Wspomnienie św. Franciszka z Asyżu i obrzęd błogosławieństwa zwierząt

4 października Kościół katolicki w liturgii wspomina św. Franciszka z Asyżu. Wspomnienie to kończy przeżywany z ustanowienia papieża Franciszka czas dla stworzenia. Ma on być okazją do dziękczynienia za wspaniałe dzieło, które Bóg powierzył opiece ludzi, błagania o Jego pomoc w ochronie stworzenia oraz przebaczenie za grzechy popełnione przeciwko światu. Św. Jan Paweł II w 1979 r. ustanowił św. Franciszka z Asyżu patronem ekologów, wskazując że uważał on przyrodę za przedziwny dar Boży ofiarowany ludziom. Szczególnie przeżywał wszystkie dzieła Stwórcy i „złożył należną cześć, chwałę i wszelkie uwielbienie wszechmocnemu i dobremu Panu” (List apostolski Inter sanctos).

W tym dniu w wielu miejscach sprawowany jest obrzęd błogosławieństwa zwierząt, który ma bogatą tradycję. Początkowo celebrowany był on na terenach wiejskich. Potem zagościł w klasztorach franciszkańskich, a z czasem rozprzestrzenił się także na inne parafie. Treść tej celebracji jest bardzo bogata pod względem teologicznym.

Z obrzędów wyłania się obraz Boga Ojca, który uwielbiany jest jako Stwórca świata i człowieka. Bóg stwarza przez mądrość i miłość, a stworzony przez niego świat jest uporządkowany i dobry. Po stworzeniu Bóg nie pozostawia stworzenia samemu sobie. Nie tylko daje mu byt i istnienie, ale w każdej chwili podtrzymuje je w istnieniu, pozwala mu działać i prowadzi je do jego celu. Troska Opatrzności Bożej jest konkretna i bezpośrednia oraz obejmuje sobą wszystko, od rzeczy najmniejszych aż do wielkich wydarzeń świata i historii. Błogosławieństwo rozumie się jako udzielenie Bożej pochwały dla zwierząt, wspieranie ich w zdrowiu i służbie człowiekowi. Celebracja ta objawia pełną szacunku i pokory postawę człowieka wobec zwierząt i całego świata powierzonego mu przez Stwórcę.

Liturgię błogosławieństw cechuje swoisty antropocentryzm. Pobłogosławienie zwierząt nie oznacza ich zmiany czy sakralizacji. Nie stanowi także obdarzenia ich nadprzyrodzoną mocą. Błogosławieństwo jest znakiem, który ma za zadanie pobudzenie wiary człowieka i jej umacnianie. Wymaga tym samym od człowieka rozumnego i etycznego działania, nakładając na niego obowiązki wobec zwierząt, które wyrażają się w konieczności ich poszanowania jako stworzeń Bożych, możliwości wykorzystania ich jedynie w zgodzie z ich naturą oraz odniesieniu się wobec nich z wrażliwością i życzliwością. Te obowiązki nazywa się niekiedy «prawami zwierząt» i należy je rozumieć jako prawa w znaczeniu szerokim, nie utożsamiając ich z prawami człowieka. Ich źródłem nie jest jednak międzyludzka umowa, ale wypływają one z Bożego porządku stworzeń i umieszczenia w nim także zwierząt.

Wśród opiekunów zwierząt znaczną część stanowią chrześcijanie, dla których istotnym punktem odniesienia dla dokonywanych wyborów i kształtowania postaw moralnych jest wiara, która wyraża się przez liturgię. Wydaje się zatem, że wzrost zainteresowania tym błogosławieństwem jest próbą odpowiedzi Kościoła na znaki czasu. Warto zatem podtrzymywać sprawowanie obrzędu błogosławieństwa zwierząt oraz wprowadzić go nowych miejscach. Celebracja ta mogłaby wpisać się duszpasterstwo zwyczajne prowadzone w parafiach i współgrać z innymi błogosławieństwami sprawowanymi w roku liturgicznym.

Więcej na temat obrzędu błogosławieństwa zwierząt w artykule: https://czasopisma.uwm.edu.pl/index.php/sw/article/view/8769/7234