Jak działa nasza pamięć?

Świadek napadu zapamiętał, że jego sprawca miał w ręku broń. Jednak nagranie monitoringu tego nie potwierdza. Jak to możliwe, że świadek zapamiętał coś, co w rzeczywistości nie miało miejsca? To jedno z zagadnień, które zbada zespół pod kierownictwem dr Pawła Stróżaka z Katedry Psychologii Eksperymentalnej KUL w ramach grantu otrzymanego w konkursie Sonata Bis.

Każdy z nas codziennie za pomocą zmysłów spotyka się z wieloma bodźcami. Wzrok, słuch czy dotyk przynoszą setki informacji, które wywołują reakcję bądź fizyczną np. przyśpieszone tętno, bądź emocjonalną jak np. radość.  Ilość bodźców powoduje, że nie zawsze radzimy sobie z informacyjnym przeładowaniem i szukamy sposobów na radzenie sobie z ich ilością. Jednym ze sposobów jest wychwytywanie z otaczającej nas rzeczywistości pewnych regularności i powtarzających się wzorców czyli kodowanie predykcyjne. W ten sposób w naszym umyśle powstają przewidywania co do tego, co może wydarzyć w określonej sytuacji. Nasze przewidywania nie zawsze muszą być jednak trafne i czasami zdarza się coś, co jest niezgodne z bieżącymi oczekiwaniami. Różnica między naszymi przypuszczeniami a rzeczywistymi zdarzeniami, których doświadczamy, nazywana jest błędem przewidywania.

Celem grantu „Wpływ statystycznych predykcji na kodowanie informacji w pamięci epizodycznej” jest m.in. wyjaśnienie czy lepiej zapamiętujemy te zdarzenia, które są zgodne z oczekiwaniami, czy te, które są zaskakujące i nie potwierdzają naszych przewidywań? W codziennym życiu lepsze (lub gorsze) zapamiętywanie zdarzeń o różnym stopniu przewidywalności może mieć bardzo duże znaczenie. Np. osoba chora może zapomnieć o zażyciu lekarstwa o określonej godzinie (lub może zapomnieć, że już je zażyła i przyjąć podwójną dawkę), kierowca może zapomnieć, w którym miejscu zaparkował samochód (może być też wtedy błędnie przekonany, że samochód został ukradziony), naoczny świadek przestępstwa może przypomnieć sobie coś, co nigdy się tak naprawdę nie wydarzyło (np. że sprawca przestępstwa miał broń).  Ustalenie dokładnych mechanizmów odpowiedzialnych za te zjawiska i popularyzacja tej wiedzy może zatem przyczyniać się do mniejszej liczby błędów pamięciowych tego typu popełnianych przez ludzi.

W ramach konkursu SONATA BIS młodzi badacze (od 5 do 12 lat po uzyskaniu stopnia doktora) mogą uzyskać środki na stworzenie własnego zespołu badawczego.  W trzynastej edycji konkursu na liście laureatów znalazło się 38 projektów, które zostały wyłonione przez zespoły ekspertów spośród 420 złożonych wniosków, a wśród nich projekt dr. Stróżaka, który będzie realizowany przez najbliższe 4 lata.