytet Lubelski 1918-1944, w: Księga Jubileuszowa 50-lecia Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 1969, s. 59.

[3] Zob. Z. Papierkowski, Kronika Wydziału Prawa i Nauk Społeczno-Ekonomicznych 1944-1952, w: Księga Jubileuszowa 50-lecia Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 1969, s. 205.

[4] Nazwa ta nie została oficjalnie zatwierdzona przez ówczesne władze, stąd uchwałę w sprawie nowej nazwy w dniu 5 kwietnia 1989 r. podjęła Rada „Wydziału Prawa Kanonicznego”.

[5] Zob. Spis wykładów i wykaz instytucji uniwersyteckich (1918-1933), od 1933 r. Skład osobowy. Spis wykładów i instytucji Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Lublin półrocze zimowe 1918/19 – półrocze letnie 1920/21 (cyt. dalej: Spis wykładów), Archiwum KUL. List Rektora KUL do prof. P. Stebelskiego z 17 kwietnia 1920 r. (Akta Osobowe S. Glasera, Archiwum KUL).

[6] Spis wykładów l. 1920/21-1924/25.

[7] Takie rozwiązanie było przewidziane w rozporządzeniu Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego z 16 października 1920 r. w sprawie organizacji studiów prawnych na uniwersytetach państwowych, zawierającym minimum programowe tych studiów (Dz. Urz. M. W. R. i O. P. nr 22 poz.140).

[8] W. Daszkiewicz, Nauki penalne w systemie studiów prawniczych, Państwo i Prawo 1971, nr 11, s. 765-768.

[9] Spis wykładów l.1945/46 -1946/47, Wydział Prawa i Nauk Społeczno – Ekonomicznych. Organizacja studiów. Spisy wykładowców. Plany zajęć. Sprawozdania profesorskie lata 1944 – 1953, Archiwum KUL (cyt. dalej Wydział Prawa. Organizacja studiów).

[10] Wydział Prawa. Organizacja studiów.

[11] Wydział Prawa. Organizacja studiów.

[12] Odbyły się wówczas dwa egzaminy (jeden w sesji zimowej – dla III roku prawa i drugi w sesji letniej – dla II roku prawa).

[13] Zob. A. Redzik, Profesor Juliusz Makarewicz – życie i dzieło, w: Prawo karne w poglądach Profesora Juliusza Makarewicza, red. A. Grześkowiak, Lublin 2005, s. 62-63.

[14] Katolicki Uniwersytet Lubelski w latach 1925-1939 we wspomnieniach swoich pracowników i studentów, red. G. Karolewicz, t. II. s. 69-72; A. Wojtkowski, dz. cyt., s. 34; Księga pamiątkowa ku uczczeniu 350 rocznicy założenia i 10 wskrzeszenia Uniwersytetu Wileńskiego, t. II, z. II, Wilno 1929, s. 267; Akta Osobowe S. Glasera.

[15] Zob. S. Glaser, Prawo karne. Część ogólna. Na podstawie niemieckiej ustawy karnej z 1872, Warszawa 1920, s. 91-98; Wpływ Kościoła na reformę prawa karnego, Warszawa 1923 s. 9 nn.; Kompetencja sądów przysięgłych, Lublin 1923, s. 63-68.

[16] Kara odwetowa a kara celowa, Lublin 1924, s. 44.

[17] Za polityczne uznawał takie przestępstwo, które niezależnie od sposobu działania sprawcy, spełnia kumulatywnie dwa warunki: jest „wymierzone przeciw polityce państwa w najobszerniejszym tego słowa znaczeniu”, a sprawca działa z przekonaniem o „wartości popełnianego czynu dla trwałych celów społeczeństwa” (Kompetencja sądów przysięgłych, Lublin 1923, s. 52-53) Definicja ta uwzględnia więc elementy zarówno przedmiotowej jak i podmiotowej koncepcji przestępstw politycznych.

[18] Autor opowiedział się zdecydowanie przeciwko dopuszczalności wydawania w drodze ekstradycji osób podejrzanych albo oskarżonych o przestępstwa polityczne.

[19] S. Glaser postulował w nim, aby to sądy przysięgłych rozpatrywały sprawy o przestępstwa polityczne.

[20] G. Karolewicz, dz. cyt., t. I, s. 201; zob. też S. Glaser: Wstęp do nauki prawa karnego, Warszawa 1928, 1929; Zarys polskiego procesu karnego, Warszawa 1928; Zarys polskiego procesu karnego wraz z prawem o ustroju sądów powszechnych, Warszawa 1929; Polskie prawo karne w zarysie, Kraków 1933.

