Powstanie Instytutu zainicjował kierunek studiów nauki o rodzinie. Jest on w ofercie KUL od roku 1999. Pojawił się jako interdyscyplinarna kontynuacja wieloletniej tradycji badań naukowych prowadzonych w różnych jednostkach uczelni, poświęconych problematyce życia małżeńskiego i rodzinnego. Powstał w oparciu o istniejące kierunki studiów w Katolickim Uniwersytecie Jana Pawła II, takie jak: socjologia, filozofia, prawo i teologia. Korzystał z wieloletnich doświadczeń Instytutu Psychologii i Pedagogiki, co po dziś dzień owocuje współpracą w zakresie m.in. patologii w życiu rodzinnym, psychoprofilaktyki życia rodzinnego, czy wewnętrznych i zewnętrznych uwarunkowań kształtowania osobowości człowieka w środowisku rodzinnym. Działania Instytutu, zarówno te o charakterze teoretycznym, jak i empirycznym mają za cel realizację słów Św. Jana Pawła II: „Oby rodzina była w centrum każdego planu społecznego i politycznego”. Tak narodził się Instytut Nauk o Rodzinie.

Kierunek od początku cieszył się dużym zainteresowaniem studentów (średnio 100 osób na każdym roku jednolitych studiów dziennych magisterskich). Obecnie jest to około 60 osób. Mniejsza liczba studentów nie jest związana z brakiem zainteresowania młodych ludzi kierunkiem nauk o rodzinie, a jedynie faktem, że w ramach Instytutu Nauk o Rodzinie w roku akademickim 2010/2011 otwarto, obok nauk o rodzinie, kolejny kierunek studiów: praca socjalna (60 osób). W związku z tym zmieniła się też nazwa Instytutu na Instytut Nauk o Rodzinie i Pracy Socjalnej.

W ramach studiów I i II stopnia na kierunku nauki o rodzinie i I stopnia na kierunku praca socjalna Instytut zaproponował studentom specjalności:

• psychoprofilaktyka rodzinna
• polityka rodzinna
• poradnictwo specjalistyczne
• przedsiębiorczość społeczna
• profilaktyka i rehabilitacja społeczna
• przeciwdziałanie problemom społecznym - streetworking