Książka: Filozofia Boga

Cz. I: Poszukiwanie Boga

Cz. II: Odkrywanie Boga

 

Przedmowa [fragment]

 

Na aktualnej mapie prądów kulturowych dominuje naturalizm współ­czesnej filozofii nauki i postępująca sekularyzacja. Jednocześnie widać więcej oznak, że coraz pewniejsze miejsce zdobywają poglądy i postawy im przeciwne. Narastający antyteizm napotyka opór „nawróconych” jego krytyków, obserwuje się wyraźny rozkwit refleksji z zakresu filozofii religii, a nawet teologii naturalnej czy teologii filozoficznej, które już na pozio­mie nazwy podejmowanej tematyki zastępują jakby mniej zaangażowaną ideowo filozofię religii. […] Obserwuje się prawdziwy renesans nie tylko od­ważnych studiów uzasadniających prawomocność teizmu, ale też rozkwit prawdziwej apologetyki, jakby schowanej przez lata za nazwą „teologia fundamentalna”, broniącej racjonalności chrześcijaństwa czy wręcz uzasad­niającej wiarygodność katolicyzmu. Proces ten zachodzi nie tylko na gruncie filozofii od wieków sprzymierzonej z chrześcijaństwem, np. różnych form neoscholastyki, zwłaszcza tomizmu, ale i filozofii nowożytnej i współczes­nej, nieraz nawet wyrosłej z minimalistycznie nastawionego pozytywizmu. Rugował on z kręgu racjonalnego dyskursu kwestie filozoficzne z odniesie­niami światopoglądowymi, co musiało w życzliwszej formie wobec religii prowadzić do fideizmu, jak w przypadku Ludwika Wittgensteina, skoro język religijny uznano za „niekognitywny”. Podobnie spolegliwa postawa wobec religii uprawomocniała analizowanie przejawów religijności tylko do badania języka religijnego lub też koherencji doktryn religijnych. Gdy jednak w nurcie tym ujawniły się narastające zainteresowania metafizyczne, rozkwitła teologia naturalna i teologia filozoficzna, odwołujące się do całego dziedzictwa filozoficznego. […]

 

Filozofia Boga, nazywana niejednokrotnie teologią naturalną, teologią racjonalną lub teodyceą, funkcjonuje najdłużej w ramach ujęć neoscholastycznych. Uznawana jest wówczas za integralny element metafizyki, jako „teoria bytu absolutnego”. Nie stanowi jednak odrębnej dyscypliny filozoficznej, lecz jedynie końcową (zwieńczającą) część metafizyki ogólnej, skoro Bóg nie jest przedmiotem poznania bezpośredniego. Niekiedy sądzi się, że nawet sama nazwa „filozofia Boga” nie jest poprawna, ponieważ sugeruje, że przedmiotem badania jest właśnie Bóg. Jeśli więc jest traktowana jako odrębna dyscyplina, to tylko ze względów dydaktycznych. Jak perfekcyjnie porządkuje tę kwestię na końcu niniejszego tomu ks. Stanisław Kamiński, filozofia Boga stanowi wówczas konglomerat zagadnień „składających się z fragmentu metafizyki ogólnej, z odpowiednio rozbudowanych części antropologii i etyki oraz z hi­potetycznych racji w sprawie Boga, jakie da się ontologicznie wyrozumować na podstawie osiągnięć fizyki lub biologii”. Takie ujęcie, któremu winna towa­rzyszyć „adekwatna refleksja metodologiczna co do wartości poszczególnych typów poznania Boga”, jest szczególnie użyteczne w uczelniach kościelnych, gdzie filozofia Boga wyróżniana jest jako osobny przedmiot. Odpowiada ono współczesnej mentalności ukierunkowanej w dużej mierze scjentystycznie i antropocentrycznie, by ułatwić przekonanie słuchacza o słuszności teizmu. W tej formie zbliża się więc do filozofii religii, uprawnionej metodologicznie ze względu na właściwy jej tylko przedmiot. Filozofia Boga stanowi wte­dy konglomerat zagadnień związanych ze zjawiskiem religii ujmowanym w aspekcie psychologicznym, kulturowym i społecznym w szczególności, gdy służy uzasadnieniu prawomocności przedmiotu relacji religijnej. Stąd też zagadnienia poruszane w tych dyscyplinach traktuje się w jakiejś mierze zamiennie, jako element filozofii Boga lub filozofii religii.