[21] G. Karolewicz, dz. cyt., t. II. s. 16-17; A. Wojtkowski, dz. cyt., s. 58. Akta Osobowe A. Bergera, Archiwum KUL.

[22] Autor z jednej strony ukazuje kierunek klasyczny i neoklasyczny, z drugiej pod pojęciem kierunku obrony społecznej, szkołę pozytywną i socjologiczną prawa karnego.

[23] Poczytalność zmniejszona, Lublin 1927, s. 188.

[24] Na Wydziale tym pełnił też funkcje kierownika Katedry Kościelnego Prawa Polskiego (1963-1970) i Katedry Prawa Rzymskiego (1970-1973).

[25] Uważał, że pozwala ona badaniom naukowym na „wyjście poza ciasne granice jednego systemu prawnego, a tym samym możliwe pogłębienie problematyki jednego prawa i lepsze jej zrozumienie” (J. Makarewicz, Prawo Kanoniczne 1977, nr 3-4, s. 234).

[26] Ostatnim stadium tych przemian stało się wypracowanie koncepcji odpowiedzialności za bezskuteczne podżeganie, zob. Bezskuteczne podżeganie do przestępstwa, Warszawa 1928, s. 5-14, 30.

[27] Tamże.

[28] Sądownictwo penitencjarne, Warszawa 1938, s. 13.

[29] Wyrok łączny, Warszawa 1936; Dwa zagadnienia z dziedziny kary grzywny, Palestra 1939, nr 4, s. 504-512.

[30] Gdy pojęcia są niejasne (uwagi na temat dekretów o ochronie własności społecznej),  Nowe Prawo 1956, nr 10, s. 79.

[31] Szantaż prasowy (uwagi do art. 40 dekretu prasowego), Gazeta Sądowa Warszawska 1939, nr 13, s. 181-183; Odpowiedzialność prasowo-karna redaktora, Gazeta Sądowa Warszawska 1939, nr 28-29, s. 367-370; Problemy prasowo-prawne, Roczniki Nauk Społecznych 1949, t. 1, s. 69-96.

[32] Prof. Z. Papierkowski zajmował się postępowaniem przygotowawczym (Realizacja art. 469 § 1 k.p.k. w śledztwie, Gazeta Sądowa Warszawska 1938, nr 18, s. 273-276; Wszczęcie śledztwa na wniosek oskarżonego, Gazeta Sądowa Warszawska 1938, nr 45, s. 633-655; Śledztwo w sprawach prywatno-skargowych, Gazeta Sądowa Warszawska 1939, nr 5, s. 56-58). Ponadto przedmiotem karnoprocesowych zainteresowań Profesora były zagadnienia stron procesowych (Charakter procesowy „pokrzywdzonego” w postępowaniu karnym, Gazeta Sądowa Warszawska 1938, nr 23, s. 356-358; Granice obrony oskarżonego w procesie karnym, Lublin 1935), środków odwoławczych (W sprawie zakazu reformationis in peius, Palestra 1962, nr 6, s. 38-42; Środki odwoławcze w procesie karnym, Lublin 1946) oraz postępowania dowodowego (Dowód poszlakowy w postępowaniu karnem. Studium procesowo-prawne, Lublin 1933).

[33] Co prawo karne zawdzięcza psychologii, Lublin 1947, Psychologia w sądownictwie, Lublin 1963.

[34] Absolwent studiów prawniczych KUL z 1932 r., Akta Osobowe M. Tudreja.

[35] Podczas wojny był jednym z organizatorów tajnego nauczania na KUL, zob. A. Wojtkowski, dz. cyt., s. 90-91.

[36] Wyrokiem Sądu Wojskowego Garnizonowego w Lublinie z dnia 30 grudnia 1944 r. został skazany na karę śmierci, ułaskawiony decyzją gen. M. Roli-Żymierskiego odbywał karę 10 lat więzienia, z której został zwolniony w 1947 r.

[37] Po zamknięciu Wydziału był zatrudniony w KUL jako radca prawny do końca września 1954 r., Akta Osobowe A. Sadowskiego.

[38] Po raz pierwszy Katedra Prawa Karnego pojawia się w spisie katedr Wydziału Prawa Kanonicznego w r. ak. 1982/1983.

