Wprowadzenie do Wielkiej Soboty i Wigilii Paschalnej

Wielka Sobota jest podobnie jak Wielki Piątek dniem bez Eucharystii. Jedyna liturgią sprawowaną w tym dniu jest Liturgia Godzin. Dwoma tematami jakie wyznaczają charakter tego dnia są pogrzebanie Jezusa i Jego zstąpienie do piekieł. Drugi wymiar Wielkiej Soboty – zstąpienie do otchłani – porusza drugie czytanie z Godziny Czytań w Liturgii Godzin. Jest to homilia starożytnego anonimowego autora z IV wieku. Stwierdzenie „Bóg umarł w ciele a poruszył otchłań” łączy się w niej z opisem spotkania z Adamem i sprawiedliwymi, którzy są pogrążeni w śmierci. Chrystus zstępując do otchłani przynosi tym ludziom orędzie zbawienia. Zstąpienie do otchłani podkreśla prawdziwość śmierci Chrystusa a zarazem jej zbawczą moc. Pokonując śmierć Chrystus otwiera ludziom od pierwszego człowieka Adama drogę do zbawienia i życia. Wielka Sobota będąc dniem poświęconym śmierci Zbawiciela jest dniem szczególnej ciszy i adoracji Chrystusa spoczywającego w grobie. Z tej racji wiernych zachęca się do nawiedzenia kościoła i adoracji Chrystusa w Najświętszym Sakramencie wystawionym w tzw. Grobie Pańskim oraz do przedłużenia piątkowego postu jako znaku uczczenia śmierci Jezusa. Dzień ten jest zatem dniem pomiędzy śmiercią a Zmartwychwstaniem celebrowanym w Wigilię Paschalną w Niedzielę Zmartwychwstania.

W polskiej tradycji Wielka Sobota łączy się z błogosławieństwem pokarmów wielkanocnych. Swoją symboliką nawiązują one do Zmartwychwstania: chleb – podstawowy pokarm, symbol całego życia człowieka, jego potrzeb; jajko – znak nowego życia; sól – ochrona przed zepsuciem; mięso – pamiątka baranka spożywanego podczas paschy. Błogosławienie pokarmów ma charakter dziękczynienia Bogu za pokarm ale także jest znakiem świętowania Zmartwychwstania w gronie rodzinnym jako przedłużenie udziału w Eucharystii.

===============


Wigilia Paschalna jest kulminacyjną celebracją całego Triduum Paschalnego nazywaną „matką wszystkich wigilii”. Jest sprawowana jako nocne czuwanie wierzących w oczekiwaniu Zmartwychwstania, stąd powinna być rozpoczęta po zapadnięciu zmroku a zakończona przed świtem niedzieli: „Zgodnie z bardzo dawną tradycją ta noc ma być czuwaniem na cześć Pana (Wj 12, 42)” (MR). Nocna pora Wigilii ma ukazać sens Pachy Chrystusa jako Jego przejścia ze śmierci do życia wyrażonej w celebracji w przejściu z ciemności do światła.

Pierwszą częścią Wigilii jest liturgia światła zawierająca poświęcenie ognia, zapalenie paschału – znaku Chrystusa Zmartwychwstałego i śpiew Exultet – Orędzia Paschalnego. Kontrast pomiędzy światłem a ciemnością ma tutaj uwidocznić przemianę świata dokonaną przez Zmartwychwstanie co podkreślają słowa kolekty mszalnej w tym dniu: „Boże, Ty sprawiasz, że ta najświętsza noc jaśnieje blaskiem Zmartwychwstania Pańskiego”.

Drugą częścią Wigilii jest sprawowana w tym dniu w sposób uroczysty Liturgia Słowa. Wielość i wybór czytań ukazuje Paschę w perspektywie historycznej. Słowo Boże przeprowadza wierzących przez całą historię zbawienia odsłaniając zbawczy plan Boga dla świata i człowieka od stworzenia świata aż do Zmartwychwstania.

Trzecią częścią Wigilii jest liturgia chrzcielna. Włączona w celebrację Wigilii ma swoje
źródło w pierwszych wiekach Chrześcijaństwa, kiedy to właśnie Wigilia Paschy była podstawowym dniem przyjęcia chrztu, daru Ducha Świętego oraz pierwszego udziału w Eucharystii dla katechumenów. Dziś tak samo jest momentem włączenia człowieka w śmierć i zmartwychwstanie Chrystusa, a dla już ochrzczonych momentem uroczystego odnowienia przyrzeczeń chrzcielnych czyli potwierdzenia wiary otrzymanej na chrzcie.

Ostatnią i najważniejszą częścią celebracji Wigilii Paschy jest Eucharystia. Jest ona pierwszą Mszą Zmartwychwstania Pańskiego. Od celebracji Chrystusa oświecającego świat swym Zmartwychwstaniem, przez wspomnienie wydarzeń zbawczych zmierzających do Zmartwychwstania w Słowie Bożym i celebracji Chrztu jako sakramentu wejścia w śmierć i zmartwychwstanie przechodzimy do spotkania Chrystusa Zmartwychwstałego w znakach chleba i wina w Eucharystii.

ks. Michał Głowacki