Ksiądz Józef Kruszyński urodził się 18 marca 1877 r. we wsi Poraj jako syn rolników Franciszka i Konstancji z Domańskich. Wieś ta posiadała wówczas tylko 22 domy. Należała do parafii Bogdanów, dekanatu piotrkowskiego, w diecezji kujawsko-kaliskiej. W administracji państwowej należała do gminy Parzniewice, położonej w powiecie i guberni piotrkowskiej Królestwa Polskiego, a urząd pocztowy był w Gorzkowicach.

Kolebką rodu Kruszyńskich były jednak Kruszyny w gminie i parafii Pyzdry, w Wielkopolsce – na pograniczu zaboru pruskiego i rosyjskiego –określane wówczas jako „pustki”, tzn. miejsce osadnicze. Tam mieszkał Mikołaj Kruszyński (1766-1850), który w 1801 r. poślubił Agnieszkę Ratajską. Byli oni komornikami, tzn. bezziemnymi chłopami, mieszkającymi u innych gospodarzy i pomagającymi im w zamian za mieszkanie i wyżywienie. Mieli oni dziewięcioro dzieci, z których w pamięci rodzinnej ks. Józefa przetrwały wspomnienia o Augustynie (1808-1842) i Wawrzyńcu (1818-1893). Prawdopodobne jest, że Mikołaj zaciągnął się do armii napoleońskiej. Między 1819 a 1829 r. cała rodzina osiedliła się w Poraju, w województwie kaliskim – jednej z kilku miejscowości, które właściciel okolicznych Parzniewic o nazwisku Biernacki herbu Poraj wydzielił jako kolonie osadnicze zwolnione od pańszczyzny. Augustyn, już jako samodzielny gospodarz, dorobił się 15-hektarowego majątku w sąsiednim Napoleonowie, w parafii Kamieńsk. Prawdopodobne jest, że nazwa tej wsi pochodziła od cesarza Francuzów, a więc jest to dowód na to, że osiedlali się w niej jego dawni żołnierze. W 1827 r. było tam 11 domów. Wawrzyniec zaś gospodarzył na 12 hektarach w Poraju.

Szczegóły dotyczące genealogii ks. Józefa Kruszyńskiego zostały przedstawione na poniższej grafice. Zawiera ona informacje dotyczące rodziców oraz rodzeństwa kapłana.

Drzewo genealogiczne ks. Józefa Kruszyńskiego

Syn Augustyna Franciszek oraz inni gospodarze z tych okolic był określany w źródłach jako „okupnik”, tzn. płacący podatek (okup) w zamian za zwolnienie z pańszczyzny, lub „kolonista”. W wieku 18 lat ożenił się z pochodzącą z Poraja 16-letnią Konstancją z Domańskich. Wraz z żoną osiadł w jej rodzinnej wsi i tam posiadał duże, 50-morgowe gospodarstwo (tj. ok. 25 ha). Po śmierci swojego stryja Wawrzyńca zakupił jego ziemię. Razem z żoną doczekali się dziewięciorga dzieci – czterech synów i pięć córek. Pierworodną była Magdalena Konstancja, urodzona dwa lata po ślubie. Ona oraz kolejne córki Franciszka i Konstancji: Marianna i Waleria – zmarły na gruźlicę, odpowiednio w wieku 19, 19 i 18 lat. Szóste dziecko – syn Władysław – zmarło w wieku pięciu lat. Ósme dziecko – syn Antoni Władysław – zmarł w wieku 23 lat. Było to zaledwie trzy miesiące po święceniach kapłańskich ks. Józefa. Jako dziecko spadł on z drzewa i miał uszkodzony kręgosłup, dlatego przez całe życie zmagał się z poważnymi trudnościami. Ostatnie dziecko – córka Feliksa – urodziła się pół roku przed śmiercią swojej siostry Marianny. Feliksa wyszła za mąż za Stanisława Kruszyńskiego, więc po ślubie nie zmieniła nazwiska.

Siódmym dzieckiem Franciszka i Konstancji był Józef, przyszły kapłan i rektor Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Został on ochrzczony dzień po swoim urodzeniu, w uroczystość św. Józefa. Miało to miejsce w sąsiedniej parafii Kamieńsk, ponieważ proboszcz z Bogdanowa był wówczas nieobecny, a dziecko było słabe i powstało zagrożenie jego życia. Akt chrztu został jednak sporządzony w rodzinnej parafii, ale brak tam zapisu o chrzcie poza tą parafią.

Metryka chrztu ks. J. Kruszyńskiego w parafii Bogdanów,
Archiwum Państwowe w Piotrkowie Trybunalskim

Bibliografia:

Archiwum Państwowe w Łodzi, sygn. 1411, Akta stanu cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej w Bogdanowie 1808-1875, [dostęp na: https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/]; tamże, sygn. 1563, Akta stanu cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej Podwyższenia Świętego Krzyża w Łodzi 1883-1940, [dostęp na: https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/]; Archiwum Państwowe w Poznaniu Oddział w Koninie, sygn. 798, Akta stanu cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej Pyzdry (powiat wrzesiński) 1808-1940, [dostęp na: https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/]; Archiwum Państwowe w Piotrkowie Trybunalskim, sygn. 255, Akta stanu cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej w Bogdanowie 1876-1922, [dostęp na: https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/]; Biblioteka Wyższego Seminarium Duchownego we Włocławku, Spuścizna ks. Józefa Kruszyńskiego, Moje wspomnienia, cz. 1: 1877-1939; Skorowidz Królestwa Polskiego, t. 1-2, Warszawa 1877; Catalogus ecclesiarum et utriusuae cleri tam saecularis quam regularis dioecesis vladislaviensis seu calissiensis pro Anno Domini 1878; Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, red. B. Chlebowski, W. Walewski, F. Sulimierski, t. 6 – Warszawa 1885, t. 8 – Warszawa 1887, t. 9 – Warszawa 1888; https://geneteka.genealodzy.pl/index.php.

dr Grzegorz Misiura