[39] Od 1983 r. został powołany na kierownika Sekcji Nauk Prawnych (od 1989 r. Sekcji Prawa) na Wydziale Prawa Kanonicznego oraz Kierownika Zakładu Ustroju i Prawa PRL zaś w 1985 r. pełnił funkcję prodziekana Wydziału.

[40] Praca zdobyła w 1971 r. II nagrodę w konkursie „Państwa i Prawa” i została opublikowana pt. „Nieletni sprawcy kradzieży w środowisku wielkomiejskim, Warszawa 1971.

[41] Opublikowana w 1979 r., podobnie jak praca doktorska, zdobyła II nagrodę w konkursie „Państwa i Prawa” w 1980 r.

[42] Uchwała w tej sprawie z maja 1979 r. została zatwierdzona przez Centralną Komisję Kwalifikacyjną przy Prezesie RM w październiku 1979 r.

[43] Nowa ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich. Próba komentarza, Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 1983. Należy też pamiętać o nieco późniejszym opracowaniu obejmującym ten zakres: Postępowanie w sprawach nieletnich w prawie polskim, RW KUL, Lublin 1984.

[44] System sądowych środków ochrony dzieci i młodzieży przed niedostosowaniem społecznym, RW KUL, Lublin 1985.

[45] Materiały z konferencji opublikowane pod red. naukową A. Strzembosza stanowią także dzisiaj, gdy dyskutuje się nad zmianą kolejnego kodeksu karnego istotny punkt rozważań na temat istoty odpowiedzialności karnej i zasad wymiaru kary, co podkreśla ich uniwersalny i ponadczasowy charakter.

[46] Zob. Lista referentów i uczestników Sympozjum, w: O prawo karne oparte na zasadach sprawiedliwości, prawach człowieka i miłosierdziu, red. A. Strzembosz, Lublin 1988, s. 339-340.

[47] W roku ak. 1983/84 nosiła ona nazwę Katedry Prawa Karnego i Kryminologii.

[48] Uchwała RW z dnia 24 maja 1983 r. o zatrudnienie na ½ etatu przy Katedrze Prawa Karnego.

[49] Od 1992 r. także proseminarium i seminarium z prawa karnego i procedury karnej.

[50] Prof. A. Wąsek zakończył pracę na KUL 30 września 1997 r., przy czym przez kolejny rok akademicki prowadził jeszcze seminarium magisterskie.

[51] Pierwszym asystentem zatrudnionym na wniosek A. Strzembosza w Katedrze od 15 lutego 1990 r. miał zostać Z. Wojciechowski, który nie podjął prowadzenia zajęć.

[52] Opublikowana w 1976 r.

[53] Zob. m.in. Odpowiedzialność nieletniego na podstawie art. 9 § 2 k.k. Oceny i propozycje zmiany, „Państwo i Prawo” 1982, z. 1; Postępowanie w sprawach nieletnich. Polskie prawo nieletnich, Toruń 1986; Polskie prawo nieletnich w świetle Reguł Minimalnych Narodów Zjednoczonych dot. wymiaru sprawiedliwości nieletnich, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1987, z. 3.

[54] Wydaną w1978 r. i 1982 r.

[55] Swój sprzeciw wobec kary śmierci prof. A. Grześkowiak wyrażała wielokrotnie, zob. m.in. Znieść karę śmierci, „Palestra” 1982, nr 9-10; Ochrona prawa do życia w polskim prawie karnym, w: O prawo karne oparte na zasadach sprawiedliwości, prawach człowieka i miłosierdziu, Lublin 1988; Kara śmierci. Znieść, zawiesić, utrzymać. Dyskusja redakcyjna, „Rzeczpospolita” 1989, nr 209.

[56] Spośród szeregu prac poświęconych tym zagadnieniom należy wskazać m.in. Matka i jej dziecko. Macierzyństwo a prawo karne, Warszawa 1992; Zagadnienia prawnokarnej ochrony życia dziecka poczętego w pracach Sejmu i Senatu Rzeczpospolitej Polskiej w latach 1990-1991, Szczecin 1994; Ochrona życia ludzkiego na tle rozwiązań nowego Kodeksu Karnego, „Ethos” 1999, nr 45-46; Prawna ochrona życia dziecka poczętego na tle nauczania Jana Pawła II, w: Zagadnienia prawa karnego na tle nauczania Jana Pawła II, red. A. Grześkowiak, Lublin 2006.

