Rektor KUL za Idzim Radziszewskim: Wiedza jest wolna

Z intencją modlitwy o pomoc uniwersytetowi w działalności naukowej, dydaktycznej i wychowawczej oraz dążeniu do prawdy i wolności, rektor KUL, ks. prof. Mirosław Kalinowski poprowadził grudniowe rozważania do Apelu Jasnogórskiego. - Uniwersytet ma być ostoją wolności w dążeniu do prawdy, a nie działać na zamówienie jakichkolwiek instytucji - zaznaczył ks. prof. Kalinowski.

Ks. rektor przywołał słowa ks. Idziego Radziszewskiego, założyciela Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II , że „wiedza jest wolna”, co oznacza że dostęp do jej zdobywania powinien być wolny dla każdego, a badania naukowe należy prowadzić w sposób nieskrępowany bez zewnętrznych nacisków czy uprzednich założeń. Jak wskazał rektor, uniwersytet ma być ostoją wolności w dążeniu do prawdy, a nie działać na zamówienie jakichkolwiek instytucji. Dodał również, że wolność powinna być wrażliwa na niebezpieczeństwo pójścia w niewłaściwym kierunku i uznania za prawdę tego, co tylko pozornie się nią wydaje. Ks. prof. Mirosław Kalinowski w rozważaniach przywołał stwierdzenie św. Jana Pawła II, że wolność jest nie tylko człowiekowi dana, ale i zadana do odpowiedniego zagospodarowania.
- Dla naszej uczelni jako uniwersytetu katolickiego służba prawdzie zawsze będzie odbywała się w świetle deklaracji Jezusa: „Ja jestem drogą, prawdą i życiem" – powiedział ks. rektor Kalinowski. W uzupełnieniu dodał, że jako ludzie kierujący się równocześnie rozumem i wiarą nie powinniśmy traktować tej sytuacji jako ograniczenia wolności, ale wręcz przeciwnie, jako szansę zgłębienia prawdy i istotny punkt odniesienia. W swoich rozważaniach ks. prof. Kalinowski przypomniał, że ks. Idzi Radziszewski uważał dobrowolną współpracę rozumu i wiary w poszukiwaniu prawdy jako szczególny przywilej i znak rozpoznawczy tworzonej przez siebie katolickiej uczelni.

W modlitwie na Jasnej Górze rektorowi towarzyszyli studenci, pracownicy uniwersytetu oraz Towarzystwa Przyjaciół KUL.

APEL JASNOGÓRSKI
grudzień 2024

Uniwersytet katolicki w służbie wolności i prawdy

Witaj, Pani Jasnogórska, Matko ludzi miłujących prawdę i wolność! Ty jesteś Matką Syna Bożego, który powiedział o sobie, że jest Prawdą. Ty wydałaś na świat Zbawiciela, który przywrócił ludzkości wolność od grzechu i śmierci. Do Ciebie przychodzimy jako wspólnota akademicka Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, prosząc, abyś pomagała nam w działalności naukowej, dydaktycznej i wychowawczej dążyć zawsze do prawdy i wolności, jaką daje Twój Syn.

Przybywamy na Jasną Górę wsłuchani w myśl pomysłodawcy i założyciela naszego uniwersytetu, ks. prof. Idziego Radziszewskiego. Pragniemy zastanowić się dzisiaj wraz z nim, jakie znaczenie ma prawda i wolność dla funkcjonowania katolickiej uczelni.

