Pomnik papieża Jana Pawła II i kard. Stefana Wyszyńskiego na dziedzińcu KUL
Obowiązkowym punktem programu wycieczek po Lublinie jest stojący na dziedzińcu KUL pomnik przedstawiający Jana Pawła II i Prymasa Tysiąclecia zastygłych w serdecznym uścisku. Odsłonięta dokładnie 40 lat temu autorska wizja Jerzego Jarnuszkiewicza doczekała się uznania nie tylko społeczności uniwersyteckiej, mieszkańców Lublina i turystów, ale także krytyków sztuki, którzy uważają ten pomnik za jedno z najlepszych dzieł rzeźbiarskich poświęconych papieżowi.
Autorstwo pomnika należy do Jerzy Jarnuszkiewicza we współpracy z Tadeuszem Tchórzewskim. Jarnuszkiewicz wcześniej odpowiadał za realizację takich projektów jak Pomnik Małego Powstańca w Warszawie i figura Chrystusa Triumfującego w kościele akademickim KUL. Rzeźbę stojącą na uniwersyteckim dziedzińcu sfinansowano ze składek na ten cel oraz sprzedaży okolicznościowego medalu, także autorstwa Jarnuszkiewicza. Wykonano ją zaś w warszawskiej giserni Spółdzielnia Pracy Przemysłu Artystycznego „Brąz Dekoracyjny”. 30 maja 1983 r. pomnik odsłonił prymas Józef Glemp oraz rektor KUL o. Mieczysław A. Krąpiec. Grupa rzeźbiarska o wysokości 1,9 m umieszczona jest na dwuelementowym postumencie o wysokości 1,6 m, przypominającym ołtarz. Z tyłu pomnika po prawej stronie znajdują się sygnatury artystów. Ustawiono go w południowej części uniwersyteckiego dziedzińca, na przecięciu alejek układających się w formę łacińskiego krzyża.
Uwiecznione postacie są najbardziej znane w stuletniej historii KUL: kard. Karol Wojtyła, kierownik Katedry Etyki na Wydziale Filozofii Chrześcijańskiej, który w 1978 r. został wybrany na papieża oraz Stefan Wyszyński, który w latach 1925–1929 zdobył na uniwersytecie tytuł licencjata i doktora, a w trudnych latach PRL był orędownikiem spraw KUL jako Prymas Tysiąclecia. Przez niektórych pomnik zwany jest Homagium, choć nie do końca odpowiada to rzeczywistości. Jego forma może przywodzić na myśl sytuację mającą miejsce na mszy inaugurującej pontyfikat, kiedy to prymas Polski jako jeden ze zgromadzonych na niej kardynałów uroczyście złożył hołd nowemu papieżowi, całując go w pierścień, natomiast papież, na znak szacunku wobec przyjaciela uniósł się z tronu, uścisnął i ucałował w rękę. Jednak przyjmuje się, że pomnik odwołuje się do wydarzenia z dnia następnego, tj. 23 października 1978 r. Rzeźba nawiązuje zresztą do autentycznego zdjęcia, jakie wówczas wykonał osobisty fotograf papieski, Arturo Mari, podczas pierwszego spotkania Jana Pawła II z przybyłymi do Watykanu rodakami. Również wtedy Ojciec Święty i prymas Polski trwali w długim uścisku, po czym pierwszy z nich powiedział: „Nie byłoby na Stolicy Piotrowej tego Papieża Polaka (…), gdyby nie było Twojej wiary, niecofającej się przed więzieniem i cierpieniem, Twojej heroicznej nadziei, Twego zawierzenia bez reszty Matce Kościoła, gdyby nie było Jasnej Góry i tego całego okresu dziejów Kościoła w Ojczyźnie naszej, które związane są z Twoim biskupim i prymasowskim posługiwaniem.”
Pomnik ten jest więc artystyczną wariacją Jarnuszkiewicza łączącą istotę i sens tych dwóch spotkań. Największa wartość rzeźby polega na tym, że jest ona dynamiczna, pełna tajemnicy i może być zinterpretowana na dwa sposoby – albo papież podniesie prymasa, albo uklęknie razem z nim. Jest to także jedno z najstarszych upamiętnień Jana Pawła II i zarazem jeden z najlepszych monumentów stojących w Lublinie. Wydaje się, że wśród ogromnej liczby dochodzących zapewne do kilku/kilkunastu tysięcy monolitów i innych form pamięci tj. obelisków, krzyży, kamieni, płyt i tablic pamiątkowych nie traci on na swej wyjątkowości, oryginalności i pięknie. Lokalizacja rzeźby przez związki obu przedstawionych postaci z KUL jest naturalna, mimo że spowodowało to jej ukrycie na uniwersyteckim dziedzińcu, a przez to odizolowanie od ulicy i szerszego ogółu. Dziś jednak nikt nie wyobraża sobie przestrzeni KUL bez tego pomnika.
Bibliografia:
Lublin. Przewodnik, red. P. Kawałko, Z. Nestorowicz, M. Szymański, wyd. 2, Lublin 2016, s. 310; Maiński D., Pomniki i rzeźby wolnostojące KUL, [w:] Encyklopedia 100-lecia KUL, t. 2, red. E. Gigilewicz, Lublin 2018, s. 202–203; Ożóg K.S., Pomniki Lublina, Lublin 2014; Ożóg K.S., Święty z brązu. Pomniki Jana Pawła II w Polsce, Głogów 2017.
https://turystyka360.pl/polska,ac420/lubelskie-homagium,3701
fot. Emil Zięba
dr Paulina Byzdra-Kusz
WSPÓŁPRACA