[57] Wykaz publikacji prof. A. Grześkowiak został zamieszczony w Hominum causa omne ius constitutum est. Księga jubileuszowa ku czci Profesor Alicji Grześkowiak, red. A. Dębiński, M. Gałązka, R. G. Hałas, K. Wiak, Lublin 2006, s. 29-38.

[58] Pod jej kierownictwem stworzony został senacki projekt konstytucji RP.

[59] Była jedną z osób rozpoczynających w 1989 r. prace nad ustawą o prawnej ochronie życia dziecka poczętego, która została w 1990 roku uchwalona jako inicjatywa ustawodawcza Senatu i przekazana do Sejmu.

[60] O. prof. J. Salij stwierdził, że wykonując mandat senatora RP prof. A. Grześkowiak „otrzymała możliwość szczególnie istotnego uczestnictwa w dwóch wielkich debatach parlamentarnych na temat ochrony prawnej dziecka poczętego, jakie przetoczyły się w ostatnich latach przez nasz Sejm i Senat. Możliwość tę znakomicie wykorzystała. Z wielką energią i jednoznacznością broniła prawa dzieci poczętych do życia” (J. Salij OP, Laudacja, Studia Theologica Varsaviensia, 33 (1995) nr 1, s. 8).

[61] Trybunał Konstytucyjny podzielił stanowisko wnioskodawców, zgodnie z którym w demokratycznym państwie prawnym od momentu poczęcia każdej istocie ludzkiej przysługuje prawna ochrona życia.

[62] Stwierdzała, że „nie można odwoływać się do ochrony praw dziecka, pozwalając [jednocześnie], aby zostało ono zabite przez aborcję” Przemówienie Prof. Alicji Grześkowiak na 4. posiedzeniu Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy w dniu 24 stycznia 1996 r., Conseil de l’Europe. Assemblée Parlementaire. Session de 1996 (Première partie). 22-26 janvier 1996. Compte rendu, Strasbourg 1996, t. I, p. 121.

[63] Wskazywała na potrzebę zagwarantowania w tym traktacie lekarzom i przedstawicielom innych zawodów medycznych klauzuli sumienia, tak aby nikt nie był zobowiązany do wykonywania czynności sprzecznych z jego przekonaniami moralnymi lub religijnymi, zob. Przemówienie Prof. Alicji Grześkowiak na 6. posiedzeniu Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy w dniu 2 lutego 1995 r., Conseil de l’Europe. Assemblée Parlementaire. Session de 1995 (Première partie). 30 janvier – 3 février 1995. Compte rendu, Strasbourg 1995, t. I, p. 179.

[64] Od 2001 r. proseminarium prowadzą doktorzy zatrudnieni w Katedrze.

[65] Byli to: z KUL – M. Czyżak (Nowe typy przestępstw); z UJ – K. Płańczyk (Przestępstwo ciągłe), A. Gałuszka (Dozwolone ryzyko), M. Imiołek (Karygodność czynu jako element struktury przestępstwa), T. Martiszek (Dyrektywy sądowego wymiaru kary) i M. Szymańska (Pranie brudnych pieniędzy).

[66] Program konferencji obejmował referaty M. Gałązki, J. Góreckiej, E. Gwiazdowskiej, R. G. Hałasa, K. Trzosińskiej i K. Wiaka, zaś opublikowanie materiałów z konferencji rozpoczęło cykl wydawniczy Publikacje Katedry Prawa Karnego KUL.

[67] Wśród prelegentów, oprócz pracowników Katedry, z referatem wystąpił doktorant – M. Czyżak, który przedstawił problem przemian polskiego prawa karnego wojskowego w XX wieku.

[68] Opublikowana pt. Ochrona dziecka poczętego w polskim prawie karnym, RW KUL, Lublin 2001.

[69] Ius et Lex. Księga Jubileuszowa ku Czci Profesora Adama Strzembosza, red. A. Dębiński, A. Grześkowiak, K. Wiak, Lublin 2002.

[70] Po wygłoszeniu laudacji przez ks. prof. J. Krukowskiego w imieniu Rektora KUL wręczenia księgi dokonał prof. A. Budzisz – Prorektor KUL. W swoim słowie Jubilat m.in. podziękował Uniwersytetowi za przyjęcie do pracy w okresie stanu wojennego, kiedy inne instytucje zamykały przed nim swoje drzwi i podkreślił, że jego życie „jest życiem człowieka szczęśliwego”, więcej na temat uroczystości zawiera sprawozdanie zamieszczone w „Przeglądzie Uniwersyteckim” 2002, nr 4.