Ks. Idzi Radziszewski podkreślał, że „wiedza jest wolna”. To stwierdzenie kryje w sobie zarówno wspaniałe możliwości, jak i pewne zagrożenie. Z jednej strony dostęp do zdobywania wiedzy powinien być wolny dla każdego, a badania naukowe należy prowadzić w sposób nieskrępowany, bez zewnętrznych nacisków czy uprzednich założeń. Uniwersytet ma być ostoją wolności w dążeniu do prawdy, a nie działać na zamówienie jakichkolwiek instytucji. Z drugiej strony jednak wolność może prowadzić także na manowce, ulegać pozorom prawdy, popełniać błędy, ponieważ z natury jest w nią wpisany pewien margines błądzenia. Wolność musi być więc nieustannie oświecana pewnymi stałymi wartościami, już odkrytymi i uświęconymi tradycją; musi opierać się na prawdach wcześniej uznanych i niepodważalnych. Powinna też być wrażliwa na niebezpieczeństwo pójścia w niewłaściwym kierunku i uznania za prawdę tego, co tylko pozornie się nią wydaje. Stąd tak wielkie znaczenie hipotez badawczych w pracy naukowej, które muszą być formułowane najpierw jako tylko prawdopodobne, a następnie wielokrotnie weryfikowane. Ks. Idzi Radziszewski uważał za rzecz niezwykle ważną takie kształtowanie umysłów studentów, żeby mając wolny dostęp do wiedzy, umieli odróżnić prawdę od fałszu. Można tu odwołać się do podobnego w swojej wymowie stwierdzenia św. Jana Pawła II, że wolność jest nie tylko człowiekowi dana, ale i zadana do odpowiedniego zagospodarowania.

Dla naszej uczelni jako uniwersytetu katolickiego służba prawdzie zawsze będzie odbywała się w świetle deklaracji Jezusa: „Ja jestem drogą, prawdą i życiem” (J 14, 6). Niektórzy mogą zapytać, czy nie zagraża to w jakiś sposób wolności w procesie poznania i nie zawęża jej do konkretnego wymiaru religijnego. Jako ludzie kierujący się równocześnie rozumem i wiarą nie powinniśmy jednak traktować tej sytuacji jako ograniczenia wolności, ale wręcz przeciwnie – jako szansę zgłębienia prawdy, która się objawiła, dając światu i człowiekowi istotny punkt odniesienia. Jest on konieczny wśród wszelkich postmodernistycznych relatywizmów, sugerujących, że nie tylko poznanie, ale nawet istnienie obiektywnej prawdy jest niemożliwe.

O idei dążenia do prawdy, która ostatecznie nie sprzeciwia się Bogu, co więcej – jest z Nim tożsama, mówił pięknie w V wieku św. Augustyn: „Szczęście polega na radowaniu się prawdą, czyli na radowaniu się Tobą, który jesteś Prawdą, Boże, Światłości moja”. A Ks. Idzi Radziszewski uważał dobrowolną współpracę rozumu i wiary w poszukiwaniu prawdy jako szczególny przywilej i znak rozpoznawczy tworzonej przez siebie katolickiej uczelni. Podkreślał, że prawda objawiona przyjmowana przez wiarę nie może być w kolizji z prawdą przyrodzoną poznawaną przez naukę, ponieważ sprawcą jednej i drugiej jest ten sam Bóg. Wyraził tę myśl w następujących słowach: „Wniknięcie w ducha religii Chrystusowej, w jej wpływ cywilizacyjny i wewnętrzny związek z nauką pozwala ujrzeć całe piękno Prawdy objawionej” (Credo nowożytnego fizjologa).

Jesteśmy w przededniu Świąt Bożego Narodzenia, czasu upamiętniającego objawienie się pełnej Prawdy i Wolności, Jezusa z Nazaretu, Syna Bożego i zarazem Syna Niepokalanej Dziewicy Maryi. Stajemy tu, przed Jej obliczem, jako pracownicy i studenci naszej lubelskiej Alma Mater, aby zobowiązać się, że będziemy nadal strzec chrześcijańskiej kultury, którą zapoczątkowały te wyjątkowe narodziny w Betlejem. Kultury, która jest otwarta na transcendencję oraz szanuje prawdę i wolność każdego człowieka jako stworzenia Bożego. Prosimy Cię, Pani Jasnogórska, o odwagę i roztropność w realizacji tych zadań zarówno w twórczości naukowej, jak i w pracy dydaktycznej i wychowawczej. Dziękujemy Ci, Maryjo, za to, że jak mówił papież św. Jan Paweł II: "od początku, od pieśni Bogurodzica, pomagałaś nam poprzez dzieła literatury, nauki, wielu sztuk, tworzyć te treści i wartości, którymi żywią się pokolenia”. Przez religię i kulturę człowiek wyraża się jako istota poszukująca prawdy, rozumna i wolna. Tobie, Matko Jasnogórska, zawierzamy przyszłość naszej ojczystej chrześcijańskiej kultury opartej na prawdzie i wolności.