 

Takie podejście zastosowano w omawianym tomie, co winna usprawied­liwić dydaktyczna perspektywa niniejszej serii wydawniczej. Tym samym stanowi on rozwinięcie tomu poświęconego wprost filozofii religii. Co więcej, dydaktyzujące ujęcie - ufamy - usprawiedliwia także erudycyjne odwołanie się do wielu tradycji badawczych. Jesteśmy przekonani, jak to ujął Stanisław Judycki, że „nie istnieje rzetelnie uprawiana filozofia, której efekty nie mo­głyby mieć teoretycznej doniosłości dla zasadniczych kwestii z obszaru świa­topoglądu chrześcijańskiego”. Podejście to, właściwe całej serii, redaktorzy podzielają za encykliką Fides et ratio, która także w zakresie filozofii Boga za­chęca do uwzględnienia dorobku jakże różnorodnych tradycji filozoficznych. […]

 

Redaktorzy

 

 

 

Seria: Dydaktyka Filozofii, t. VII

 

Cz. I: Poszukiwanie Boga, red. S. Janeczek, A. Starościc [Seria: Dydaktyka Filozofii t. 7, red. S. Janeczek], Lublin: Wydawnictwo KUL 2017, ISBN 978-83-8061-435-2, ss. 669.

 

 

SPIS TREŚCI

 

• Przedmowa 7

 

Z dziejów współczesnych koncepcji Boga

• Tomasz Kupś (UMK), Religia rozumowa a wiara kościelna w filozofii Immanuela Kanta - 35
• Antoni Szwed (UP w Krakowie), Bóg Wilhelma Friedricha Gottfrieda Hegla - 53
• Marek Kita (UPJPII), Poznanie Boga w ujęciu Antonia Rosminiego - 79
• Jan Kłos (KUL), Poznanie Boga w ujęciu bł. Johna Henry’ego Newmana - 109
• Antoni Szwed (UP w Krakowie), Sørena Kierkegaarda myślenie o Bogu - 137
• Piotr Gutowski (KUL), Religia i Bóg w klasycznym pragmatyzmie amerykańskim. Przykład Williama Jamesa i Johna Deweya - 161
• Karol Tarnowski (UPJPII), Zagadnienie Boga w „Sporze o istnienie świata” Romana Ingardena - 187
• Jerzy Tupikowski CMF (PWT we Wrocławiu), Poznanie Boga w ujęciu Edyty Stein – św. Teresy Benedykty od Krzyża OCD - 207
• Krzysztof Stachewicz (UAM), Martina Heideggera myślenie Boga - 231
• Ks. Sławomir Szczyrba (WSP w Łodzi), Martina Bubera Bóg jako „wieczne Ty” - 255
• Tadeusz Gadacz (UP w Krakowie), Znaczenie idei Boga w filozofii Emmanuela Levinasa - 279
• Andrzej Nawrocki, Bóg bez bycia Jeana-Luca Mariona - 297
• Ks. Zdzisław Kunicki (UWM), Dekonstrukcjonizm Jacquesa Derridy wobec religii - 313
• Ks. Jarosław Jagiełło (UPJPII), Współczesna filozofia nadziei – od Blocha do Tischnera - 331

 

Agnostycyzm, ateizm

• Jan Woleński (UJ, WSIZ Rzeszów), Agnostycyzm, ateizm i dowody na istnienie Boga - 359
• Ireneusz Ziemiński (US), Agnostycyzm religijny - 389
• Piotr Gutowski (KUL), Nowy ateizm - 427
• Ks. Jan Sochoń (UKSW), Wobec ateizmu - 441

 