[71] Publiczna obrona rozprawy doktorskiej odbyła się w dniu 24 listopada 2003 r.

[72] Opublikowana pt. Odpowiedzialność karna nieletniego na tle kodeksu karnego z 1997 roku, Lublin 2006.

[73] Opublikowana pod takim samym tytułem przez Wydawnictwo KUL w 2005 r.

[74] J. Makarewicz, Prace rozproszone, Tom I, publikowane w latach 1895-1901, Lublin 2010.

[75] W dniach 24-27 czerwca 2004 r. wziął udział w 2 Simposio Europeo dei docenti universitari pt. „La famiglia in Europa Fondamenti - Esperienze - Prospettive” zorganizowanej przez Pontificia Università Lateranense w Rzymie, i wygłosił komunikatu na temat: „The Polish Bill on Homosexual Relationships”; w dniach 30 czerwca-3 lipca 2005 r. podczas 3 Simposio Europeo dei docenti universitari pt. „Ora et Labora, il Lavoro in Europa”, zorganizowanej przez Vicariato di Roma Unifficio Pastorale Universitaria w Rzymie wygłosił referat pt. „ Polish law and children employment”; w dniach 22-24 czerwca 2006 r. w ramach 4 Simposio Europeo dei docenti universitari pt. „L’impresa e la costruzione di un nuovo umanesimo”, zorganizowanej przez Vicariato di Roma Unifficio Pastorale Universitaria w Rzymie i przedstawienie referatu pt. „The family and economic well – being of state”; zaś w dniach 21-24 czerwca 2007 r. wziął udział w Simposio Europeo dei docenti universitari nt. “Un nuovo umanesimo per l’Europa. Il ruolo delle Università”, zorganizowanej przez Vicariato di Roma Unifficio Pastorale Universitaria w Rzymie.

[76] Hominum causa omne ius constitutum est. Księga jubileuszowa ku czci Profesor Alicji Grześkowiak, red. A. Dębiński, M. Gałązka, R. G. Hałas, K. Wiak, Wydawnictwo KUL, Lublin 2006.

[77] W pierwszej części, podczas sesji naukowej, referaty wygłosili: dr W. Półtawska, prof. W. Kulesza i prof. A. Zoll. Drugą część rozpoczęto od prezentacji księgi, której w imieniu zespołu redakcyjnego dokonała dr M. Gałązka. Po wygłoszeniu przez prof. W. Łączkowskiego laudacji wręczenia księgi dokonał prof. R. Doktór, Prorektor ds. Administracji i Finansów. Następnie w imieniu zaproszonych gości wyrazy uznania dla Jubilatki złożyli gen. M. Bieńkowski – Komendant Główny Policji i dr L. Paprzycki – Prezes Izby Karnej Sądu Najwyższego. Na zakończenie uroczystości Jubilatka podziękowała władzom Uniwersytetu i Wydziału oraz wszystkim Autorom za trud przygotowania księgi oraz podkreśliła, że w KUL odnalazła „bardzo ważną wspólnotę wartości, myśli, dążeń i zadań” (M. Gałązka, Hominum causa omne ius constitutum est. Sesja naukowa z okazji Jubileuszu Pani Profesor dr hab. Alicji Grześkowiak. Lublin, 25 X 2006, Studia Prawnicze KUL 2007, nr 1, s. 224-225).

[78] A. Grześkowiak, K. Wiak (red.), Prawo karne, wyd. 5, Warszawa 2017. Pierwsze wydanie tego podręcznika zostało opublikowane w 2007; M. Gałązka, M. Kuć, Prawo karne wykonawcze, Warszawa 2009.

[79] M. Gałązka, R. Hałas, S. Hypś, D. Szeleszczuk, K. Wiak, Kodeks karny – część ogólna. Pytania, kazusy, tablice, wyd. 4, Warszawa 2015; M. Gałązka, R. Hałas, S. Hypś, D. Szeleszczuk, K. Wiak, Kodeks karny – część szczególna. Pytania, kazusy, tablice, wyd. 4, Warszawa 2015; M. Gałązka, R. Hałas, S. Hypś, D. Szeleszczuk, K. Wiak, Prawo karne. Pytania, kazusy, tablice, testy, wyd. 2, Warszawa 2018.

[80] A. Grześkowiak, K. Wiak (red.), Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2012. Do 2018 r. zostało opublikowanych 5 wydań komentarza.