Filozofia otwarta na wiarę religijną

• Robert Spaemann (Ludwig-Maximilians-Universitat München), Racjonalność a wiara w Boga - 463
• Władysław Stróżewski (UJ, Akademia Ignatianum), Pytanie o rację - 479
• Jacek J. Jadacki (UW), Status metodologiczny teizmu - 497
• Dariusz Łukasiewicz (UKW), O spójności teizmu - 517
• Ks. Józef Herbut (KUL), Logiczna charakterystyka języka religijnego - 535
• Marek Pepliński (UG), Epistemologiczne uwarunkowania problematyki racjonalności sądów o Bogu - 563
• Piotr Bylica (UZ), Teizm naturalistyczny i jego krytycy - 587
• Teresa Obolevitch SBDNP (UPJPII), Religijny wymiar filozofii chrześcijańskiego Wschodu - 623
• Ks. Jan Krokos (UKSW), Racjonalność chrześcijaństwa - 643

 

• Indeks osobowy - 661

 

 

 

Cz. II: Odkrywanie Boga, red. S. Janeczek, A. Starościc [Seria: Dydaktyka Filozofii t. 7, red. S. Janeczek], Lublin: Wydawnictwo KUL 2017, ISBN 978-83-8061-436-9, ss. 608.

 

 

SPIS TREŚCI

 

Istnienie Boga

• Ks. Stanisław Kamiński (KUL), Epistemologiczno-metodologiczne problemy filozoficznego poznania Boga - 9
• Włodzimierz Dłubacz (KUL), „Pięć dróg” św. Tomasza z Akwinu - 45
• Stanisław Judycki (UG), O istocie i poprawności ontologicznego dowodu istnienia Boga - 75
• Marcin Tkaczyk OFMConv (KUL), Dowód ontologiczny - 91
• Ks. Piotr Moskal (KUL), Dowód ontologiczny. Czy możliwy jest ontologiczny dowód istnienia Boga? - 123
• Marek Wójtowicz (UŚ), Zakład Pascala - 133
• Ks. Piotr Moskal (KUL), Afektywne poznanie Boga - 157
• Ks. Marcin Dolak (KUL), Monika Walczak (KUL), Bezpośrednie doświadczenie Boga. Stanowisko Williama P. Alstona - 169
• Ks. Kazimierz M. Wolsza (UO), Teodycea sformalizowana - 195
• Alvin Plantinga (University of Notre Dame), Argumenty za istnieniem Boga - 219
• Richard Swinburne (University of Oxford), Dowody na istnienie Boga - 233
• Ks. Piotr Moskal (KUL), Metafizyczne poznanie tego, że Bóg istnieje - 247
• Jacek Wojtysiak (KUL), Bóg istnieje – moja argumentacja teistyczna - 263

 

Istota Boga

• Bp Bohdan Bejze (UKSW), Filozoficzne rozumienie istoty Boga - 313
• Ks. Tomasz Stępień (UKSW), Droga ku Niepojmowalnemu. Teologia negatywna w starożytności i średniowieczu - 329
• Marek Piwowarczyk (KUL), Prostota Boga - 357
• Marcin Tkaczyk OFMConv (KUL), Antynomie wszechmocy i wszechwiedzy Boga - 395
• Stanisław Judycki (UG), Personalistyczny teizm i pojęcie osoby - 415
• Richard Swinburne (Oxford University), Problem zła - 431
• Alvin C. Plantinga (University of Notre Dame), Problem zła - 447

 

Relacja Boga ze światem

• Zofia Józefa Zdybicka USJK (KUL), Transcendentalna partycypacja bytu - 473
• Jacek Wojtysiak (KUL), Panenteizm - 499
• Ks. Tadeusz Pabjan (UPJPII ), Działanie Boga w świecie przyrody - 525

 

Refleksje dydaktyka

• Ks. Stanisław Kowalczyk (KUL), Filozofia Boga – metodologiczny status, profil, problematyka - 553
• Ks. Maciej Bała (UKSW), Joanna Skurzak (UKSW), Filozofia Boga na Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie - 575
• Ks. Stanisław Kamiński (KUL), Filozofia religii i filozofia Boga - 595

 

• Indeks osobowy 603